Σαφή πολιτικό χαρακτήρα, με έμφαση στα θέματα-αγκάθια των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αναμένεται να έχει το 3ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας (ΑΣΣ) που θα διεξαχθεί στην Αθήνα στις 5 και 6 Δεκεμβρίου. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες δύο συνόδους, στις οποίες η έμφαση είχε δοθεί σε ζητήματα χαμηλής πολιτικής με την υπογραφή πολυάριθμων συνομιλιών η εφαρμογή των οποίων δεν ήταν η καλύτερη δυνατή, αυτή τη φορά η Αθήνα θα ήθελε να βάλει στο τραπέζι τους κρίσιμους φακέλους των ελληνοτουρκικών σχέσεων, από τις θαλάσσιες ζώνες και το Κυπριακό ως την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας.
Αλλωστε, ανώτεροι κύκλοι του υπουργείου Εξωτερικών έλεγαν στο «Βήμα» τις προηγούμενες ημέρες ότι «δεν μπορούμε να προσποιούμαστε ότι όλα βαίνουν καλώς. Η κρίση με το «Barbaros» καθώς και άλλες κινήσεις της Αγκυρας δείχνουν ότι είναι αδύνατο να κινηθούμε με μια λογική «business as usual»». Ο σκοπός, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, «είναι να κινηθούμε προληπτικά και να αποφύγουμε ανεπιθύμητα «spillovers»».
Ουσία έναντι χαμηλών πολιτικών
Την εντολή για ένα «σφιχτό, πολιτικό» ΑΣΣ έδωσε και ο Ευάγγελος Βενιζέλος σε σύσκεψη που διεξήχθη την περασμένη Πέμπτη στο υπουργείο Εξωτερικών. Οι λεπτομέρειες της ημερήσιας διάταξης θα οριστικοποιηθούν κατά την επίσκεψη του αντιπροέδρου της κυβέρνησης στις 29 Νοεμβρίου στην Αγκυρα. Θα προηγηθεί επίσκεψη στην Αθήνα του Φεριντούν Σινιρλίογλου, μόνιμου υφυπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας για πολιτικές διαβουλεύσεις με τον γενικό γραμματέα, πρέσβη Αναστάσιο Μητσιάλη.
Σε αυτό το πλαίσιο, όσες συμφωνίες υπογραφούν θα είναι απολύτως στοχευμένες. Οσο για το ποιοι υπουργοί θα συμμετάσχουν, ένας αρχικός σχεδιασμός αφορά τους υπουργούς Ανάπτυξης, Ναυτιλίας, Δημοσίας Τάξεως, Δικαιοσύνης, Περιβάλλοντος – Ενέργειας – Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), Υποδομών, Τουρισμού, Πολιτισμού. Δεν αποκλείεται όμως ο τελικός αριθμός να είναι μικρότερος.
Η ανακοίνωση σύγκλησης του ΑΣΣ αιφνιδίασε αρκετούς. Αλλωστε, ήταν γνωστό ότι κορυφαίοι παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών είχαν και εγγράφως διατυπώσει την άποψή τους ότι η τρέχουσα συγκυρία δεν είναι ευνοϊκή για την πραγματοποίησή του. Η άποψη ορισμένων εξ αυτών ήταν ότι υπήρχαν και άλλοι δίαυλοι επικοινωνίας πέραν του ΑΣΣ, προκειμένου να επιδιωχθεί η αποκλιμάκωση της έντασης. Η συμφωνία κλείστηκε στην τηλεφωνική επικοινωνία του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά με τον τούρκο ομόλογό του Αχμέτ Νταβούτογλου.
Το «Barbaros» δεν φεύγει
Ο προβληματισμός για τη στάση της Αγκυρας είναι έκδηλος στην Αθήνα. Θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι ενώ θα διεξάγεται το ΑΣΣ, το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Barbaros» θα συνεχίζει να πραγματοποιεί σεισμογραφικές έρευνες εντός της κυπριακής ΑΟΖ, ενώ η παράνομη NAVTEX για δέσμευση περιοχών θα παραμένει σε ισχύ.
Η Τουρκία, κινούμενη με μακροχρόνιο σχεδιασμό, φροντίζει πάντοτε να… ντύνει με «νομικό μανδύα» τις διεκδικήσεις της. Τούτη τη φορά βασίζεται σε έναν συνδυασμό των δικαιωμάτων της ως εγγυήτριας δύναμης και της συμφωνίας που έχει υπογράψει με το ψευδοκράτος για εκμετάλλευση υδρογονανθράκων.
Αυτό επισημαίνει ανώτατος παράγοντας του υπουργείου Εξωτερικών, προσθέτοντας πάντως ότι η κίνηση με το «Barbaros» θα δικαιολογείτο αν η Αγκυρα και κατ’ επέκταση οι Τουρκοκύπριοι είχαν αποφασίσει να φύγουν οριστικά από τις διαπραγματεύσεις. Η Αγκυρα θα επιδιώξει ανταλλάγματα, η ένταξη όμως του ενεργειακού στις συνομιλίες ή σε κάποιο άλλο σχήμα έχει αποκλειστεί.
