Μην πετάς ό,τι περισσεύει από το χωράφι

Περίπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλον τον κόσμο υποσιτίζονται, τη στιγμή που το 30% της παγκόσμιας αγροτικής παραγωγής μένει ανεκμετάλλευτο στο χωράφι επειδή δεν πληροί τις αυστηρές προδιαγραφές του χονδρεμπορίου. Οπως αναφέρεται στο βιβλίο «Waste: Uncovering the Global Food Scandal» (2009), η Βρετανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη διαθέτουν σχεδόν διπλάσια ποσότητα τροφίμων από αυτή που απαιτείται για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών του πληθυσμού τους, ενώ πάνω από το ήμισυ της παραγωγής τροφίμων χάνεται κάπου ανάμεσα στο αγρόκτημα και στο τραπέζι μας.

Η χώρα μας δεν αποτελεί δυστυχώς εξαίρεση, με αποτέλεσμα τόνοι ποιοτικών προϊόντων να μένουν ανεκμετάλλευτοι κάθε χρόνο. Σε μια περίοδο μάλιστα που, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, ποσοστό 34,6% των Ελλήνων ζει στο όριο της φτώχειας ή κάτω από αυτό, όπως έδειξαν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2013.

Με σκοπό να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στην περισσευούμενη αγροτική παραγωγή και αυτούς που την έχουν περισσότερο ανάγκη, η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «Μπορούμε» ξεκινά μια καινοτόμο για την Ελλάδα δράση. Η διεθνώς αυξανόμενη τάση του «gleaning», σταχυολόγηση όπως μεταφράζεται, ξεκινά συστηματικά και οργανωμένα και στη χώρα μας μέσα από το νέο πρόγραμμα «Μπορούμε στο χωράφι».

Στόχος είναι να αξιοποιηθούν τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά που δεν ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές του χονδρεμπορίου σχετικά με την όψη του προϊόντος ή εξαιτίας του υψηλού κόστους συγκομιδής σε σχέση με το προσδοκώμενο κέρδος, υπέρ των κοινωφελών φορέων της ίδιας γεωγραφικής περιοχής. Τα προϊόντα θα συλλέγονται από εθελοντικές ομάδες που οργανώνονται από το «Μπορούμε» και θα προσφέρονται σε φορείς ή αποδέκτες που τα έχουν ανάγκη.

Συμμετοχή στο πρόγραμμα μπορούν να δηλώσουν στην ιστοσελίδα www.boroume.gr όχι μόνο επαγγελματίες αγρότες, αλλά και οποιοσδήποτε έχει μια αγροτική καλλιέργεια ή ακόμα και μερικά δέντρα στον κήπο του, αλλά για διάφορους λόγους δεν πρόκειται να συλλέξει την καλλιέργειά του. Τη συλλογή των προϊόντων θα κάνουν οι εθελοντές, ενώ η μεταφορά θα γίνεται από τους εθελοντές ή από τον φορέα που θα παραλάβει τα προϊόντα, δίχως καμία οικονομική επιβάρυνση του παραγωγού.

Τα οφέλη είναι πολλαπλά, όχι μόνο για τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, αλλά και για τους παραγωγούς που θα αναπτύξουν ισχυρότερους δεσμούς με την τοπική κοινωνία, καθώς και για τους εθελοντές που θα έρθουν σε επαφή με τη φύση και τη χαρά της προσφοράς.

Η πρακτική του «gleaning» δεν είναι καινούργια, αντιθέτως έχει τις ρίζες της στη Βίβλο, η οποία προέτρεπε τους αγρότες να μη συλλέγουν την καλλιέργεια από τις γωνιές των χωραφιών τους και να μην προσπαθούν να συλλέξουν όσους καρπούς είναι ξεχασμένοι στο χώμα μετά τη συγκομιδή, προκειμένου να μείνουν για τους φτωχούς, τους ξένους και τις χήρες. Πρακτική που επέζησε ως εθιμικό δικαίωμα για τους «gleaners» μέσα στους αιώνες, μέχρι που η επικράτηση της φεουδαρχίας έφερε τον διά νόμου περιορισμό, ακόμα και την απαγόρευσή της.

Για παράδειγμα, την εποχή του Μεσαίωνα στη Γαλλία το εθιμικό δικαίωμα των φτωχότερων να συλλέγουν τους αναξιοποίητους καρπούς προστατευόταν χάρη στις κρατικές παρεμβάσεις. Η παρέμβαση αυτή του κράτους όμως οδήγησε αρκετές φορές στη θυματοποίηση των πολύ φτωχών από τους αγρότες και τους εργάτες στα αγροκτήματα. Με την επίκληση της βιβλικής επιταγής μετατράπηκε σε συνώνυμο της φιλανθρωπίας, ρίχνοντας όμως υποχρεωτικά αυτό το βάρος μόνο στους αγρότες.

Στη Βρετανία πάλι, το διάστημα 1750-1850 υπολογίζεται, σύμφωνα με τη Food Security Research, ότι η συγκομιδή των «ξεχασμένων» καρπών συνέβαλε μέχρι και το ένα όγδοο στο ετήσιο εισόδημα των εργατικών οικογενειών της Κεντρικής και Δυτικής Αγγλίας και ακόμη περισσότερο στα νοικοκυριά με αρχηγό χήρες. Σε περιόδους ύφεσης αποτελούσε το δίχτυ ασφαλείας για την επιβίωση των φτωχών. Δικαίωμα όμως που ανακόπηκε το 1788 με δικαστική απόφαση, η οποία προσπάθησε να ελέγξει το δικαίωμα πρόσβασης των φτωχών στα χωράφια και να το περιορίσει σε ορισμένα είδη τροφίμων, καθώς το κριθάρι και τα φασόλια αποτελούσαν καλές τροφές για τα ζώα του αγροκτήματος.

Σήμερα, η τάση του «gleaning» ακολουθείται από ανθρωπιστικές οργανώσεις, οι οποίες συλλέγουν, σε ένα σύγχρονο πλαίσιο, τρόφιμα για τους φτωχούς. Ακόμα και η συλλογή ειδών που έχουν περισσέψει σε καταστήματα και παντοπωλεία εντάσσεται σήμερα στη δράση ΜΚΟ που αγωνίζονται παγκοσμίως να δώσουν λύση στο πρόβλημα της πείνας, όπως η Society of St. Andrew που τα τελευταία 35 χρόνια μεταδίδει την κουλτούρα του «gleaning» στην Αμερική και το Gleaning Network UK που ξεκίνησε πέρυσι στη Βρετανία και εξαπλώνεται γοργά.