Η Ευρώπη, ένα μεγάλο φεγγάρι του Δία που κρύβει έναν βαθύ ωκεανό κάτω από ένα κάλυμμα πάγου, είναι το πρώτο σώμα εκτός της Γης στο οποίο ανιχνεύονται ενδείξεις τεκτονικής δραστηριότητας -ενδείξεις που αναπτερώνουν τις ελπίδες για ανακάλυψη μικροβιακής ζωής, και ίσως επιταχύνουν τις προσπάθειες της NASA για την εξερεύνηση αυτού του αινιγματικού κόσμου.

Οι πλάκες

Οι τεκτονικές πλάκες της Γης είναι γιγάντιες φέτες στερεού φλοιού που επιπλέουν στο υποκείμενο, ημίρρευστο στρώμα του μανδύα. Το ίδιο φαινόμενο δείχνει να διαμορφώνει και την επιφάνεια της Ευρώπης, μόνο που σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για γιγάντιες πλάκες πάγου που επιπλέουν είτε σε έναν υπόγειο ωκεανό είτε σε ένα στρώμα θερμότερου, πιο εύπλαστου πάγου.

Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι η επιφάνεια της Ευρώπης είναι σχετικά νέα και ότι οι τεράστιες ρωγμές που διατρέχουν την επιφάνεια του φεγγαριού επιτρέπουν στο υπόγειο νερό να ανέβει στην επιφάνεια και να μετατραπεί σε φρέσκο πάγο. Μέχρι σήμερα, όμως, παρέμενε ασαφές πώς ο πάγος ανακυκλώνεται και ανανεώνει το κάλυμμα πάγου.

Η ανακάλυψη

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Άινταχο και του Πανεπιστημίου «Τζονς Χόπκινς» αναφέρουν ότι βρήκαν την απάντηση σε εικόνες της αποστολής Galileo, η οποία μελέτησε το σύστημα του Δία από το 1995 έως το 2003. Εξετάζοντας το παγκόσμιο παζλ που σχηματίζουν οι πλάκες πάγου στην επιφάνεια, η ερευνητική ομάδα εντόπισε ένα κομμάτι πάγου, περίπου στο μέγεθος του Ισραήλ, το οποίο είχε με κάποιο τρόπο εξαφανιστεί.

Σύμφωνα με το τεκτονικό μοντέλο που προτείνουν οι ερευνητές με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Nature Geoscience», μεγάλες πλάκες πάγου στην Ευρώπη χάνονται γλιστρώντας κάτω από γειτονικές πλάκες -ένα φαινόμενο ανάλογο με την υποβύθιση των τεκτονικών πλακών στη Γη κατά μήκος μεγάλων ρηγμάτων.

Η ανακάλυψη ενισχύει τώρα τις υποψίες για την ύπαρξη μικροβιακής ζωής στο παγωμένο φεγγάρι, καθώς η τεκτονική δραστηριότητα συνδέει τον υπόγειο ωκεανό με το υπερκείμενο στρώμα πάγου και επιτρέπει σε θρεπτικά συστατικά, ίσως και σε μικρόβια, να ανεβαίνουν από τα βάθη στην επιφάνεια και το αντίστροφο.

Η άκρως σημαντική Ευρώπη

Είναι η δεύτερη σημαντική ανακάλυψη στην Ευρώπη σε διάστημα λίγων μηνών, έπειτα από τον εντοπισμό γιγάντιων πιδάκων νερού στο νότιο πόλο του δορυφόρου. Οι ανακαλύψεις ίσως επιταχύνουν τώρα τα σχέδια εξερεύνησης της Ευρώπης. Η NASA εξετάζει εδώ και χρόνια το ενδεχόμενο μιας αποστολής στο μυστηριώδες φεγγάρι, θέτοντας όμως το μάλλον χαμηλό όριο του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων για το κόστος της αποστολής.

Το αμερικανικό Κογκρέσο έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για τη μελέτη της Ευρώπης, και μέχρι τις 17 Οκτωβρίου η NASA δέχεται ιδέες για τα επιστημονικά όργανα που θα μπορούσε να περιλαμβάνει η φιλόδοξη αποστολή. Θα περάσουν πάντως χρόνια μέχρι να οριστικοποιηθεί ο σχεδιασμός του εγχειρήματος και να μάθουμε περισσότερα για αυτόν τον παγωμένο αλλά πιθανώς φιλόξενο κόσμο.