Μια νομοθετική ρύθμιση εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας για τα δικαιώματα κάθε κοινότητας του νησιού επί του ορυκτού πλούτου, όταν επέλθει η λύση του πολιτικού προβλήματος, θα προσέφερε διασφαλίσεις και θα αφαιρούσε οποιοδήποτε επιχείρημα από τη συνεχιζόμενη προσβολή των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Λευκωσίας. Ουσιαστικά, θα «έντυνε νομικά» τις πολιτικές δεσμεύσεις προς τους Τουρκοκυπρίους.
Ο κίνδυνος της διολίσθησης
Ο προβληματισμός όμως της Αθήνας επεκτείνεται και στο καθαρά ελληνοτουρκικό πεδίο. Σε μια αποστροφή όμως κατά τη δευτερολογία του στην πρόσφατη ενημέρωση της κοινοβουλευτικής Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Αμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων ο κ. Βενιζέλος είπε αναφερόμενος στις τουρκικές προκλήσεις εναντίον της Λευκωσίας: «Πρέπει να προστατευθεί η Κυπριακή Δημοκρατία ως προς την ενεργό άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της» και σε καμία περίπτωση «δεν πρέπει να αποδεχθεί οποιουδήποτε είδος άμεσο ή έμμεσο μορατόριουμ στην άσκηση των δικαιωμάτων αυτών. Από την άποψη αυτή» τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών «πρέπει η Κυπριακή Δημοκρατία να μελετήσει προσεκτικά και την ελληνική εμπειρία των τελευταίων 40 ετών».
Η έμφαση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης δεν ήταν καθόλου τυχαία. Ανώτατος παράγοντας του υπουργείου Εξωτερικών σημείωνε στο «Βήμα» ότι σε μια σειρά θεμάτων η Αθήνα έχει αποδεχθεί το «πάγωμα» εξελίξεων με αποτέλεσμα τη διολίσθηση. Υπάρχει μια πρακτική αδράνεια που ορισμένοι ονομάζουν διατήρηση του status quo και η οποία «κάθε 5-10 χρόνια φέρνει μια διολίσθηση και ένα πάγωμα των κυριαρχικών δικαιωμάτων» εξηγεί.
Δεν σημαίνει φυσικά αυτό ότι πρέπει να διακοπούν συνομιλίες 38 ετών με την Τουρκία, τα 12 εκ των οποίων έχουν αφιερωθεί, από το 2002 και έπειτα, στις διερευνητικές επαφές. Σε αυτό το πλαίσιο όμως η πρόσφατη απόφαση να αλλάξει το βασικό αντικείμενο συζήτησης αυτών και να μετατεθεί από τα χωρικά ύδατα στην οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών σε όλη τη θαλάσσια περιοχή από τη Θράκη ως το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου δείχνει αλλαγή τακτικής.
«Δεν είναι δυνατόν να συζητούμε στις διερευνητικές επαφές ένα θέμα εθνικής κυριαρχίας» υπογραμμίζει ο ίδιος ανώτατος παράγοντας, διευκρινίζοντας ότι η συμφωνία επί του εύρους των χωρικών υδάτων δεν συνιστά προϋπόθεση της οριοθέτησης. Και προσθέτει ότι δεν μπορούμε επίσης να δεχόμαστε «διαχωρισμό Αιγαίου και Ανατολικής Μεσογείου». Παράλληλα όμως το γεγονός ότι η Τουρκία μπορεί να μην έχει αναγνωρίσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά δέχεται τη νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, προσφέρει περιθώριο να βρεθεί ένας «κανόνας αναφοράς» –ακόμη και αν ορισμένες εκ των αποφάσεων δεν είναι αυτές που η χώρα μας θα επιθυμούσε.
Η αποφυγή διολίσθησης κρίνεται αναγκαία από τη στιγμή που η Αγκυρα τείνει να ερμηνεύει κατά το δοκούν ακόμη και συμφωνίες όπως το Πρωτόκολλο της Βέρνης. Γενικώς το αποδέχεται, επιδιώκει όμως να επεκτείνει τη γεωγραφική του εμβέλεια ώστε να παγώσει κάθε είδους έρευνες που τείνουν προς την εμπορική εκμετάλλευση, τη στιγμή που η ίδια θεωρεί ότι μπορεί να κάνει ελεύθερα επιστημονικές έρευνες.
Ακόμη και στα ΜΟΕ αεροναυτικού χαρακτήρα, όπου η Αθήνα επιθυμεί τη συνέχιση του διαλόγου, η Αγκυρα θέλει επέκταση του Μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ (που σημειωτέον αφορά μόνο το Αιγαίο) στις ασκήσεις τρίτων χωρών. Την ίδια στιγμή πάντως οι παραβάσεις του FIR Αθηνών και οι παραβιάσεις του εθνικού εναερίου χώρου έχουν αυξηθεί κατακόρυφα σε σχέση με το 2014
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
