Κώδικας Μετανάστευσης: Αδειες διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους

Σε διορθωτικές παρεμβάσεις στον Κώδικα Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ένταξης (ν.4251/2014) προχωρά το υπουργείο Εσωτερικών, οι οποίες αφορούν κυρίως τη χορήγηση αδειών διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους. Οι νέες ρυθμίσεις κρίθηκαν αναγκαίες από το υπουργείο Εσωτερικών, καθώς παρατηρήθηκαν πρακτικές δυσκολίες κατά την εφαρμογή του κώδικα.

Περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Νόμου «Ρυθμίσεις Μεταναστευτικής Νομοθεσίας» το οποίο αποτελείται από πέντε άρθρα και τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση (https://www.opengov.gr/ypes/?p=2432) μόλις το μεσημέρι της Παρασκευής. Είναι αξιοσημείωτο ότι η δημόσια διαβούλευση ολοκληρώνεται σε χρονικό διάστημα –αστραπή, στις 10 Σεπτεμβρίου.

Παράλληλα, επέρχονται κάποιες αλλαγές όσον αφορά την είσοδο και διαμονή πολιτών τρίτων χωρών για επενδυτικούς λόγους. Προβλέπεται, με αντικατάσταση – επαναδιατύπωση ισχύουσας διάταξης του νόμου 4251/2014, ότι «επιπλέον για την υλοποίηση και λειτουργία της επένδυσης επιτρέπεται να εισέλθουν και να διαμείνουν στη χώρα μέχρι δέκα πολίτες τρίτων χωρών, αναλόγως του ύψους και των χαρακτηριστικών της επένδυσης».

Προϋπόθεση για να επιτραπεί η είσοδος και η διαμονή αυτών των πολιτών τρίτων χωρών στην Ελλάδα αποτελεί η εισήγηση της αρμόδιας Διεύθυνσης Κεφαλαίων Εξωτερικού του Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας σχετικά με το χαρακτηρισμό της επένδυσης και τη σκοπιμότητα χορήγησης άδειας διαμονής, στους πολίτες τρίτων χωρών, για την έναρξη, υλοποίηση και λειτουργία της επένδυσης. Η Διεύθυνση αυτή διαβιβάζει στην αρμόδια προξενική αρχή την εισήγηση σχετικά με τον χαρακτηρισμό της επένδυσης και τη σκοπιμότητα χορήγησης άδειας διαμονής σε πολίτες τρίτων χωρών, προκειμένου να χορηγηθούν οι απαιτούμενες εθνικές θεωρήσεις εισόδου. Μάλιστα, προστίθεται διάταξη η οποία αναφέρει ότι «εφόσον ο σχετικός φάκελος καταρτισθεί από γραφείο που έχει έδρα στην Ελλάδα, ή λειτουργούσα ημεδαπή ή εταιρεία της ΕΕ, η σχετική αίτηση μπορεί να κατατεθεί απευθείας στη αρμόδια Δ/νση Κεφαλαίων Εξωτερικού του Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας».

Επίσης, στο νέο σχέδιο νόμου, που κατατέθηκε προς διαβούλευση από τον υφυπουργό Εσωτερικών κ. Γιώργο Ντόλιο, περιλαμβάνονται διατάξεις με τις οποίες ενσωματώνονται στην eλληνική νομοθεσία οι εξής δυο Οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου :

– η Οδηγία 2011/98/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2011 σχετικά με την ενιαία διαδικασία υποβολής αίτησης για τη χορήγηση στους πολίτες τρίτων χωρών ενιαίας άδειας διαμονής και εργασίας στην επικράτεια κράτους-μέλους.

–η Οδηγία 2014/36/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με την εισδοχή πολιτών τρίτων χωρών με σκοπό την εποχική εργασία.

Οσον αφορά τις διορθωτικές παρεμβάσεις στον Κώδικα Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ένταξης προστίθεται στον νόμο 4251/2014 άρθρο «19 Α΄».

Ορίζεται ότι με απόφαση του υπουργού Εσωτερικών χορηγείται άδεια διαμονής για λόγους ανθρωπιστικής φύσεως σε πολίτες τρίτων χωρών που βρίσκονται στην Ελλάδα και εμπίπτουν σε κάποια από τις παρακάτω κατηγορίες:

