Οι «άγνωστες» Παναγίες της Ελλάδας

Οποιο κι αν είναι το προσωνύμιό της –«Γλυκοφιλούσα», «Ελεούσα», «Οδηγήτρια», «Μεγαλόχαρη», «Παντάνασσα», «Γιάτρισσα» και πολλά άλλα ακόμα -, η Παναγία λατρεύεται και τιμάται σήμερα, 15 Αυγούστου, σε όλη την Ελλάδα αλλά και σε όλον τον ορθόδοξο κόσμο. Χιλιάδες μονές και εκκλησιές είναι αφιερωμένες στην Παναγία και στο πρόσωπό της ο απλός λαός εναποθέτει τις ελπίδες, τα όνειρα και τις προσδοκίες του. Την ημέρα της γιορτής της Κοίμησης της Θεοτόκου, της μεγαλύτερης χριστιανικής γιορτής του καλοκαιριού, οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα σε ολόκληρη τη χώρα δίνοντας τον τόνο για πανηγύρια, τοπικά έθιμα και εκδηλώσεις. Δεδομένου ότι η Παναγία στην Τήνο, η Εκατονταπυλιανή στην Πάρο και η Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο συγκεντρώνουν κάθε χρόνο χιλιάδες πιστούς και εκδρομείς, «Το Βήμα της Κυριακής» επιλέγει να παρουσιάσει σήμερα ορισμένες από τις «άγνωστες» Παναγίες της Ελλάδας.

Παναγία της Ολύμπου

Στην Ολυμπο της Καρπάθου ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει. Πρόκειται για ένα ζωντανό μουσείο λαϊκής τέχνης όπου κάθε Δεκαπενταύγουστο γίνεται το μεγαλύτερο γλέντι του νησιού. Ο ναός της Παναγίας του 16ου αιώνα με το ξυλόγλυπτο τέμπλο και τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες κάθε τέτοια μέρα ευωδιάζει βασιλικό. Μετά τη λειτουργία οι γυναίκες φορώντας τις επίσημες παραδοσιακές ενδυμασίες –οι μόνιμοι κάτοικοι τις φορούν καθημερινά –μοιράζουν άρτους που έχουν ψήσει στους ξυλόφουρνους και μετά τα όργανα παίρνουν φωτιά.

Παναγία Προυσιώτισσα

Σκαρφαλωμένο από τον 9ο αιώνα σε ένα τοπίο που κόβει την ανάσα, το μοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισσας στην Ευρυτανία είναι ιδανικός προορισμός για τους ταξιδευτές του Δεκαπενταύγουστου. Αφού περάσουν από τα «πατήματα της Παναγίας», σχήματα που θυμίζουν ίχνη ποδιών επάνω σε κάθετο βράχο, θα προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα που ήρθε από την Προύσα της Μικράς Ασίας. Επενδυμένη με ασήμι σήμερα, δώρο του Γεώργιου Καραϊσκάκη που γιατρεύτηκε από θέρμη μένοντας έξι μήνες στη Μονή. Στο μουσείο φυλάσσονται τα άρματά του.

Πόρτα Παναγιά

Αφιερωμένος στο όνομα της Ακαταμαχήτου Θεοτόκου, ο ναός της Πόρτα Παναγιάς ιδρύθηκε το 1283 από τον Σεβαστοκράτορα Ιωάννη Αγγελο Κομνηνό Δούκα, νόθο υιό του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Δούκα, στη σημερινή Πύλη των Τρικάλων. Στο εσωτερικό εντυπωσιάζουν οι δύο μοναδικές, ολόσωμες εικόνες του Ιησού και της Παναγίας Βρεφοκρατούσας από πολύχρωμες ψηφίδες που κοσμούν το ιερό εκατέρωθεν της Κύριας Πύλης, τοποθετημένες αντίστροφα από το ορθόδοξο τυπικό.

Παναγία Λεσινιώτισσα

Λέγεται πως η εικόνα της Παναγιάς εμφανίστηκε στο Λεσίνι μέσα από ένα σύννεφο. Στη θέση της αγριελιάς που βρέθηκε οι κάτοικοι έχτισαν το 1595 την εκκλησούλα της Παναγίας Λεσινιώτισσας. Ο ανατολικός και ο νότιος τοίχος σώζονται μέχρι σήμερα, ενώ με τα χρόνια δημιουργήθηκε μια ιστορική μονή, περιτριγυρισμένη από κάστρο, που έγινε καταφύγιο για πολλούς κατατρεγμένους από τους Οθωμανούς αλλά και ορμητήριο πολλών αγωνιστών.

