To μνημείο στον λόφο Καστά «γράφει» την ιστορία του. Γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου στα μάρμαρα του περιβόλου του δίνουν νέα τροπή στην υπόθεση «Αμφίπολη».

Ιδιαίτερη σημασία έχει η αποκάλυψη ότι έχουν εντοπιστεί εγχάρακτα γράμματα πάνω στον τοίχο που περιβάλλει τον τύμβο της Αμφίπολης.

Ήδη από το 2013, όταν η ανασκαφέας κυρία Κατερίνα Περιστέρη έφερε στο φως τον εντυπωσιακό περίβολο, είχε διαπιστώσει ότι υπάρχουν μεμονωμένα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου στο μαρμάρινο μέρος του. Τα χαράγματα στην επιφάνεια μαρμάρων του περιβόλου ερμηνεύονται από την ανασκαφική ομάδα ως σημάδια των αρχαίων τεχνιτών (αρχιτεκτονικά σημεία). Όμως το σημαντικό είναι ότι πρόκειται για εγχάρακτα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, τα οποία αποτέλεσαν στοιχείο που συνεκτιμήθηκε για τη χρονολόγηση του μνημείου στο τέλος του 4ου αιώνα π.Χ.

Η νέα αυτή πληροφορία προέκυψε κατά τη συνέντευξη τύπου της Τρίτης, όταν οι δημοσιογράφοι ρώτησαν σχετικά με μια ανάρτηση στο ιστολόγιο της αρχαιολόγου κυρίας Ντόροθι Κινγκ. Η αμερικανίδα αρχαιολόγος αναφερόταν (13.10.2014) σε επιγραφές, δείχνοντας φωτογραφίες από την ορθομαρμάρωση του περιβόλου με εγχάρακτο σημάδι, το οποίο ερμήνευσε ως μονόγραμμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το οποίο εχρησιμοποιείτο και σε νομίσματα της ελληνιστικής εποχής.

Απαντώντας η Γ.Γ. του υπουργείου Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη σημείωσε ότι «το 2013, όταν αποκαλύφθηκε το μαρμάρινο μέρος του περιβόλου, φωτογραφίες του οποίου έδωσε στη δημοσιότητα η ανασκαφέας, εντοπίστηκαν τεκτονικά σύμβολα,δηλαδή σημάδια των μαστόρων της εποχής. Πρόκειται για μεμονωμένα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, τα οποία συνηγορούν στη χρονολόγηση του μνημείου».

Κρίσιμη παράμετρος

Η ύπαρξη εγχάρακτων γραμμάτων αποτελεί κρίσιμη παράμετρο. Όπως επισημαίνει στο «Βήμα» η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και ανασκαφέας της Βεργίνας κυρία Χρυσούλα Σαατσόγλου-Παλιαδέλη, «η μορφή των γραμμάτων μιας επιγραφής επιτρέπει σχετικά ασφαλείς, αλλά όχι απολύτως ακριβείς χρονολογήσεις. Αν στη συγκεκριμένη περίπτωση τα τεκτονικά χαράγματα μπορούν να χρονολογηθούν, με βάση τη μορφή τους, αυτό συμβάλλει στη χρονολόγηση του μνημείου. Η κ. Μενδώνη είναι επιγραφικός και επομένως γνωρίζει καλύτερα».

Από την πλευρά του ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ κ. Μιχάλης Τιβέριος επισημαίνει ότι τα αρχιτεκτονικά σημάδια πράγματι χρησιμοποιούνταν για να βοηθούν τους τεχνίτες σχετικά με το «πού θα τοποθετηθούν οι λιθόπλινθοι του αναλημματικού τοίχου». Τονίζει ότι τα εγχάραγκτα γράμματα μπορούν να δώσουν «μια γενική χρονολόγηση, όχι ακριβή».

Οι νέες… σπαζοκεφαλιές

Πάντως, ακόμη ένας νέος γρίφος, αυτή φορά με επίκεντρο το δάπεδο του τρίτου θαλάμου που είναι «αναστατωμένος» και περιέχει αρχιτεκτονικά μέλη από τους προηγούμενους χώρους, έρχεται να προστεθεί κατά την πορεία των ανασκαφικών εργασιών στο μνημείο Καστά.

Τίποτα δεν αποκλείεται. Ακόμα και η εκδοχή να αποτελεί… ψευδοδάπεδο, κάτω από το οποίο να υπάρχουν και άλλες εκπλήξεις. Άλλωστε και η κυρία Μενδώνη δεν απέκλεισε, ως υπόθεση εργασίας, το δάπεδου του τρίτου θαλάμου να αποτελεί «οριζόντιο τοίχο σφράγισης»…

Στο μεταξύ, επανέλαβε ότι μέχρι το σημείο που βρίσκεται τώρα η ανασκαφική εργασία, υπάρχουν ισχυρότατες ενδείξεις δράσης τυμβωρύχων.

Επίσης, τα έως τώρα στοιχεία από τις ανασκαφικές εργασίες στο μνημείο του λόφου της Αμφίπολης ενισχύουν την υπόθεση ότι η κατάχωση, αλλά και η κατασκευή του τοίχων σφράγισης, δεν έγιναν στον ίδιο χρόνο με την κατασκευή του ταφικού συγκροτήματος, αλλά σε υστερότερο χρόνο. Είναι πια μια υπόθεση εργασίας που εξετάζει πλέον πιο συστηματικά η ανασκαφική ομάδα.