«α. Σε θύματα εμπορίας ανθρώπων που δεν υπάγονται στις διατάξεις των άρθρων 49-53 του ν. 4251/2014 εφόσον υφίσταται σχετική πράξη χαρακτηρισμού από τον αρμόδιο εισαγγελέα Πρωτοδικών. Η διάρκεια ισχύος της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια, παρέχει δικαίωμα εξαρτημένης εργασίας-παροχής υπηρεσιών ή έργου και μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά για δύο έτη μόνο με την προϋπόθεση ότι συνεχίζεται η διερεύνηση της σχετικής ποινικής διαδικασίας. Εάν δεν εκκρεμεί ποινική διαδικασία η άδεια διαμονής ανανεώνεται μόνο για ένα έτος. Μετά το πέρας της ποινικής διαδικασίας ή της παρέλευσης του χρόνου ανανέωσης σε περίπτωση που δεν εκκρεμεί ποινική διαδικασία, η άδεια διαμονής μπορεί να ανανεωθεί για έναν από τους λόγους του ν.4251/2014, ύστερα από γνώμη των Επιτροπών της παραγράφου 1 του άρθρου 135 αυτού και μόνο εφόσον κρίνεται σκόπιμη εκ των εν γένει περιστάσεων και των στοιχείων του φακέλου ότι συντρέχει εξαιρετικός λόγος προς τούτο.

β. Σε θύματα και ουσιώδεις μάρτυρες εγκληματικών πράξεων, οι οποίες προβλέπονται στα άρθρα 187, 187α, 309 και 310 ΠΚ και στα άρθρα 1 και 2 του ν. 927/1979 (ΦΕΚ 139 Α’) ή τιμωρούνται σε βαθμό κακουργήματος και τελούνται σε βάρος της ζωής, της υγείας, της σωματικής ακεραιότητας, της περιουσίας, της ιδιοκτησίας και της προσωπικής και γενετήσιας ελευθερίας, εφ’ όσον έχει διαταχθεί γι’ αυτές προκαταρκτική εξέταση ή έχει ασκηθεί ποινική δίωξη και μέχρι να τεθεί η υπόθεση στο αρχείο ή να εκδοθεί τελεσίδικη δικαστική απόφαση. Η συνδρομή των ως άνω προϋποθέσεων διαπιστώνεται με πράξη του αρμόδιου εισαγγελέα Πρωτοδικών. Η πράξη του εισαγγελέα Πρωτοδικών κοινοποιείται στη Διεύθυνση Μεταναστευτικής Πολιτικής του υπουργείου Εσωτερικών. Εάν τα ανωτέρω πρόσωπα υποβάλλονται σε θεραπευτική αγωγή η άδεια διαμονής εξακολουθεί να χορηγείται για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η θεραπεία τους. Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια, παρέχει δικαίωμα εξαρτημένης εργασίας-παροχής υπηρεσιών ή έργου και μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά μέχρι δύο έτη εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις.

γ. Σε θύματα ενδοοικογενειακής βίας, κατά τα οριζόμενα στο ν. 3500/2006 (Α΄ 232). Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια και μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά μέχρι δύο έτη εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις. Ισόχρονη άδεια διαμονής χορηγείται και στα ανήλικα τέκνα των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας ή στον ενήλικα που ασκεί την επιμέλεια των ανηλίκων θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας εφόσον αυτός δεν είναι το ίδιο πρόσωπο με τον φερόμενο δράστη του εγκλήματος. Στους ενηλίκους που κατέχουν άδεια διαμονής κατά την παρούσα περίπτωση, παρέχεται το δικαίωμα εξαρτημένης εργασίας-παροχής υπηρεσιών ή έργου.

δ. Σε πολίτες τρίτων χωρών, οι οποίοι απασχολήθηκαν είτε με ιδιαίτερα καταχρηστικούς όρους εργασίας είτε ως ανήλικοι, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 89 του ν.4052/2012. Ως τέτοιοι όροι θεωρούνται όσοι είναι κατάφωρα δυσανάλογοι προς τις συνθήκες εργασίας των νόμιμα απασχολούμενων εργαζομένων, έχοντας σοβαρή επίπτωση, στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων, και προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Σε αυτές περιλαμβάνονται ιδίως διακρίσεις λόγω φύλου.

Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια. Ανανεώνεται σύμφωνα με την παράγραφο 6 του άρθρου 89 του ν.4052/2012. Η εν λόγω άδεια διαμονής δεν ανανεώνεται ή ανακαλείται σύμφωνα με την παράγραφο 7 του ίδιου άρθρου.

ε. Σε πάσχοντες από σοβαρά προβλήματα υγείας. Η συνδρομή σοβαρών προβλημάτων υγείας, καθώς και η διάρκεια της θεραπείας διαπιστώνονται με πρόσφατο ιατρικό πιστοποιητικό. Σε περίπτωση κατά την οποία το πρόβλημα υγείας αναφέρεται σε λοιμώδες νόσημα, για την έκδοση της ανωτέρω απόφασης απαιτείται σύμφωνη γνώμη του υπουργού Υγείας ότι δεν συντρέχει κίνδυνος για τη δημόσια υγεία. Προϋπόθεση για τη χορήγηση της άδειας διαμονής για πρόσωπα που πάσχουν από σοβαρά προβλήματα υγείας είναι η κατοχή από τον αιτούντα ισχυρής άδειας διαμονής. Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι διετής μπορεί να ανανεώνεται μέχρι δύο έτη κάθε φορά εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις.

