Το απόγευμα της 15ης Οκτωβρίου, λίγο προτού οι προβολείς της δημοσιότητας στραφούν από την πολύκροτη επίσκεψη της Αμάλ Αλαμουντίν στην Αθήνα στην αποκάλυψη της μορφής της Περσεφόνης στο ψηφιδωτό της Αμφίπολης, μια ανακοίνωση που κοινοποιήθηκε ηλεκτρονικά από δικηγορικό γραφείο έφερε ανοιχτά στο προσκήνιο μια υπόθεση την οποία οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνώριζαν εδώ και αρκετό καιρό. Ο λόγος για τη διαμάχη ανάμεσα στο Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και στην ιδρυτική του διευθύντρια κυρία Αννα Καφέτση με αποτέλεσμα τη διαρκώς αναβαλλόμενη μετεγκατάσταση του ΕΜΣΤ στη νέα στέγη του στο Φιξ.
Στη συγκεκριμένη ανακοίνωσή του το ΔΣ καταλόγιζε στην κυρία Καφέτση αυθαίρετες και αυταρχικές συμπεριφορές και αντιδράσεις, κατηγορώντας τη για αλλοίωση αποφάσεων και απόκρυψη εγγράφων. Από την πλευρά της η διευθύντρια του ΕΜΣΤ, η οποία εκείνες τις ημέρες βρισκόταν στο Λονδίνο σε ταξίδι για αγορά έργων από την έκθεση Frieze, διεμήνυσε πως «υπάρχουν όρια στην αθλιότητα», προσκαλώντας τους εκπροσώπους των ΜΜΕ σε συνέντευξη Τύπου στις 20 Οκτωβρίου προκειμένου να παρουσιάσει τη δική της εκδοχή για τα πράγματα. Παράλληλα έγινε γνωστή η παραίτηση της αντιπροέδρου του ΔΣ κυρίας Σοφίας Στάικου. Αξιοσημείωτη παράμετρος σε όλα αυτά το Ωδείο Αθηνών, στις εγκαταστάσεις του οποίου στεγάζεται σήμερα το ΕΜΣΤ. Και αυτό γιατί η καθυστέρηση της μεταφοράς του Μουσείου στο Φιξ κινδυνεύει να γίνει αιτία να χαθεί το κονδύλι ύψους 7,9 εκατ. ευρώ που έχει εξασφαλίσει ο Δήμος Αθηναίων από το ΕΣΠΑ 2007-2013 για την αποπεράτωση των χώρων του περίφημου κτιρίου του Ιωάννη Δεσποτόπουλου επί των οδών Βασιλέως Γεωργίου Β’ και Ρηγίλλης ύστερα από 40 ολόκληρα χρόνια…
Γιατί δεν ανοίγει το Μουσείο;


«Αυτή τη στιγμή έχουμε έτοιμο το κτίριο, τη δωρεά ύψους 3 εκατ. ευρώ του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και σχεδόν όλες τις μελέτες» είπε η κυρία Καφέτση στη συνέντευξη Τύπου της περασμένης Δευτέρας ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου αποτελούμενου από δημοσιογράφους αλλά και από προσωπικότητες του χώρου των εικαστικών. Γιατί δεν ανοίγει λοιπόν το Μουσείο; Επιχειρώντας να απαντήσει στο ερώτημα αυτό, η κυρία Καφέτση κατηγόρησε το ΔΣ για κωλυσιεργία στην ανάθεση μιας σειράς μελετών –σχετικών, μεταξύ άλλων, με τη μηχανοργάνωση και την τεχνολογική υποδομή του Μουσείου –αλλά και για σημαντική καθυστέρηση στη σύσταση της προαπαιτούμενης αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας για την απορρόφηση της δωρεάς του Ιδρύματος Νιάρχου η οποία θα καλύψει οικονομικά τις αναγκαίες εργασίες και προμήθεια εξοπλισμού για την παρουσίαση της μόνιμης συλλογής αλλά και για τη μετεγκατάσταση των υπηρεσιών του ΕΜΣΤ στο νέο κτίριο.
Διάσταση απόψεων υπήρξε πάντως και ως προς τη μουσειολογική μελέτη (τη σχετική με την επιλογή και την παρουσίαση των έργων της μόνιμης συλλογής), η οποία παρότι έχει εγκριθεί από το Συμβούλιο Μουσείων δεν έχει αποσπάσει την έγκριση από το Διοικητικό Συμβούλιο. Αντίστοιχη έγκριση δεν έχει δοθεί όμως ούτε για το τελικό στάδιο της μουσειογραφικής μελέτης, η οποία έχει να κάνει με το «στήσιμο» της έκθεσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για ένα μουσείο σύγχρονων προδιαγραφών…
Στην ίδια συνέντευξη η κυρία Καφέτση δήλωσε την εξαρχής αντίθεσή της στο τμηματικό άνοιγμα του Μουσείου, προοπτική η οποία έχει πλέον οριστικά εγκαταλειφθεί. Στην αιτίαση του ΔΣ, σύμφωνα με την οποία μεγάλο μέρος των έργων τέχνης καταγράφονται με εντολή της στο Γενικό Βιβλίο Εισαγωγής με μολύβι, «με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ανακοίνωση της 15ης Οκτωβρίου, η διευθύντρια του ΕΜΣΤ αντέτεινε ότι όλη η καταγραφή γίνεται ηλεκτρονικά, ο απολογισμός τίθεται υπό την έγκριση του Διοικητικού Συμβουλίου και κατόπιν αποστέλλεται στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού. Οσο για το πότε κατά την εκτίμησή της είναι εφικτό να γίνουν τα πολυαναμενόμενα εγκαίνια, η κυρία Καφέτση εξέφρασε την άποψη ότι κάτι τέτοιο θα ήταν δυνατόν ακόμη και στο πρώτο δίμηνο του 2015, «με ένα Διοικητικό Συμβούλιο που θα προχωρήσει σε αποφάσεις οι οποίες θα επιτρέψουν τη μετεγκατάσταση του Μουσείου».