Τα ευρήματα στον τρίτο θάλαμο

Είναι αξιοσημείωτο ότι στην επίχωση του τρίτου θαλάμου (τέταρτου χώρου) βρέθηκαν τμήματα των φτερών των Σφιγγών, ένα μέρος από τον λαιμό της δεύτερης Σφίγγας, καθώς και τμήματα από το ελλείπον τμήμα του ψηφιδωτού με την εικόνα της αρπαγής της Περσεφόνης. Έτσι, σύμφωνα με την ανασκαφική ομάδα, το γεγονός ότι και το κεφάλι της ανατολικής σφίγγας είχε βρεθεί κάτω από τους πωρόλιθους του δαπέδου, μέσα στην αφαιρούμενη επίχωση, οδηγεί στην εκτίμηση-υπόθεση ότι η κατάχωση αλλά και η κατασκευή του τοίχων σφράγισης δεν έγιναν στον ίδιο χρόνο με την κατασκευή του ταφικού συγκροτήματος, αλλά σε υστερότερο χρόνο.

Όπως λέει ο κ. Τιβέριος, «μπορεί οι διαφραγματικοί τοίχοι να είναι μεταγενέστεροι από το μνημείο, κάτι που θα το δείξει η στρωματογραφία και τα υπόλοιπα ανασκαφικά δεδομένα». Πάντως, στην περίπτωση που αποδειχθεί ότι είναι μεταγενέστεροι, εκτιμά ότι η κατασκευή τους θα έχει γίνει πριν από τη μάχη της Πύδνας, το 168 π.Χ.

Τα… αντίμετρα για την προστασία του μνημείου

Ασαφής είναι ακόμα η εικόνα που παρουσιάζει ο τρίτος θάλαμος (τέταρτος χώρος). Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την επιφάνεια που έχει ανασκαφεί ώστε να γνωρίζουμε αν η άμμος συνεχίζεται σε όλο το εύρος, αν υπάρχει «λάκκος» κάτω από την επιφάνεια του κατεστραμμένου δαπέδου ή πού φτάνουν τα όριά του ως το φυσικό έδαφος. Τις επισημάνσεις αυτές κάνει στο «Βήμα» η κυρία Σαατσόγλου-Παλιαδέλη.

Δεν εκπλήσσεται από την εκτίμηση της ανασκαφικής ομάδας ότι η κατάχωση, αλλά και η κατασκευή του τοίχων σφράγισης, μπορεί να έχουν γίνει σε υστερότερο χρόνο σε σχέση με την κατασκευή του μνημείου. Όπως σημειώνει, ενδεχομένως ύστερα από καταστροφές ή απόπειρες επεμβάσεων στα στοιχεία και στα γλυπτά του μνημείου (λιοντάρι, σφίγγες κ.ά.), εκείνοι που θέλησαν να το προστατεύσουν έλαβαν «μέτρα».

Μάλιστα, επισημαίνει ότι στην περίπτωση που υπήρξαν καταστροφές από τυμβωρύχους δεν αποκλείεται εκείνοι που θέλησαν να αποκαταστήσουν τα κατεστραμμένα αντικείμενα από την ιερόσυλη πράξη (εξαγνισμός) να τα σκέπασαν σε ένα λάκκο εν είδει «αποθέτη». Κάτι ανάλογο, θυμίζει, έγινε και στο Ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα, σε τμήμα της αγοράς των Αιγών, αλλά και στην Ακρόπολη, μετά την καταστροφή των γλυπτών της από τους Πέρσες.

Δεν υπάρχει το θύρωμα εξόδου από τον τρίτο θάλαμο

Παράλληλα, αποκαλύπτεται ότι στον τρίτο θάλαμο (τέταρτο χώρο) δεν υπάρχει το εικαζόμενο άνοιγμα 0,96 μ. από το οποίο εν είδει θυρώματος θα μπορούσε να ξεκινά επόμενος χώρος. Μένει να αποδειχθεί αν ο τρίτος θάλαμος είναι ο νεκρικός.

Στα πλευρικά του τοιχώματα φαίνεται να έχει και αυτός ορθομαρμάρωση, όπως και οι προηγούμενοι χώροι του μνημείου. Άλλωστε, όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση της ανασκαφικής ομάδας, η λαθεμένη εντύπωση της ύπαρξης θυρώματος είχε δοθεί γιατί στο σημείο αυτό έχει αφαιρεθεί μαρμάρινος ορθοστάτης…

Το βάθος του τρίτου θαλάμου (τέταρτου χώρου) είναι τουλάχιστον κατά 1,50 μ. μεγαλύτερο από τους προηγούμενους – υπολογίζεται στα 7,53 μ. Ως τη Δευτέρα (27.10.2014) η ανασκαφική εργασία είχε προχωρήσει κατά μισό μέτρο κάτω από την επιφάνεια του δαπέδου. Δηλαδή απομένει να ανασκαφεί ο τρίτος θάλαμος σε βάθος ακόμη 1,83 μέτρων περίπου.

Και αυτό με δεδομένο ότι σε προηγούμενη ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ επισημαινόταν ότι το Σάββατο 18 Οκτωβρίου και τη Δευτέρα 20 Οκτωβρίου 2014 προχώρησε η ανασκαφή σε όλη την επιφάνεια στο εσωτερικό του τέταρτου χώρου και σε βάθος μέχρι 5,20 μ. από την κορυφή της θόλου ενώ είχε πραγματοποιηθεί και δοκιμαστική τομή στην είσοδο του τέταρτου χώρου και σε βάθος 0,45 μ.