στ. Σε πολίτες τρίτων χωρών των οποίων απορρίπτεται αίτηση για διεθνή προστασία με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 28 του π.δ. 114/2010 (195 Α΄).

Για τη χορήγηση άδειας διαμονής της παρούσας κατηγορίας, λαμβάνονται υπόψη ιδίως η αντικειμενική αδυναμία απομάκρυνσης ή επιστροφής του στη χώρα καταγωγής ή συνήθους διαμονής του για λόγους ανωτέρας βίας, όπως σοβαροί λόγοι υγείας του ιδίου ή μέλους της οικογενείας του, διεθνής αποκλεισμός της χώρας του, ή συνδρομή στο πρόσωπο του ενδιαφερομένου της ρήτρας μη επαναπροώθησης του άρθρου 3 της Σύμβασης για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών η οποία κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν.δ/τος 53/1974 (Α’ 256) ή του άρθρου 3 της Σύμβασης της Ν. Υόρκης της 10ης Δεκεμβρίου 1984 κατά των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης, η οποία κυρώθηκε με το ν.1782/1988 (Α’ 116).

Το σχετικό αίτημα χορήγησης άδειας για ανθρωπιστικούς λόγους εξετάζεται μόνο εφόσον η υπόθεση του ενδιαφερόμενου πολίτη τρίτης χώρας έχει παραπεμφθεί στο υπουργείο Εσωτερικών από τις αρμόδιες Αρχές Απόφασης του άρθρου 2 περ. ιθ του π.δ. 113/2013 (Α΄ 146) κατόπιν πιθανολόγησής τους περί της συνδρομής στο πρόσωπο του αιτούντος μιας ή περισσοτέρων προϋποθέσεων του δεύτερου εδαφίου της παρούσας παραγράφου.

Η άδεια διαμονής, υπό την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 24 παρ. 1 και 2 του ν. 3907/2011, χορηγείται, για ένα έτος, παρέχει πρόσβαση στη μισθωτή απασχόληση και μπορεί να ανανεώνεται για ισόχρονο διάστημα, εφόσον εξακολουθούν να ισχύουν οι ανωτέρω προϋποθέσεις. Η άδεια διαμονής χορηγείται και στα αναφερόμενα στην περίπτωση (λγ) του άρθρου 1 του ν.4251/2014 μέλη της οικογένειας του πολίτη τρίτης χώρας, εξ’ ονόματος των οποίων είχε υποβάλει αίτηση διεθνούς προστασίας.

Για τη χορήγηση της άδειας διαμονής προσκομίζεται διαβατήριο, εφόσον υπάρχει.

ζ. Σε πρόσωπα που παρακολουθούν εγκεκριμένο κατά νόμο θεραπευτικό πρόγραμμα ψυχικής εξάρτησης, όπως τούτο αποδεικνύεται με έγγραφη βεβαίωση του διευθυντή του προγράμματος. Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια. Μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά μέχρι δύο έτη εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις. Η άδεια διαμονής παρέχει δικαίωμα εξαρτημένης εργασίας-παροχής υπηρεσιών ή έργου και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος μπορεί να ανανεωθεί για έναν από τους λόγους του ν. 4251/2014.

η. Σε γονείς ανήλικων ημεδαπών. Η διάρκεια της άδειας διαμονής είναι ετήσια και παρέχει δικαίωμα εξαρτημένης εργασίας-παροχής υπηρεσιών ή έργου και μπορεί να ανανεωθεί για έναν από τους λόγους του ν.4251/2014».

Επίσης, καθορίζεται ότι με απόφαση του γενικού γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης του τόπου διαμονής του ενδιαφερόμενου πολίτη τρίτης χώρας χορηγείται άδεια διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους στις παρακάτω κατηγορίες πολιτών τρίτων χωρών:

«α. Ενήλικοι, ανίκανοι να επιμεληθούν των υποθέσεών τους εξαιτίας λόγων υγείας ή ανήλικοι που αποδεδειγμένα χρήζουν προστατευτικών μέτρων και φιλοξενούνται από ιδρύματα ή άλλα νομικά πρόσωπα κοινωφελούς σκοπού, εφόσον η επιστροφή τους σε ασφαλές περιβάλλον είναι αδύνατη. Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια και μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά μέχρι δύο έτη εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις.

β. Ανήλικοι, η επιμέλεια των οποίων έχει ανατεθεί με απόφαση ελληνικού δικαστηρίου ή αλλοδαπού δικαστηρίου, που αναγνωρίζεται από τις ελληνικές αρχές, σε οικογένειες Ελλήνων ή οικογένειες πολιτών τρίτων χωρών με νόμιμη διαμονή στη χώρα ή για τα οποία είναι εκκρεμής διαδικασία υιοθεσίας ενώπιον των ελληνικών αρχών. Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια και μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά μέχρι δύο έτη εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις.

