Η Χαλέχ Εσφαντιαρί, διευθύντρια του Προγράμματος για τη Μέση Ανατολή του Woodrow Wilson Center στην Ουάσιγκτον, αναλύει σε συνέντευξή της προς «To Βήμα» πού βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά. Ιρανικής καταγωγής, η δρ Εσφαντιαρί εκφράζει αισιοδοξία ότι θα ξεπεραστούν τα εμπόδια.
Πόσο κοντά βρισκόμαστε σε συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν;
«Προς το παρόν οι δύο πλευρές απέχουν πολύ μεταξύ τους. Τα ζητήματα που εκκρεμούν είναι, πρώτον, ο αριθμός των μηχανών φυγοκέντρισης που θα διατηρήσει το Ιράν. Οι Ρ5+1 προσέφεραν 1.500, ενώ το Ιράν μιλάει για πολύ μεγαλύτερο αριθμό, ο οποίος σε έναν ορίζοντα 50ετίας θα φθάσει τις 90.000. Σύμφωνα με πηγές που είναι σε γνώση των διαπραγματεύσεων, οι Ρ5+1 είναι πρόθυμοι να επιτρέψουν αρκετές χιλιάδες μηχανές φυγοκέντρισης. Δεύτερο ζήτημα που εκκρεμεί είναι το επίπεδο εμπλουτισμού. Τρίτο, η διάρκεια της συμφωνίας –το Ιράν επιθυμεί πέντε χρόνια, οι Ρ5+1 λένε 20. Τέλος, εκκρεμούν ο ρυθμός άρσης των κυρώσεων και η τύχη των πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Αράκ και στο Φούρντοου, στις οποίες η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) επιθυμεί πλήρη διαφάνεια και πρόσβαση. Υπάρχει λοιπόν αρκετά μεγάλη απόκλιση ανάμεσα στις δύο πλευρές. Η προσωπική μου αίσθηση είναι ότι το Ιράν είναι πρόθυμο για μια συμφωνία».
Τι θα συμβεί αν δεν επιτευχθεί συμφωνία ως την προθεσμία της 24ης Νοεμβρίου;
«Δεν πιστεύω ότι δεν θα επιτευχθεί καμία συμφωνία. Υπάρχουν αρκετά ενδεχόμενα. Πρώτον, να μείνουν τα πάντα ως έχουν και να συμφωνηθεί νέα παράταση. Οι παρούσες αποκλίσεις όσον αφορά τις μηχανές φυγοκέντρισης κ.ά. θα παραμείνουν, ενώ θα αρθεί ένα πολύ μικρό μέρος των κυρώσεων. Δεύτερη πιθανότητα είναι μια περιορισμένη συμφωνία με παραχωρήσεις από την πλευρά των Ιρανών σε αντάλλαγμα με επιπλέον αλλά περιορισμένη άρση των κυρώσεων. Τρίτη πιθανότητα είναι η πλήρης κατάρρευση των διαπραγματεύσεων –αλλά δεν νομίζω ότι θα συμβεί. Οι Ιρανοί χρειάζονται μια συμφωνία ως τις 24 Νοεμβρίου. Το να σέρνουν τα πόδια τους δεν έχει νόημα για αυτούς. Είτε θα διατηρήσουν την κατάσταση ως έχει και θα συνεχίσουν τις συνομιλίες είτε θα συμφωνήσουν σε μια παράταση».