Η άλλη όψη του νομίσματος


«Το ΔΣ δεν επιδιώκει να απασχολεί τη δημοσιότητα» λέει από την πλευρά του ο πρόεδρός του, ομότιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Νικόλαος Κλαμαρής. «Στείλαμε τη συγκεκριμένη ανακοίνωση, η οποία είναι μάλιστα πολύ προσεκτικά διατυπωμένη» συνεχίζει, «καθώς το τελευταίο διάστημα είδαμε να κυκλοφορούν στον Τύπο διάφορες ανακρίβειες». Ο ίδιος εκφράζει την άποψη ότι η παραίτηση της κυρίας Στάικου αποτελεί «μεγάλη απώλεια για τον ΕΜΣΤ» και θεωρεί ότι πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για την ανάκλησή της. Απορρίπτει τα περί κωλυσιεργίας και καθυστερήσεων, λέγοντας πως από τον Μάρτιο του 2014, οπότε ορίστηκε, το παρόν ΔΣ έχει συνεδριάσει 35 φορές, «ακριβώς για να επιταχυνθεί η έναρξη της λειτουργίας του Μουσείου».
Πού βρίσκεται λοιπόν το πρόβλημα κατά τον ίδιο; «Προφανώς κι εμείς δεν είμαστε ευχαριστημένοι που δεν έχει ακόμη ανοίξει το Μουσείο. Κάναμε μεγάλη προσπάθεια να το εγκαινιάσουμε τον περασμένο Μάιο, έστω και τμηματικά. Δεν κατέστη δυνατόν. Δεν φταίμε εμείς. Δεν φταίει απαραιτήτως κάποιος. Υπάρχουν τόσες δεσμεύσεις από τη νομοθεσία, τόσα προβλήματα, και γίνονται τόσοι έλεγχοι, ειδικά αυτή την εποχή, ώστε κανείς είναι υποχρεωμένος να φυσάει και το γιαούρτι» λέει χαρακτηριστικά. Επισημαίνει δε πως οι μελέτες δεν έχουν ακόμη ανατεθεί γιατί το ΔΣ οφείλει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικό σε θέματα νομιμότητας, καθώς η προβλεπόμενη διαδικασία από έναν δημόσιο φορέα είναι εξαιρετικά χρονοβόρα. Σύμφωνα με πληροφορίες, το σχετικό κονδύλι μπήκε στο ταμείο του ΕΜΣΤ μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο. «Είμαστε ανοιχτοί στον έλεγχο» λέει ο κ. Κλαμαρής. «Ας έρθει ο οποιοσδήποτε εισαγγελέας ή ο γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης κ. Ρακιντζής να δει πού έχουμε κολλήσει. Οχι απλώς δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με αυτό, αλλά παρακαλούμε κιόλας».
Σε ό,τι αφορά την καθυστέρηση στη σύσταση της εταιρείας για την απορρόφηση της δωρεάς του Ιδρύματος Νιάρχου, ο κ. Κλαμαρής την αποδίδει σε θέματα τεχνικά και διαδικαστικά αναφορικά με τη μορφή της. Ωστόσο αυτές τις ημέρες η εταιρεία συστήνεται και σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΔΣ όταν αρχίσει πλέον να λειτουργεί, κάποια θέματα μελετών θα κινηθούν γρηγορότερα. Κατά τον κ. Κλαμαρή, η ένταση των τελευταίων ημερών είναι τεχνητή. Από ποιον; «Δεν το γνωρίζω» απαντά. «Μπορεί να μην προχωρούμε γρήγορα» συνεχίζει «αλλά τα βήματα που κάνουμε είναι σταθερά. Για παράδειγμα, λύθηκε εξωδικαστικά μια διένεξη με τον ανάδοχο η οποία θα δημιουργούσε προβλήματα». Ο ίδιος δηλώνει αισιόδοξος. «Δεν υπάρχουν εγωισμοί. Οδηγός μας, επαναλαμβάνω, είναι η νομιμότητα» καταλήγει.
Κύκλοι του Διοικητικού Συμβουλίου επισημαίνουν παράλληλα ότι στο Μουσείο δεν υπάρχει κάποια επιστημονική επιτροπή η οποία να συνεπικουρεί τη διευθύντρια στο καλλιτεχνικό της έργο –σε θέματα επιλογής και αποτίμησης της οικονομικής αξίας των έργων –ούτε διοικητικός διευθυντής. Τονίζουν ότι η κυρία Καφέτση διαχειρίζεται δημόσιο χρήμα πέραν των ιδιωτικών χορηγιών και στο πλαίσιο αυτό οφείλει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική αναφορικά με τις επιλογές της.
Στο χέρι του υπουργού