γ. Θύματα εργατικών ατυχημάτων και λοιπών ατυχημάτων που καλύπτονται από την ελληνική νομοθεσία, για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η θεραπεία ή συνταξιοδοτούνται για την ίδια αιτία. Προϋπόθεση για την υποβολή του αιτήματος για τη χορήγηση της άδειας διαμονής σε πρόσωπα της εν λόγω κατηγορίας είναι η κατοχή από τον αιτούντα ισχυρής άδειας διαμονής. Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι διετής μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά μέχρι δύο έτη εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις.

δ. Ανήλικοι φιλοξενούμενοι σε οικοτροφεία, που λειτουργούν υπό την εποπτεία των αρμόδιων υπουργείων. Η διάρκεια της αρχικής άδειας διαμονής είναι ετήσια και μπορεί να ανανεώνεται κάθε φορά μέχρι δύο έτη εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις.

ε. Ενήλικοι που γεννήθηκαν στην Ελλάδα, καθώς και όσοι φοίτησαν επί έξι τουλάχιστον έτη σε ελληνικό σχολείο, μέχρι τη συμπλήρωση του 21ου έτους της ηλικίας τους, εφόσον η φοίτησή τους ήταν επαρκής και εξακολουθούν να διαμένουν μόνιμα στη χώρα. Η διάρκεια της άδειας διαμονής είναι ετήσια, παρέχει δικαίωμα εξαρτημένης εργασίας-παροχής υπηρεσιών ή έργου».

Αξίζει να σημειωθεί ότι με το σχέδιο νόμου εισάγονται διατάξεις που αφορούν το οργανωτικό πλαίσιο λειτουργίας των Υπηρεσιών Αλλοδαπών και Μετανάστευσης των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων.

Στην παράγραφο 2 του άρθρου 21 του ν. 4147/2013 (Α΄ 98) προστίθεται περίπτωση (ε) ως εξής:

«ε. Η ισχύς των διατάξεων της παραγράφου αυτής αρχίζει από την ημερομηνία κατά την οποία, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 1 εδάφιο β του ν. 4018/2011 (Α΄ 215), μεταφέρονται στις Υπηρεσίες Αλλοδαπών και Μετανάστευσης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής, που ορίζονται ως σημεία υποδοχής, οι σχετικές αρμοδιότητες των οικείων δήμων.

α) Οι αιτήσεις χορήγησης και ανανέωσης άδειας διαμονής και οι αιτήσεις πολιτογράφησης υποβάλλονται στις αρμόδιες κατά τις διατάξεις του παρόντος νόμου υπηρεσίες μετά την ανωτέρω ημερομηνία. Μετά την παραπάνω ημερομηνία οι εκκρεμείς αιτήσεις πολιτογράφησης διεκπεραιώνονται μέχρι το στάδιο της δημοσίευσης από τις Διευθύνσεις στις οποίες έχει κατατεθεί το αίτημα και στη συνέχεια διαβιβάζονται στη Διεύθυνση που είναι αρμόδια για ορκωμοσία και εντολή δημοτολόγησης, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν μεταφερθεί τα μητρώα αρρένων.

β) Οι αιτήσεις απόκτησης ελληνικής ιθαγένειας αλλογενών αλλοδαπών που υποβλήθηκαν πριν την ημερομηνία έναρξης ισχύος του ν. 3838/2010 (Α΄ 49) και εκκρεμούν, διαβιβάζονται στο Υπουργείο Εσωτερικών από τις Διευθύνσεις στις οποίες εκκρεμούν.

γ) Οι εκκρεμείς αιτήσεις που έχουν υποβληθεί σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 25 του ν. 3284/2004 (Α΄ 217) μετά την παραπάνω ημερομηνία διαβιβάζονται στις αρμόδιες κατά τις διατάξεις του παρόντος αρμόδιες Διευθύνσεις.

δ) Η επιβολή των προστίμων που επιβάλλονται με τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 15 του ν. 4144/2013 (Α΄ 88) θα διενεργείται από τις αρμόδιες κατά τις διατάξεις του παρόντος Διευθύνσεις, μετά την παραπάνω ημερομηνία.

ε) Εκκρεμείς αιτήσεις για χορήγηση ή ανανέωση άδειας διαμονής, εξετάζονται από την Υπηρεσία στην οποία διαβιβάστηκαν.

στ) Οι απόψεις της Διοίκησης επί ακυρωτικών δικαστικών διαφορών διατυπώνονται από την Υπηρεσία που εξέδωσε τις σχετικές απορριπτικές ή ανακλητικές αποφάσεις, όπως και η συμμόρφωση στις Δικαστικές Αποφάσεις».