Πόσο εύκολα θα μπορέσει να «πουλήσει» ο πρόεδρος Ομπάμα τη συμφωνία στους Αμερικανούς;
«Το πρόβλημα είναι ότι ο Ομπάμα πρέπει να πετύχει μια συμφωνία που θα είναι αποδεκτή από το Κογκρέσο. Αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε τι θα ήταν αποδεκτό, ιδίως αν η Γερουσία περάσει στα χέρια των Ρεπουμπλικανών στις εκλογές της 4ης Νοεμβρίου. Ο πρόεδρος πρέπει να πετύχει μια συμφωνία που θα περιορίζει τη δυνατότητα του Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, θα καθορίζει τις επιθεωρήσεις των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων και θα περιέχει προβλέψεις σε περίπτωση που σπάσει τη συμφωνία το Ιράν, δηλαδή πιο αυστηρές κυρώσεις. Το Ισραήλ πιέζει πολύ. Οι Ισραηλινοί επιθυμούν 0% εμπλουτισμό, το οποίο είναι απαράδεκτο για το Ιράν. Αν υπάρξει συμφωνία με τους Ρ5+1, ο Ομπάμα μπορεί να υποστηρίξει απευθυνόμενος προς τους Αμερικανούς ότι έχει την έγκριση της Κίνας, της Ρωσίας και της Ευρώπης και ότι καθιστά αδύνατη την απόκτηση πυρηνικών όπλων από το Ιράν. Είναι βέβαιο ότι θα συναντήσει πολλές αντιδράσεις, αλλά αν υπάρξει συμφωνία ο πρόεδρος έχει τη δυνατότητα να άρει τις κυρώσεις».
Θα δεχθεί η Τεχεράνη να άρει τις κυρώσεις ο Ομπάμα χωρίς η άρση να ψηφιστεί από το Κογκρέσο; Δεν θα ανησυχεί μήπως τις επαναφέρει ο επόμενος πρόεδρος;
«Ο επόμενος πρόεδρος θα είναι πανευτυχής αν δεν έχει να χειριστεί και ένα πυρηνικό Ιράν μαζί με όλα τα υπόλοιπα προβλήματα στη Μέση Ανατολή. Θα είναι αιωνίως ευγνώμων προς τον Ομπάμα για το ότι αφαίρεσε ένα ζήτημα από την ατζέντα».
Τι αντιδράσεις αναμένετε από τους Ιρανούς;
«Η ιρανική πλευρά πρέπει να καταφέρει να βάλει κάτι απτό μπροστά στον αγιατολάχ Χαμενεΐ και στους σκληροπυρηνικούς. Το πρόβλημα δεν είναι να «πουληθεί» η συμφωνία στον λαό αλλά στους σκληροπυρηνικούς. Ο λαός υποφέρει από τις κυρώσεις και θα υποδεχθεί θετικά μια συμφωνία για να βγει από την απομόνωση. Το πρόβλημα είναι οι κόκκινες γραμμές που έχει θέσει ο ανώτατος ηγέτης, δηλαδή το δικαίωμα του Ιράν να έχει μηχανές φυγοκέντρισης και να συνεχίσει να αναπτύσσει το ερευνητικό πυρηνικό του πρόγραμμα. Επίσης, ο Χαμενεΐ δεν αποδέχεται καμία συζήτηση εκτός από τα πυρηνικά, όπως για τους πυραύλους ή άλλα όπλα. Το πρόβλημα για την ιρανική πλευρά είναι πώς θα πετύχει μια συμφωνία που θα είναι αποδεκτή από τη Βουλή και τους σκληροπυρηνικούς. Αυτοί ίσως θελήσουν να την μπλοκάρουν αν αντιληφθούν ότι θα γίνει αιτία να εκλεγούν περισσότεροι μεταρρυθμιστές στη Βουλή στις επόμενες εκλογές. Αν όμως ο Χαμενεΐ πει «Ναι» στη συμφωνία, θα ακολουθήσουν και αυτοί. Η αλήθεια είναι ότι αν δεν ήταν πρόθυμος να κάνει ορισμένες παραχωρήσεις, θα είχε ήδη πει στους διαπραγματευτές να αποχωρήσουν. Ο επικεφαλής των ιρανών διαπραγματευτών, ο υπουργός Εξωτερικών Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ, αναφέρεται απευθείας στον Χαμενεΐ».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
