Φτιάξ’ το μόνος σου – Homo Kataskevasticus

Το να «πιάνουν τα χέρια σου» δεν είναι μόνο έμφυτο ταλέντο, μπορεί να καλλιεργηθεί αλλά και να ενισχυθεί με τις δυνατότητες που προσφέρει σήμερα η τεχνολογία. Εξελίσσεται δε σε μια παγκόσμια τάση που συχνά οδηγεί σε απρόσμενες σωτήριες λύσεις. Μια ματιά στο Διαδίκτυο ή σε περιοδικά εκλαϊκευμένης επιστήμης αρκεί για να πείσει και τον πιο δύσπιστο: ένα φερμουάρ ή ακόμη και ένα παλιό ξυραφάκι μπορούν να αποκτήσουν νέες χρήσεις, ενώ μια τρόμπα ποδηλάτου μπορεί να αντικαταστήσει τη σύριγγα για τα εμβόλια. Σε άλλες χώρες οι ερασιτεχνικές κατασκευές ενθαρρύνονται από τον καιρό του σχολείου ακόμη. Και εδώ όμως έχουν αρχίσει να γίνονται τέτοιες προσπάθειες, από τις οποίες κάποιος μπορεί να μάθει να φτιάχνει μόνος του από παπούτσια έως κινούμενα σχέδια. Τις παρουσιάζουμε με σκοπό να αναδείξουμε, πέρα από την προσωπική ικανοποίηση που προσφέρει η δημιουργία, μια πιθανή παραπάνω διάσταση που την έχουν ανακαλύψει ήδη σε ιδρύματα όπως το φημισμένο ΜΙΤ!

Ανθίζουν αν και φθινόπωρο πολλοί χώροι δημιουργίας στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Είναι ακόμη μια ευκαιρία το είδος ανθρώπου Homo Sofa, που ζει και μεγαλώνει επάνω σε έναν καναπέ, να αρχίσει να φτιάχνει πράγματα και να μεταλλάσσεται σε Homo Kataskevasticus. Να αρχίσει δηλαδή να φτιάχνει πράγματα που θα του δώσουν ικανοποίηση, γιατί θα είναι κάτι βγαλμένο από τα χέρια του, και ίσως μια επιπλέον άνεση. Στην αρχή πολύ απλά και στη συνέχεια όλο και πιο εξελιγμένα γίνεσαι ένας κατασκευαστής με πολλά ενδιαφέροντα.

Σύμβολο μιας μοντέρνας αλλά και πιο ενεργής ζωής έχει γίνει η τριάδα γραμμάτων DIY (=Do It Yourself) ή αλλιώς το «φτιάξ’ το μόνος σου». Σε ξενόγλωσσα περιοδικά εκλαϊκευμένης επιστήμης και τεχνολογίας αλλά και στο Διαδίκτυο μπορείς πλέον να το ανιχνεύσεις σαν διαμορφωμένη τάση. Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται να φτιάχνουν πράγματα με τα χέρια τους αλλά και να παίρνουν ιδέες από τα όσα κατασκευάζουν και οι διπλανοί τους. Ειδικά στο Διαδίκτυο που η οπτική παρουσίαση δεν κοστίζει και πολλά μπορείς να περάσεις ατελείωτες ώρες και κάθε τόσο να λες στον εαυτό σου: «Κοίτα τι σκέφτηκαν οι άνθρωποι!».

Ας αναφέρουμε μερικά παραδείγματα των πλέον απλοϊκών κατασκευών που εμφανίζονται σε διάφορες θέσεις του Διαδικτύου:

• Ενα σίδερο λυγισμένο σε σχήμα χειρολαβής λεωφορείου που καταλήγει σε έναν απλό γάντζο το κουβαλάει όποιος θέλει στην τσάντα του και έχει τη δική του σε κάθε συγκοινωνιακό μέσο αποφεύγοντας έτσι τα μικρόβια, τώρα μάλιστα με τον ιό του Εμπολα!

• Στα συνηθισμένα πλαστικά ξυραφάκια των λίγων χρήσεων μαζί με τα διάφανα καλύμματά τους όταν τους περάσεις ανάμεσα ένα μικρό λευκό χαρτί μπορούν να χρησιμεύσουν για πινακίδες με ενδείξεις για την ημερομηνία σποράς και το είδος του φυτού στις διάφορες οικιακές καλλιέργειες. Είναι αδιάβροχα, ανθεκτικά και δεν στοιχίζουν.

• Για να μην μπερδεύονται τα λεπτά ακουστικά για ραδιόφωνο και κινητό ένας επινοητικός συνάνθρωπος έπιασε και έραψε το καλώδιο του καθενός ως εκεί που φθάνουν να ενωθούν, κατά μήκος καθεμιάς πλευράς ενός φερμουάρ. Ετσι όταν δεν τα χρησιμοποιεί κλείνει το φερμουάρ και δεν έχει μπερδέματα.

