Οι «φυλές» των πεφταστέρων

Πριν από λίγα 24ωρα ο νυχτερινός ουρανός του βόρειου ημισφαιρίου υποδέχτηκε τις Ωριωνίδες, μια μέσης έντασης βροχή διαττόντων αστέρων ή κατά το κοινώς λεγόμενoν μια βροχή πεφταστεριών. Τι είναι όμως οι Ωριωνίδες και ποια τα υπόλοιπα πεφταστέρια του ουρανού; Ας τα γνωρίσουμε.

Οι Ωριωνίδες είναι μια μέσης έντασης βροχή διαττόντων, που κάθε χρόνο λαμβάνει χώρα από τις αρχές Οκτωβρίου ως τις αρχές Νοεμβρίου. Εχουν ονομαστεί έτσι επειδή φαίνεται να προέρχονται από τον αστερισμό του Ωρίωνα (ή λίγο πιο βόρεια, από το μεγάλο άστρο Μπετελγκέζ) και δημιουργούνται από τα υλικά που έχει αφήσει πίσω του ο κομήτης του Χάλεϊ. Δεκάδες μετέωρα (συνήθως 20 ως 25 ανά ώρα, αλλά μπορεί να φθάσουν και τα 50) εισέρχονται και καίγονται στην ατμόσφαιρα της Γης.

Η βροχή των Δρακοντιδών παρατηρείται κάθε Οκτώβριο και παίρνει το όνομά της από τον αστερισμό του Δράκοντα, από τον οποίο φαίνονται να πηγάζουν τα εξωγήινα σωματίδια.

Τα σωματίδια που αναφλέγονται κατά την είσοδό τους στην ατμόσφαιρα είναι στην πραγματικότητα υπολείμματα του κομήτη 21P/Giacobini-Zinner, ο οποίος πλησιάζει τον Ηλιο κάθε 6,6 χρόνια. Καθώς η ηλιακή ακτινοβολία θερμαίνει τους πάγους του κομήτη προκαλεί την εκτίναξη ενός νέφους σωματιδίων που γίνεται ορατό ως κόμη.

Κάθε χρόνο στις αρχές Οκτωβρίου η Γη περνά μέσα από αυτά τα νέφη σωματιδίων που κινούνται επίσης σε τροχιά γύρω από τον Ηλιο. Και όσο πιο πυκνό είναι το νέφος τόσο πιο θεαματική γίνεται η βροχή των Δρακοντιδών.

Εχουν το μάλλον αστείο όνομα Καμηλοπαρδαλίδες επειδή φαίνεται να προέρχονται από τον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης και για πρώτη φορά αναμένεται να κάνουν την εμφάνισή τους –και μάλιστα άκρως θεαματική –στους ουρανούς της Γης το βράδυ της Παρασκευής προς τα χαράματα του Σαββάτου. Οι Καμηλοπαρδαλίδες είναι μια νέα μεγάλη βροχή διαττόντων, που θα δημιουργηθεί όταν ο πλανήτης μας θα διασταυρωθεί με τα απομεινάρια σκόνης που εκτιμάται ότι άφησε πίσω του ο κομήτης 209P/LINEAR πριν από πολύ καιρό. Ο περιοδικός κομήτης 209P/LINEAR, διαμέτρου 600 μέτρων, ανήκει στην οικογένεια των περίπου 400 παγωμένων κομητών του Δία και ολοκληρώνει μια πλήρη τροχιά γύρω από τον Ηλιο κάθε πέντε χρόνια. Ανακαλύφθηκε το 2004 και στις 29 Μαΐου θα βρίσκεται στο κοντινότερο σημείο της τροχιάς του προς τη Γη, σε απόσταση περίπου 8 εκατ. χιλιομέτρων. Ομως λίγες ημέρες πριν, αύριο το βράδυ, ο πλανήτης μας θα διασταυρωθεί με τα παλαιότερα απομεινάρια του κομήτη.

Τα συγκεκριμένα «πεφταστέρια» έλκουν την καταγωγή τους από τον κομήτη 55Ρ/Τέμπελ-Τατλ, αλλά επειδή φαίνεται να προέρχονται από την κατεύθυνση του αστερισμού του Λέοντα, έχουν πάρει το όνομά του. Η βροχή των Λεοντιδών διαρκεί περίπου δύο εβδομάδες (7 ως 28 Νοεμβρίου), αλλά κορυφώνεται στο διήμερο 17 και 18 Νοεμβρίου. Ο ρυθμός πτώσης των φωτεινών μετεώρων –που γίνεται με ταχύτητα περίπου 71 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο –υπολογίζεται σε 15-40 ανά ώρα.

Κάθε νέο έτος ξεκινά με μια βροχή διαττόντων αστέρων, τους Τεταρτίδες (Quadrantids), που διαρκεί από 1 ως 5 Ιανουαρίου. Οι Τεταρτίδες, εφόσον οι κατά τόπους καιρικές συνθήκες επιτρέπουν την παρατήρησή τους, εμφανίζουν συνήθως στο αποκορύφωμά τους ως 40 μετέωρα ανά ώρα, που διαπερνούν την ατμόσφαιρα της Γης με μεγάλη ταχύτητα, αν και έχουν αναφερθεί ως και 120 μετέωρα ανά ώρα κάποιες φορές.

Η συγκεκριμένη βροχή από «πεφταστέρια» έχει πάρει το όνομά της από έναν αστερισμό –Quadrans Muralis ή Επιτοίχιος Τετράς (ήταν αρχαίο αστρονομικό εργαλείο) –που δεν υπάρχει πια. Σήμερα η πηγή προέλευσης των μετεώρων φαίνεται να είναι ο αστερισμός του Βοώτη. Οι Τεταρτίδες είναι καλύτερα ορατοί στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, ιδίως σε κατεύθυνση βορειανατολική στον ουρανό. Οι αστρονόμοι δεν είναι σίγουροι ποιος διερχόμενος κομήτης άφησε πίσω του την ουρά σκόνης και σωματιδίων, που μετατρέπονται σε μετέωρα κάθε φορά που η Γη διασταυρώνεται με την τροχιά τους. Είναι πιθανό να πρόκειται για έναν κομήτη (τον 2003 ΕΗ1), που παρατήρησαν πρώτοι κινέζοι, ιάπωνες και κορεάτες αστρονόμοι το 1490.

Πρόκειται για μια καλοκαιρινή βροχή πεφταστεριών. Οι Περσείδες ανήκουν στον κομήτη Σουίφτ-Τατλ την τροχιά του οποίου διασχίζει η Γη κάθε χρόνο στα μέσα Αυγούστου. Ελαβαν την ονομασία «Περσείδες» επειδή το σημείο του ουρανού από το οποίο φαίνεται να προέρχονται βρίσκεται στον αστερισμό του Περσέα.