Η ζωή μετά την έξωση

Βασίλης Δανέλλης
Λιβάδια από ασφοδίλι
Εκδόσεις Καστανιώτη.
Σελ. 156, τιμή 9,58 ευρώ

Ο Παντελής είναι ένας άνθρωπος βγαλμένος από το πετσί των ημερών μας. Μικρομαγαζάτορας στο κέντρο της Αθήνας, με μια μονίμως θολή εικόνα για το τι εστί πολιτική και οικονομία, με τη φιλοδοξία να αποπληρώσει το δάνειο του σπιτιού του και να βάλει μπρος και για ένα εξοχικό, θα νιώσει τον κόσμο να γκρεμίζεται στον κεφάλι του όταν ύστερα από μια διαδήλωση στο Σύνταγμα θα βρει το μαγαζί του συντρίμμια. Ο Παντελής θα συνειδητοποιήσει γρήγορα πως ό,τι κι αν κάνει από εδώ και στο εξής δεν θα καταφέρει να ορθοποδήσει, η συνέχεια ωστόσο θα αποδειχθεί απείρως χειρότερη: η γυναίκα του θα σπεύσει να τον εγκαταλείψει και ο ίδιος θα καταλήξει όχι μόνον άστεγος αλλά και τρεις φορές επίδοξος αυτόχειρας.

Τα Λιβάδια από ασφοδίλι του Βασίλη Δανέλλη (γεν. 1982) είναι η ζωή μετά την πτώση ή μια ζωή που μοιάζει με προθάλαμο θανάτου. Η αφήγηση θα ξετυλίξει με εσκεμμένα αργό ρυθμό την περιπέτεια που θα υπομείνει ο ήρωας μεταξύ των αστέγων, σε ένα περιβάλλον ανθρωποφαγικής απόγνωσης, κατά το βαρναλικό δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα, όπου οι μισοί θα πέσουν πάνω στους άλλους μισούς ενώ ουδείς θα μπορέσει να διαφυλάξει ως το τέλος έστω και στοιχειωδώς την ακεραιότητά του. Το τοπίο είναι γνώριμο και από το πρώτο βιβλίο του Δανέλλη, το αστυνομικό μυθιστόρημα Μαύρη μπίρα (2011), όπου περιθωριακοί, πρεζόνια και αλλοδαποί θα πρωταγωνιστήσουν σε μια σειρά από ιστορίες χωρίς αστυνομικούς, αφήνοντας το θηρίο της κρίσης να καταβροχθίσει όποιον σταθεί μπροστά του.

Ο Δανέλλης θα αποφύγει σοφά και στα δύο βιβλία να προσεγγίσει μετωπικά την κρίση. Στα Λιβάδια από ασφοδίλι ο ήρωας δεν θα καταγγείλει τους πολιτικούς και την κοινωνία και δεν θα οιστρηλατηθεί από οποιοδήποτε όραμα ανατροπής και εξέγερσης. Το οικονομικό του πρόβλημα θα μεταστραφεί σε υπαρξιακό αδιέξοδο και η εσωτερική του έρημος θα τον οδηγήσει στο χείλος του γκρεμού χωρίς να χρειαστεί έτσι η αφήγηση να οδηγηθεί σε προτεταμένα πολιτικά ή ηθικά συμπεράσματα. Οσο για τους νέους φίλους του Παντελή, τους αστέγους που θα του συμπαρασταθούν και θα τον σώσουν από τις τρεις αυτοκτονικές απόπειρες, θα σκιαγραφηθούν με όλες τις εμμονές και τις αντιφάσεις τους δίχως την παραμικρή αγιογραφική υπόνοια.

Τι είναι όμως εκείνο που θα εμποδίσει τον Παντελή να προχωρήσει και σε μια τέταρτη απόπειρα αυτοκτονίας, πετυχαίνοντας επιτέλους τον σκοπό του; Σοφά και πάλι ο Δανέλλης δεν θα επινοήσει κάποιο θαύμα, έναν από μηχανής θεό που θα βιαστεί να συμμαζέψει τη διασαλευμένη τάξη και να στείλει ένα μήνυμα αποκατάστασης αντί να επιτρέψει έναν ταπεινωτικό θάνατο. Ο Παντελής θα ανακαλύψει το κλειδί της επιβίωσής του στο πρόσωπο ενός διπλά ξένου παιδιού: ένα παιδί που δεν είναι δικό του, έχει βρεθεί στην Αθήνα της κρίσης προερχόμενο από τη Συρία και διαθέτει ισχυρά αποθέματα αγάπης.

Η λύση του λογοτεχνικού μύθου είναι αξιοπρεπής, δύσκολα ωστόσο παραβλέπει κανείς την πολιτική της ορθότητα: ενώ ο Παντελής είναι το απόλυτο θύμα των συμπατριωτών του (της γυναίκας του και των άλλων αστέγων τη εξαιρέσει των λιγοστών φίλων του), το ξένο παιδί είναι το απόλυτο πνεύμα του αγαθού και της συμφιλίωσης. Με ένα λιγότερο στρογγυλεμένο αποτέλεσμα, με ένα πιο ανοιχτό και επισφαλές παιχνίδι, το βιβλίο του Δανέλλη θα μπορούσε να αναπτύξει μεγαλύτερη δύναμη υποβολής. Κι έτσι όμως οι σκοτεινές εικόνες της αθηναϊκής μητρόπολης δεν χάνουν το βάρος τους: οι δυστυχισμένοι που θέλουν να σπάσουν τα τζάμια των αυτοκινήτων άλλων δυστυχισμένων, αντικρίζοντας πίσω τους το ισόποσο της καταστροφής τους, οι χρόνιοι λιπόσαρκοι που ψάχνουν ζώνη για τα λυμένα παντελόνια τους ή τα σκυλιά που βασανίζονται από τα πεινασμένα αφεντικά τους. Κι όλα αυτά δίχως περιττές περιγραφές και παραπανίσια χρώματα, κάτω από τον ουρανό μιας απειλητικά διάφανης νύχτας.