• Τυλίγεις τις χειρολαβές του σπιτιού, κυρίως της εξώπορτας, της τουαλέτας και του παιδικού δωματίου με σύρμα χάλκινο ή με λωρίδες που κόβεις εύκολα από φύλλα χαλκού (τα βρίσκεις σε καταστήματα με είδη για ζωγραφική και hobby) και σκοτώνεις, χάρη σε μια μοναδική ιδιότητα του χαλκού, σε πολύ μεγάλο ποσοστό τα μικρόβια που διακινούνται από τα χέρια των ενοίκων και των επισκεπτών του σπιτιού.

• Αν υπάρχει λόγος και δυνατότητα να ανάψεις μια μικρή φωτιά στην ύπαιθρο, ακόμη και σε βρεγμένο έδαφος, σκάβεις έναν λάκκο για να βάλεις μέσα τα μικρά καύσιμα ξύλα και ανοίγεις σε μικρή απόσταση μια σήραγγα που φθάνει διαγώνια μέχρι τον λάκκο της φωτιάς. Ο θερμός αέρας που ανεβαίνει δημιουργεί ένα κενό και αυτό γεμίζει από τον ψυχρό αέρα που έρχεται από τη σήραγγα.

• Ενα από τα γνωστά και συνήθως παραπεταμένα ξύλινα καρούλια των καλωδίων, αφαιρώντας μερικά ξύλα από το κέντρο γίνεται μια αναπαυτική χαμηλή κουνιστή πολυθρονίτσα.

Αυτά είναι παρμένα από ιστότοπους όπου συμμετέχουν άνθρωποι από διάφορες χώρες και γίνονται συνεχώς διαγωνισμοί ιδεών πιο πολύ, παρά πολύπλοκων κατασκευών. Κάποιος, είναι η αλήθεια, μπορεί να σκεφτεί ότι αυτά δεν έχουν άλλη αξία από το να δείξουν ότι σήμερα οι άνθρωποι σε άλλες χώρες δεν διστάζουν να είναι υπερήφανοι και να δημοσιοποιούν και τις πιο απλές ιδέες τους. Ένα ματαιόδοξο Facebook κατασκευών δηλαδή. Δεν είναι όμως έτσι. Υπάρχει γενικότερα μια στροφή προς αυτή την κατεύθυνση, που όμως πηγαίνει πέρα από το ανώδυνο ξόδεμα του ελεύθερου χρόνου κάποιου. Και θα φέρω ένα παράδειγμα που είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Υπάρχει εργαστήριο στο ξακουστό ΜΙΤ, το Little Devices Lab, που το διευθύνει ο Χοσέ Γκόμες-Μάρκες, με καταγωγή από την Ονδούρα, ένας άνθρωπος με δίπλωμα Μηχανικού αλλά χωρίς άλλο ακαδημαϊκό τίτλο. Ψάχνει για λύσεις σε μεγάλα προβλήματα, συνήθως χωρών του Τρίτου Κόσμου, που υλοποιούνται όμως με απλούστατες κατασκευές χάρη σε πάμφθηνα υλικά, αγορασμένα από καταστήματα με εμπορεύματα του ενός δολαρίου ή παιδικά παιχνίδια από πλαστικά συναρμολογούμενα τουβλάκια έως και άλλα πολύ φθηνότερα μικροπράγματα.

Στο παγκόσμιας φήμης αυτό Πολυτεχνείο, το Massachusets Institute of Technology, τον θεώρησαν τον πιο κατάλληλο άνθρωπο όταν σε ένα διαγωνισμό για την καλύτερη μέθοδο εμβολιασμού χωρίς σύριγγες, αφού οι ενέσεις απαιτούν κάποια ειδίκευση και εκπαίδευση, κάτι δύσκολο όταν πρόκειται για απόμερα αφρικανικά χωριά, η ομάδα του πρότεινε η δραστική ουσία του εμβολίου να μπαίνει στον οργανισμό με εισπνοή, χάρη στη χρήση μιας απλής ελαφρά τροποποιημένης τρόμπας ποδηλάτου που έκανε το υγρό του εμβολίου λεπτά σταγονίδια. Σήμερα ο κ. Γκόμες διαθέτει στο εργαστήριό του και εκτυπωτή-3-διαστάσεων και κοπτικό με λέιζερ και άλλες ανέσεις όμως συνεχίζει με κατασκευές όπως αυτή με μια χύτρα ταχύτητας στην εστία ενός μεγάλου παραβολικού κατόπτρου, όπου ο ήλιος στα χωριά της Αφρικής θα θερμαίνει το νερό τόσο, όσο χρειάζεται για να αποστειρώνονται καλά και χωρίς να ξοδεύεται καύσιμη ύλη, διάφορα ιατρικά εργαλεία. Βλέπουμε λοιπόν ότι η ικανότητα απλών ανθρώπων για κατασκευές επάνω σε απλές ιδέες μπορεί, πέρα από το ατομικό οικονομικό συμφέρον, να ωφελήσει με τρόπο που δεν υποπτεύεται στην αρχή ούτε και ο ίδιος ο «εφευρέτης».