Διμερής φιλική συμφωνία, με αντάλλαγμα δάνεια δικών μας αρχαίων, που δεν θα έχουν εκτεθεί ποτέ προηγουμένως στο κοινό; Είναι, μακράν, η ιδανική λύση για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα.
Δεύτερη έρχεται η μεσολάβηση της UNESCO. Και η δικαστική προσφυγή, ως αξιόπιστη απειλή, θα μπορούσε να γίνει καταλύτης, μια αξιόπιστη απειλή της Ελλάδας για ευνοϊκές εξελίξεις, λένε ειδικοί που μίλησαν στο ΒΗΜΑ.
Στις 17 Οκτωβρίου, αμέσως μετά την επίσκεψη της Αμάλ Αλαμουντίν και διακεκριμένων δικηγόρων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Αθήνα, ο Αντριου Τζορτζ, βουλευτής του κόμματος των Φιλελεύθερων Δημοκρατών (σσ του μικρότερου εταίρου στην συντηρητική κυβέρνηση της Βρετανίας) κατέθεσε ερώτηση για την μεσολάβηση της UNESCO, στην βουλή των Κοινοτήτων.
Πρόεδρος της εκστρατείας για την «Επανένωση των Μαρμάρων» (Marbles Reunited), ο Τζορτζ είπε: «Είμαι βέβαιος ότι αν το Ηνωμένο Βασίλειο έχει εμπιστοσύνη στις θέσεις του, θα δεσμευθεί με προθυμία στην πρωτοβουλία για μεσολάβηση της UNESCO. Αν και μερικοί μπορεί να αυταπατώνται, το γεγονός ότι το κατά τα άλλα εξαιρετικό Bρετανικό Μουσείο (BM) παρελαύνει κλεμμένα λάφυρα αποτελεί ντροπή για αυτή τη χώρα».
Του απάντησε η Ελεν Γκραντ, υφυπουργός Πολιτισμού, ΜΜΕ και Αθλητισμού.
«Θα λάβουμε υπ’ όψιν την ελληνική πρόταση για μεσολάβηση της UNESCO, που συζητήθηκε στις αρχές Οκτωβρίου στην έδρα της στο Παρίσι. Και θα ανταποκριθούμε εν ευθέτω χρόνω.
Δεν αποδέχομαι ότι τα γλυπτά εκλάπησαν. Είμαστε σαφείς ότι είναι νόμιμη ιδιοκτησία του BM, το οποίο εξακολουθεί να παρέχει πρόσβαση σε αυτά, σε όλους, δωρεάν», είπε η Γκραντ.
«Μπορεί η υπουργός να γίνει λίγο πιο σαφής για το πότε θα τελειώσει αυτή η εποικοδομητική συνεργασία; Το επιχείρημα είναι ότι αυτά τα γλυπτά εκλάπησαν από τον ελληνικό λαό. Ισως θα έπρεπε να επιστρέψουμε κάποια, αν όχι όλα», παρενέβη ο Τζέρεμι Κόρμπιν, βουλευτής του Εργατικού Κόμματος.
Συμβιβασμός, μακράν η καλύτερη λύση
«Συμμεριζόμαστε πλήρως τις ελπίδες της ελληνικής κυβέρνησης υπέρ της μεσολάβησης της Unesco. Δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία ότι ένας συμβιβασμός θα είναι μακράν η πιο επιθυμητή λύση. Επαναλαμβάνω, μακράν», μας λέει ο Κρίστερ Κούμλιν, πρώην πρεσβευτής της Σουηδίας στην Αθήνα (1993-1997), και πρόεδρος της Σουηδικής Επιτροπής για τον Παρθενώνα.
«Ενδεχόμενη νομική διεκδίκηση θα είναι κάτι θεαματικό για το διεθνές δίκαιο. Αλλά εκτός από χρονοβόρα και δαπανηρή, συνεπάγεται κινδύνους. Κάθε δικαστική απόφαση θα είναι τελεσίδικη. Αν το αίτημα της Ελλάδας, όσο και αν υποστηρίζεται σθεναρά από ιστορικά στοιχεία, όπως πιστεύουμε, απορριφθεί από το Δικαστήριο, η υπόθεση θα κλείσει. Και τα μάρμαρα θα μείνουν πιθανότητα στο Λονδίνο για πάντα», καταλήγει ο Κούμλιν.
