Αρκεί κανείς να κοιτάξει από το παράθυρο του αεροπλάνου, ή ακόμα και από το Διάστημα, για να διαπιστώσει ότι ο άνθρωπος αλλάζει το πρόσωπο του πλανήτη -ακόμα και τα ιζήματα του εδάφους. Οι αλλαγές είναι τόσο έντονες ώστε όλο και περισσότεροι επιστήμονες κάνουν λόγο για την αρχή μιας νέας γεωλογικής εποχής: του Ανθρωπόκαινου.
Πορίσματα και εκθέσεις
Την περασμένη εβδομάδα, το διάσημο Ίδρυμα Smithsonian στις ΗΠΑ πραγματοποίησε συμπόσιο με τίτλο «Ζώντας στο Ανθρωπόκαινο». Στο μεταξύ, η Αμερικανική Ένωση για την Πρόοδο της Επιστήμης, ο μεγαλύτερος επιστημονικός σύλλογος του κόσμου, ο οποίος εκδίδει την επιθεώρηση «Science», παρουσιάζει την έκθεση «Απολιθώματα του Ανθρωπόκαινου». Μια ακόμα εξέλιξη θα έρθει την Παρασκευή, όταν η Ομάδα Εργασίας Ανθρωπόκαινου θα λανσάρει μια νέα προσπάθεια για την αναγνώριση της νέας εποχής σε μουσείο της Γερμανίας.
Επισήμως, η Γη βρίσκεται σήμερα στο Ολόκαινο, μια γεωλογική εποχή που άρχισε πριν από 12.000 χρόνια. Στην επιστημονική κοινότητα δεν υπάρχει ακόμα ομοφωνία για τον όρο Ανθρωπόκαινο, ωστόσο οι φωνές που ζητούν την αναγνώρισή του όλο και πληθαίνουν. Μόνο το 2014, ανέφεραν ειδικοί στο συμπόσιο του Smithsonian, οι δημοσιευμένες μελέτες που χρησιμοποιούν τον όρο ξεπέρασαν τις 500.
Οριοθέτηση
Οι γεωλογικές εποχές και περίοδοι οριοθετούνται χρονικά από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των ιζημάτων κάθε εποχής. Για παράδειγμα, η Κάμβρια περίοδος, από τα 540 μέχρι τα 485 εκατομμύρια χρόνια πριν, χαρακηρίζεται από μια εκρηκτική αύξηση των ζωντανών οργανισμών, όπως αυτή αποτυπώθηκε στα απολιθώματα.
Στην περίπτωση του Ανθρωπόκαινου, αυτό που αλλάζει δεν είναι τα απολιθώματα αλλά η εμφάνιση μικροσκοπικών σωματιδίων πλαστικού σχεδόν σε όλα τα ιζήματα που σχηματίζονται σήμερα στον πλανήτη, ακόμα και στους πάγους της Αρκτικής. Αυτό που διαφοροποιεί το Ανθρωπόκαινο είναι «ένα στρώμα πλαστικού που καλύπτει τον πλανήτη» λέει ο Τζον Κρες, αναπληρωτής γραμματέας Επιστήμης στο Smithsonian. Το Ίδρυμα, εξήγησε, υιοθετεί τον όρο επειδή επειδή «συνδυάζει το επιστημονικό και το πολιτιστικό σε μια λέξη».
«Στα 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια της ιστορίας της, η Γη δεν επηρεάστηκε ποτέ από ένα μεμονωμένο είδος όσο επηρεάζεται σήμερα από τον άνθρωπο» είπε ο Κρες. Σύμφωνα με τον Ουίλ Στέφεν του Αυστραλιανού Εθνικού Πανεπιστημίου, έναν από τους ηγέτες του κινήματος του Ανθρωπόκαινου, ο άνθρωπος δεν αλλάζει μόνο το κλίμα και τη σύσταση των ιζημάτων. Υπάρχουν πολλές ακόμα ανθρωπογενείς αλλαγές όπως η αραίωση του στρώματος όζοντος, οι μεταβολές στους κύκλους αζώτου και φωσφόρου, η οξίνιση των ωκεανών, η αποψίλωση και η ρύπανση με ουσίες που διαταράσσουν το ορμονικό σύστημα.
Ο ορος
«Οι άνθρωποι έχουν πλέον γίνει μια γεωλογική δύναμη στον πλανήτη. Η εποχή στην οποία ζούμε είναι πραγματικά ξεχωριστή» εκτιμά ο Άντριου Νολ του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Προκειμένου να αναγνωριστεί επίσημα το Ανθρωπόκαινο, ο όρος θα πρέπει να εγκριθεί από την Επιτροπή Στρωματογραφίας της Διεθνούς Ένωσης Γεωλογικών Επιστημών.
Η διαδικασία είναι αργή και επίπονη, επισημαίνει ο Δρ Νολ, ο οποίος ήταν επικεφαλής της τελευταίας επιτυχημένης προσπάθειας για την αναγνώριση μιας νέας γεωλογικής περιόδου -την ελάχιστα γνωστή περίοδο του Εντιακάραν, που ξεκίνησε πριν από περίπου 600 εκατ. χρόνια. Η αναγνώρισή της χρειάστηκε 15 χρόνια προσπαθειών. Ο Σταν Φίνεϊ του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Λονγκ Μπιτς, επικεφαλής της αρμόδιας Επιτροπής Στρωματογραφίας, παραδέχεται ότι συχνά τον αποκαλούν τον μεγαλύτερο επικριτή του όρου Ανθρωπόκαινο.
Αναγνωρίζει ότι η επίδραση του ανθρώπου είναι αναμφισβήτητη, επισημαίνει όμως ότι η αναγνώριση μιας νέας εποχής απαιτεί λεπτομερή τεκμηρίωση. Οι υποστηρικτές του Ανθρωπόκαινου διαφωνούν εξάλλου για το πότε άρχισε η νέα εποχή. Οι προτάσεις που έχουν διατυπωθεί περιλαμβάνουν την εμφάνιση της γεωργίας, τη βιομηχανική επανάσταση, την ανακάλυψη των πλαστικών και την πρώτη χρήση της πυρηνικής βόμβας.
Η Γεωλογική Εταιρεία Αμερικής δεν έχει αποδεχθεί ακόμα τον όρο, σύντομα όμως θα πρέπει να αρχίσει να το εξετάζει, λέει ο πρόεδρος της εταιρείας, ο Χαπ Μακσουίν του Πανεπιστημίου του Τενεσί. «Πιστεύω ότι είναι καλή ιδέα» σχολιάζει. «Είναι ένας καλός τρόπος να αναδείξουμε την περιβαλλοντική καταστροφή που προκαλεί ο άνθρωπος».
