Ενας εμφύλιος από το 2011, με 200.000 νεκρούς και 3 εκατομμύρια πρόσφυγες, στη Συρία. Και τώρα, μια οργάνωση βάρβαρων φανατικών τζιχαντιστών, το Ισλαμικό Μέτωπο (IS) που ελέγχει με τα όπλα τεράστια εδάφη στον ενιαίο χώρο με το Ιράκ, από το Χαλέπι στις μεσογειακές ακτές, μέχρι τα περίχωρα της Βαγδάτης.
Πολλοί βλέπουν διάλυση αυτών των δύο κρατών, και νέο χάρτη στη Μέση Ανατολή. Πόσο πιθανή είναι μια τέτοια «βαλκανιοποίηση»; Το ΒΗΜΑ έθεσε το ερώτημα στον Μάικλ Στίβενς, αναπληρωτή διευθυντή στο ανεξάρτητο κέντρο αναλύσεων RUSI, στο Κατάρ.
«Από την έναρξη της σύγκρουσης στη Συρία, ήταν της μόδας να μιλάμε για κατάρρευση κρατών στο πλαίσιο της σκληρής αντιπαράθεσης μεταξύ σουνιτών και σιιτών μουσουλμάνων, που διχάζει όλον τον κόσμο εκεί, από τον Λίβανο μέχρι το Μπαχρέιν», λέει ο συνομιλητής μας.
«Υπερβολές και ευσεβείς πόθοι χρωματίζουν τέτοιες αναλύσεις. Αλλά δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία για το γεγονός ότι η Μέση Ανατολή κατακερματίζεται, καθώς εθνοτικές ομάδες σε όλα τα κράτη έλκονται προς τους μαγνητικούς πόλους της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας και του σιιτικού Ιράν», τονίζει.
Νέο αλεβίτικο κράτος στα παράλια της Μεσογείου ;Το σενάριο που ακούγεται πιο συχνά ως μελλοντικό μοντέλο για την περιοχή είναι το εξής: ένα αλεβιτικό κράτος (σσ: οι αλεβίτες είναι κλάδος του σιιτικού ισλάμ, στο οποίο ανήκει ο πρόεδρος της Συρίας
Μπασάρ αλ Ασαντ) ιδρύεται κατά μήκος των ακτών της Συρίας. Αυτό θα συνορεύει με ένα σουνιτικό κράτος, που θα εκτείνεται από την Δαμασκό μέχρι την Βαγδάτη, πλαισιωμένο από ένα κουρδικό κράτος στον βορρά, το οποίο θα υποστηρίζεται πολιτικά, ακόμη και οικονομικά, από την Τουρκία, και από ένα σιιτικό κράτος, που θα υποστηρίζεται από το Ιράν, στα νότια.
«Θεμελιώδης υπόθεση πίσω από αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων είναι ότι η σφυρηλάτηση κρατών στη Μέση Ανατολή βάσει πιο εθνοτικώς αντιπροσωπευτικών εθνικών χαρακτηριστικών θα ενισχύσει την περιφερειακή σταθερότητα και θα μειώσει την πιθανότητα εμφυλίου πολέμου. Και ότι σουνίτες, σιίτες και Κούρδοι θα μπορούσαν να ζήσουν ευτυχισμένοι ο ένας δίπλα στον άλλον, με δική τους διακυβέρνηση και αυξημένη αίσθηση ένταξης και πολιτικών δικαιωμάτων», μας λέει ο Στίβενς.
Και εξηγεί : «Αλλά οι κυβερνήσεις σε αυτό το μέρος του κόσμου είναι, στην καλύτερη περίπτωση αδύναμες, με τεράστια εξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες, που συγκαλύπτει την συστημική οικονομική αναποτελεσματικότητα, και τις καταπιεστικές και διεφθαρμένες ελίτ. Επιπλέον, η μαζική ανακατανομή των κρατικών πόρων, υδρογονανθράκων και, κυρίως, του νερού, θα οδηγήσει σε αύξηση του ανταγωνισμού για τους φυσικούς πόρους τα επόμενα χρόνια. Μπορούμε να αναρωτηθούμε, για παράδειγμα, αν ένα σιιτικό κράτος θα μπορούσε να αποδεχθεί ένα σουνιτικό κράτος (με στοιχεία του IS και της συριακής τζιχαντιστικής οργάνωσης Τζαμπάτ αλ-Νούσρα ενσωματωμένα στον μηχανισμό ασφαλείας του) να ελέγχει τα ανώτερα τμήματα του Τίγρη και του Ευφράτη, χωρίς να νιώθει ακραία ανασφάλεια. Η εθνοτική ομοιογένεια για ένα σιιτικό κράτος στο νότιο Ιράκ, θα έχει σίγουρα ένα απαράδεκτα υψηλό τίμημα».
«Υπαρξιακός κίνδυνος» στο κατώφλι της Σαουδικής Αραβίας«Ούτε θα μπορούσε ποτέ η Σαουδική Αραβία να αποδεχθεί ένα πλήρως σιιτικό κράτος, υποστηριζόμενο από το Ιράν, στα βορειοανατολικά σύνορα που έχει σήμερα με το Ιράκ. Γιατί θα έφερνε τους σιίτες μουλάδες – και έναν υπαρξιακό κίνδυνο – στο κατώφλι της. Κατά την γνώμη μου, η «βαλκανιοποίηση» της Μέσης Ανατολής δεν είναι καθόλου δεδομένη. Οι Κούρδοι, που υποστηρίζονται από την Τουρκία, θα κινηθούν πιο κοντά στο όνειρό τους για την απόκτηση ενός ανεξάρτητου κράτους, όμως η ανάδυση άλλων νέων εθνών είναι πολύ πιο απίθανη», τονίζει.
Το μόνο βέβαιο; «Μια περιφερειακή επανευθυγράμμιση κατά μήκος «φυσικών» εθνοτικών γραμμών δεν πρόκειται να οδηγήσει στην ειρήνη, σύντομα», καταλήγει ο Στίβενς.