«Νομίζω ότι όποιος (από κάθε πλευρά) λέει ότι η δικαστική οδός θα ήταν «καταστροφική», είτε κινδυνολογεί, ή δεν έχει πλήρη επίγνωση του φάσματος των πιθανών προσεγγίσεων», λέει στο ΒΗΜΑ ο Μάθιου Τέιλορ, εκπρόσωπος της Βρετανίας στη Διεθνή Ενωση για την Επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα.
«Εξετάζοντας τη σημερινή κατάσταση, ιδανικός τρόπος για την επίλυση της υπόθεσης σχετικά φιλικά θα είναι μέσω απευθείας διαπραγματεύσεων. Αλλά κάθε τέτοια προσπάθεια έχει απορριφθεί από το Βρετανικό Μουσείο.
Επόμενο βήμα είναι η εμπλοκή ενός τρίτου μέρους για να επιβλέψει ανεξάρτητα την υπόθεση. Μια τέτοια λύση (διαμεσολάβηση μέσω UNESCO) προτάθηκε στο ΒΜ πριν από μόλις ένα χρόνο, αλλά είναι απρόθυμο να συμμετάσχει και δεν έχει απαντήσει ακόμη, καθώς δεν έχει κανένα κίνητρο για να κάνει κάτι.
Κυρώσεις και απειλές, με διάφορες μορφές Μετά υπάρχει η επιβολή κυρώσεων, που θα μπορούσε να έχει πολλές μορφές. Προς το παρόν, η Ελλάδα είναι πολύ συνεργάσιμη με το BM (και με άλλα ιδρύματα του Ηνωμένου Βασιλείου), από την άποψη των δανεισμών καλλιτεχνημάτων για προσωρινές εκθέσεις, την χορήγηση αδειών για αρχαιολογικές ανασκαφές κλπ. Εάν αποσύρει κάποιο μέρος αυτής της συνεργασίας, το ΒΜ θα βρεθεί σε λιγότερο άνετη θέση. Η Αίγυπτος έχει χρησιμοποιήσει την προσέγγιση αυτή με επιτυχία στο παρελθόν, για την επιστροφή φαραωνικών αρχαιοτήτων από το Λούβρο.
Πρέπει επίσης να καταλάβουμε ότι η υπόθεση μπορεί να επιλυθεί, χωρίς να κερδίσει (ή να χάσει) καμμία πλευρά. Μια αξιόπιστη απειλή για δικαστική προσφυγή είναι πιθανό να λειτουργήσει ως καταλύτης για άλλες σοβαρές διαπραγματεύσεις με στόχο την επίλυση του ζητήματος. Τέτοιες υποθέσεις διευθετούνται συχνά στα σκαλιά, παρά στην αίθουσα του δικαστηρίου, αν τα δύο μέρη είναι πρόθυμα να βρουν κάποια λύση.
Η Ελλάδα έχει στο παρελθόν, το 2003, προτείνει την καλύτερη λύση: τα Μάρμαρα του Παρθενώνα θα μπορούσαν να επιστραφούν από το ΒΜ, σε αντάλλαγμα για διάφορα βραχυπρόθεσμα δάνεια ελληνικών καλλιτεχνημάτων που δεν θα έχουν εκτεθεί ποτέ προηγουμένως στο κοινό.
Νομίζω ότι υπάρχουν λύσεις, όπου και οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να καταλήξουν σχετικά ικανοποιημένες. Αλλά ίσως θα πρέπει να περιλαμβάνουν μακρές μεταβατικές ρυθμίσεις, σύμφωνα με τις οποίες τα γλυπτά θα επιστρέψουν στην Αθήνα, αλλά η ιδιοκτησία τους θα παραμείνει στο Βρετανικό Μουσείο, για παράδειγμα.
Μια άλλη επιλογή είναι να επιστρέψουν αρχικά ένα ή δύο γλυπτά με αμοιβαία συμφωνία, ώστε να υπάρξει μια ευκαιρία για να δείξουν και οι δύο πλευρές ότι είναι διατεθειμένες να τιμήσουν δεσμεύσεις στο μέλλον», καταλήγει ο Τέϊλορ.
