Πριν από τέσσερα χρόνια ο σκηνοθέτης Σύλλας Τζουμέρκας παρουσίασε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, τη «Χώρα προέλευσης», και γεύτηκε αμέσως την επιτυχία από το εξωτερικό. Αυτή η ανατομία της χαοτικής ελληνικής κοινωνίας από τα χρόνια της μεταπολίτευσης ως την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης επελέγη στο φεστιβάλ Βενετίας (τμήμα Ορίζοντες) και συζητήθηκε έντονα προβάλλοντας ταυτόχρονα μια από τις πολλά υποσχόμενες νέες κινηματογραφικές δυνάμεις των καιρών μας.
Σήμερα ο Τζουμέρκας, που γεννήθηκε το 1978 στην περιοχή της Αγίας Σοφίας στη Θεσσαλονίκη, παρουσιάζει τη δεύτερη ταινία του, «Εκρηξη», το πορτρέτο μιας γυναίκας σε απόγνωση, της Μαρίας (Αγγελική Παπούλια) που από στοργική μητέρα, ερωτευμένη σύζυγος και υπεύθυνη κόρη, βρίσκεται μια μέρα στη δίνη του κυκλώνα. Η συμπαραγωγής Ελλάδας / Γερμανίας / Ολλανδίας ταινία έχει ήδη περάσει από τα φεστιβάλ Λοκάρνο και Νύχτες Πρεμιέρας και από την επόμενη Πέμπτη θα προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες.
Εκρηξη. Ποια ήταν η τελευταία φορά που νιώσατε μέσα σας πραγματικά να εκρήγνυσθε;Ποια ήταν η αιτία και ποιο το αποτέλεσμα;
«Μας φαίνεται ότι η έκρηξη είναι μια στιγμή. Στην πραγματικότητα όμως είναι διαδικασία. Εχει στόχο, υλικά, συναρμολόγηση, ανάφλεξη, συντρίμμια και νέο τοπίο. Οσο για το αποτέλεσμα, ένα χαρακτηριστικό των εκρήξεων είναι ότι όσο κι αν προσπαθούν οι πυροτεχνουργοί ή οι εμπρηστές, το αποτέλεσμα δεν είναι απαραίτητα ελεγχόμενο.Ετσι είναι και στην ταινία. Βλέπουμε τη διαδικασία μιας έκρηξης, όλα της τα στάδια στη ζωή μιας γυναίκας και των αγαπημένων της. Και στο τέλος φαίνεται σαν να ήταν όλο μια στιγμή».
Αντιμετώπιση. Σε μια εσωτερική έκρηξη τι είναι προτιμότερο; Η άμυνα ως καλύτερη επίθεση ή η επίθεση ωςκαλύτερη άμυνα;
«Πρέπει να δεις καθαρά αυτό που μέσα σου ή έξω από σένα δεν σε αφήνει να ζήσεις όπως θες και αναλόγως να το αντιμετωπίσεις. Αλλιώς οι άνθρωποι είμαστε πολύ δυστυχισμένοι. Και είναι κρίμα. Το πρόβλημα και η πρόκληση είναι ότι ο δρόμος γι’ αυτά περνούν από τη σύγκρουση. Σύγκρουση με τον εαυτό μας, με αυτούς που αγαπάμε. Αυτόν τον δρόμο ακολουθεί η Μαρία στην «Εκρηξη». Αυτό είναι, ας πούμε, το Καθαρτήριο. Και είναι τόσο επώδυνο, όσο είναι και χαρά, γιορτή και περιπέτεια».
Ελλάδα. Οι ταινίες σας κοιτάζουν μια χώρα σε χάος, αναρχία και τρομερή δυσφορία. Είναι αντανακλάσεις όλων όσα νιώθετε εσείς;
«Στην Ελλάδα, και όχι μόνο στην Ελλάδα, αφού παντού η μεσαία τάξη συμπιέζεται αλύπητα προς τα κάτω, οι πλούσιοι γίνονται πιο πλούσιοι και οι πιο φτωχοί φτωχότεροι. Και έτσι, οι άνθρωποι πιέζονται, δυσφορούν, επαναστατούν και εκρήγνυνται.Επομένως, αυτό είναι το θέμα σήμερα: οι ριζοσπαστικοποιήσεις και οι αλυσιδωτές τους αντιδράσεις. Ποια είναι η φύση τους και ποιο το όριό τους; Ποιοι είναι οι χαρακτήρες των ανθρώπων που δίνουν ένταση, αντίφαση και περιεχόμενο στα ρεύματα αυτά; Τι μέσα σε όλα αυτά είναι μικρόνοια, φθόνος και μισαλλοδοξία, τι είναι αληθινή ανάγκη, τι είναι ελευθερία;».
Μιχάλης Κακογιάννης. Κάποτε είχατε πει ότι σας έχει επηρεάσει τρομερά το σινεμά του. Παραμένει επιρροή σας ή ξεπεράστηκε; Τι σας αρέσει στις ταινίες του; Ποιους άλλους σκηνοθέτες έχετε ως πρότυπο;
«Ο Μιχάλης Κακογιάννης με έχει επηρεάσει πολύ. Ιδιαίτερα το «Τελευταίο ψέμα» και το «Κορίτσι με τα μαύρα». Είναι το πώς ο διάλογός του ξαφνικά γίνεται ξυράφι, πώς καταφέρνει να στηρίξει γερά το δράμα των ηρώων του στην κοινωνία που βλέπει γύρω του, πώς χωρίς να χάνει την κανονικότητα των καταστάσεων, καταφέρνει να κάνει πολύ τολμηρές σκηνές. Πιο ειδικά στην «Εκρηξη», βέβαια, οι έντονες επιρροές ήταν ο Γουίλιαμ Φρίντκιν και ο Πολ Βερχόφεν του ’70 και του ’80. Και η Κάθριν Μπίγκελοου, γιατί είναι σπουδαία και στα πολιτικά δεν μασάει ούτε από τα αριστερά ούτε από τα δεξιά, ούτε από το κέντρο».