Μέσα από αυτό το πρίσμα, με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένονται τις επόμενες ημέρες οι κινήσεις του υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Κώστα Τασούλα, στα χέρια του οποίου βρίσκονται πλέον τα πράγματα. Ο ίδιος, ερωτώμενος από «Το Βήμα» την επαύριο της συνέντευξης Τύπου της κυρίας Καφέτση, δεν θέλησε να κάνει κανένα σχόλιο και σύμφωνα με πληροφορίες φέρεται ιδιαίτερα ενοχλημένος με την όλη κατάσταση. Προς το παρόν παραμένει η εκπεφρασμένη βούλησή του να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες ώστε να αρθεί το διαφαινόμενο αδιέξοδο και να ανοίξει το ΕΜΣΤ. Το ποιες συγκεκριμένα είναι αυτές, μένει να το δούμε. Στις αρχές Οκτωβρίου πάντως σε συνάντησή της με τους δημοσιογράφους η υφυπουργός κυρία Αντζελα Γκερέκου δεν είχε αποκλείσει την περίπτωση αλλαγής σε πρόσωπα του Διοικητικού Συμβουλίου αλλά και την προσθήκη νέου προσώπου στη διοίκηση. Με βάση τα δεδομένα των τελευταίων ημερών όλα τα ενδεχόμενα μοιάζουν ανοιχτά και οι εξελίξεις αναμένονται καυτές. Ιδωμεν…

Συμπαράσταση και κριτική
Καλλιτέχνες, θεωρητικοί, ιστορικοί τέχνης, γκαλερίστες και γενικότερα προσωπικότητες του εικαστικού χώρου υπογράφουν την επιστολή στήριξης προς τη διευθύντρια του ΕΜΣΤ Αννα Καφέτση, η οποία είδε το φως της δημοσιότητας τις περασμένες ημέρες. Στο κείμενο μεταξύ άλλων υπογραμμίζεται ότι «το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης γεννήθηκε το 2000 στα ερείπια του πρώην εργοστασίου Φιξ και χάρη στην επιμονή, το πάθος και την αγωνιστικότητα της Αννας Καφέτση σήμερα είναι έτοιμο να αναλάβει τον ρόλο του». Στο πλαίσιο αυτό καλείται η πολιτική ηγεσία «να λάβει άμεσα μέτρα για την επίλυση των προβλημάτων, προκειμένου να εξασφαλισθεί η έναρξη της λειτουργίας του Μουσείου» και τονίζεται ο πρωταγωνιστικός ρόλος της διευθύντριας με την επισήμανση πως «οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη θα ήταν επικίνδυνη, ηθικά επιλήψιμη, πολιτικά άδικη και συνολικά αναποτελεσματική για το ΕΜΣΤ». Ανάμεσα στους υπογράφοντες –οι οποίοι ως την περασμένη Πέμπτη έφταναν τους 167 τον αριθμό –συμπεριλαμβάνονται οι Γιώργος Χατζημιχάλης, Χρόνης Μπότσογλου, Γιώργος Χαρβαλιάς, Διοχάντη, Ρένα Παπασπύρου, Μαρία Μαραγκού, Λίνα Τσίκουτα, Αγγελος Σκούρτης, Ανδρέας Αγγελιδάκης, Νίκος Ναυρίδης, Ανδρέας Ιωαννίδης, Αγγελική Αντωνοπούλου, Ζάφος Ξαγοράρης, Μαρκ Χατζηπατέρας, Αλέξανδρος Ψυχούλης, Λουκία, Σωτήρης Σόρογκας κ.ά.
Από την άλλη πλευρά, σκληρή ανακοίνωση εναντίον της Αννας Καφέτση εξέδωσε το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο κείμενό της «η ανακοίνωση του ΔΣ του ΕΜΣΤ θέτει ζητήματα για πρακτικές που ακολουθεί η διευθύντρια οι οποίες πρέπει να ερευνηθούν αμέσως από το ΥΠΠΟΑ, διότι θέτουν ευθέως ζητήματα νομιμότητας σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της περιουσίας του Μουσείου». Η ανακοίνωση συνεχίζει υπογραμμίζοντας πως «τα πιο πάνω εξηγούν ως ένα σημείο την αρνητική σχέση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης με τη σύγχρονη εικαστική δημιουργία. Γνωρίζουμε δεκάδες καλλιτέχνες (οι περισσότεροι αποφεύγουν να το δηλώσουν) που έχουν προσφερθεί να δωρίσουν τα έργα τους στο Μουσείο και έχουν αγνοηθεί» αναφέρεται μεταξύ άλλων.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