Σύγχρονος ελληνικός κινηματογράφος. Με το χέρι στην καρδιά ορίστε τον και αν γίνεται σε όλο του το εύρος.
«Επειδή μου λέτε «με το χέρι στην καρδιά», θα σας πω ότι εμένα μου αρέσουν οι ταινίες και όχι ο «κινηματογράφος». Δηλαδή κάποιες ταινίες, κάποιοι σκηνοθέτες και κάποιοι ηθοποιοί, όχι ο «κινηματογράφος», είτε ο ελληνικός είτε ο γαλλικός, είτε οποιασδήποτε εθνικότητας. Και για τις ελληνικές ταινίες θα σας έλεγα το ίδιο που θα έλεγα για όλες τις άλλες: μου αρέσουν αυτές που θέλεις να τις δεις γιατί έχουν ωραίο τρέιλερ, γιατί είναι αστείες ή τρομακτικές, γιατί έχουν ένα θέμα που σε ενδιαφέρει, γιατί πήγαν στο τάδε φεστιβάλ και γράφτηκε το τάδε όταν παίχτηκαν εκεί, ή γιατί παίζει αυτός ο ηθοποιός. Και μετά πας και τις βλέπεις και είναι ωραίες. Αυτό είναι σινεμά. Τα άλλα ομολογώ ότι δεν τα πολυκαταλαβαίνω. Αλλοι είναι πιο έξυπνοι και τα καταλαβαίνουν καλύτερα».
Κοινό. Δείχνει ακόμη κάπως επιφυλακτικό απέναντι στην ελληνική ταινία τέχνης (και απ’ ό,τι φαίνεται εφέτος από το «Στα καλά καθούμενα», όχι μόνο). Πώς το ερμηνεύετε; Είναι κάτι που σκέφτεστε όταν εργάζεστε; Είναι κάτι που σας τρομάζει;
«Θέλω να δει όσο πιο πολύς κόσμος γίνεται την ταινία που κάναμε και γι’ αυτό προσπαθώ να την κάνω όσο πιο ελκυστική μπορώ. Από εκεί και πέρα, ζούμε σε ελεύθερη χώρα και ελεύθερη αγορά και ο καθένας διαλέγει πώς θέλει να περάσει την ώρα του. Είμαι πάντως πολύ χαρούμενος που την «Εκρηξη» θα τη δει κόσμος κανονικά στα σινεμά, όχι μόνο εδώ, αλλά και στη Γερμανία, την Ιταλία, την Πολωνία, την Ολλανδία και σε άλλες χώρες.Οσο για την επιφύλαξη του κοινού που αναφέρετε, την καταλαβαίνω, αλλά μπορώ να πω με σιγουριά ότι κάποιος θα έχει πολλά να πει και να κάνει με τους φίλους του αν διαλέξει να δει την «Εκρηξη», το «Στο σπίτι», το «Ξενία», το «Κορίτσι που εξαφανίστηκε» ή την «Ιντα». Σίγουρα πολύ περισσότερα από το να κάτσει στο σπίτι να βλέπει ό,τι να ‘ναι».
«Σκληράδα, με αλήθεια, ανθρωπιά και ελπίδα»
Μαρία. Πού ταυτίζεστε, αν ταυτίζεστε, με την ηρωίδα της τελευταίας ταινίας σας; Και πώς αυτή προέκυψε –κατ’ αρχάς στο χαρτί και εν συνεχεία στην οθόνη;
«Τον χαρακτήρα της Μαρίας στην ταινία, πιο πολύ απ’ όλα τον θαυμάζω.Γιατί ξυπνώντας από τον λήθαργο της νεότητας καταφέρνει να δει τα πράγματα πολύ γυμνά και ενσυνείδητα να βρει έναν καινούργιο δρόμο για τον εαυτό της. Και όταν τον βρίσκει, δεν διστάζει να περάσει στη δράση. Είναι ένα πρόσωπο εξαιρετικά συγκρουσιακό, αντιφατικό, ενίοτε πολιτικά μη ορθό, με πολύ έρωτα και πολύ έρωτα για τη ζωή, γεμάτο αυταπάρνηση και φροντίδα, αλλά και μανιασμένο εγωισμό. Εχει ένα είδος σκληράδας που μ’ αρέσει πολύ, που για μένα έχει αλήθεια, ανθρωπιά κι ελπίδα».
Αγγελική Παπούλια. Τι βρήκατε πάνω στη συγκεκριμένη ηθοποιό που σας εξέφραζε για να την καλέσετε στην «Εκρηξη»;
«Η Αγγελική Παπούλια είναι πολύ γενναία. Οπως και η ηρωίδα της ταινίας. Μοιραστήκαμε αυτή τη φιλοδοξία, να φτιάξουμε ένα πρόσωπο που πραγματικά να καταφέρνει να κάνει αυτά που έγραφαν οι σκηνές. Γιατί ήταν και οι «αντίπαλοι» πολύ ζόρικοι: η σταθερότητα του Βασίλη Δογάνη, η τρέλα της Μαρίας Φιλίνη και του Μάκη Παπαδημητρίου, η ισχύς της Θέμιδας Μπαζάκα, η εγκληματική ανθρωπιά του Γιώργου Μπινιάρη, οι δεξιότητες των στάντμεν στη σκηνή με τα αμάξια στην Εθνική».
πότε & πού:
Η ταινία «Εκρηξη» θα διανεμηθεί από τη Strad Films στις αίθουσες από την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