Παναγία του Νίκους

Επάνω στα ερείπια ενός αρχαίου ναού, λίγο έξω από τη Χώρα της Κύθνου, είναι χτισμένη η μονή της Παναγίας του Νίκους, που πήρε το όνομά της από τη βυζαντινή Παναγία «Νικοποιό». Ο θρύλος μάλιστα λέει ότι η περίφημη εικόνα μεταφέρθηκε στον ναό από τη Βασιλεύουσα στα χρόνια της Αλωσης και από εκεί την πήραν ενετοί κατακτητές για να την τοποθετήσουν στον Αγιο Μάρκο της Βενετίας. Στο μεγάλο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου οι ντόπιοι προσφέρουν κρέας ψητό και ντομάτες γεμιστές.

Παναγία Φανερωμένη

Κουρνιασμένη από τον 16ο αιώνα σε μια σπηλιά, στο μέσο ενός απότομου γκρεμού, η Μονή Φανερωμένης ή Παναγία Γουρνιών «ατενίζει» τη θάλασσα. Μέρες πριν από τη γιορτή της, στις 15 Αυγούστου, οι πιστοί συρρέουν για να προσκυνήσουν περπατώντας δεκάδες χιλιόμετρα από όλη την Ανατολική Κρήτη, κυρίως μέσα στη νύχτα. Το ιερό της επικοινωνεί με δεύτερο σπήλαιο μέσα στο οποίο ρέει νερό που χρησιμοποιείται ως αγίασμα.

Παναγία Χωριανή

Το «Πάσχα του καλοκαιριού» παίρνει ξεχωριστές διαστάσεις στη Χάλκη. Το μεγάλο πανηγύρι της Παναγιάς της Χωριανής «ξυπνάει» την ψυχή της ερειπωμένης από τον 19ο αιώνα παλιάς πρωτεύουσας του νησιού. Το Χωριό, κρυμμένο ανάμεσα στους λόφους, παραμένει αθέατο στο μεγαλύτερο μέρος του μοναδικού δρόμου του νησιού που οδηγεί στο κάστρο των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη. Μόνο οι τουρίστες δίνουν πια ζωή σε αυτόν τον οικισμό.

Μονή Παναχράντου

Κυριολεκτικά γαντζωμένο στην πλαγιά του βουνού βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας Παναχράντου στην Ανδρο με τους 10 και πλέον αιώνες ιστορίας. Η παράδοση θέλει το μοναστήρι αυτό να χτίστηκε από τον Νικηφόρο Φωκά κατά την επιστροφή του από την εκστρατεία κατά των Αράβων στην Κρήτη. Στη μονή φυλάσσεται, ανάμεσα σε άλλα, η τίμια κάρα του Αγίου Παντελεήμονος, που μεταφέρθηκε από την Κωνσταντινούπολη το 1705, ενώ στη βιβλιοθήκη υπάρχουν αρχαίοι κώδικες και πατριαρχικά χειρόγραφα.

Παναγία Σπηλιανή

Ενα πραγματικό νησιώτικο πανηγύρι στήνεται κάθε χρόνο στη γιορτή της Παναγίας στο Μανδράκι της Νισύρου. Η «μεγάλη» εικόνα Της «αφήνει» για λίγο το μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής και κατεβαίνει για να ευλογήσει τη γιορτή. Ονομάζεται Σπηλιανή γιατί βρίσκεται μέσα στη σπηλιά του βράχου, στο σημείο ακριβώς όπου λέγεται πως βρέθηκε η μικρή ξύλινη εικόνα Της. Στη συνέχεια φτιάχτηκε μια μεγάλη πανομοιότυπη εικόνα και στην αριστερή παλάμη τοποθετήθηκε η μικρή.

Παναγία του Χάρου

Περισσότερους από τέσσερις αιώνες η Παναγία του Χάρου ευλογεί το νησί των Λειψών. Μπορεί να ξενίζει το προσωνύμιό Της, δεν είναι όμως τυχαίο. Είναι η μοναδική εικόνα της Παναγίας που δεν κρατά το Θείο Βρέφος αλλά τον Εσταυρωμένο Ιησού. Οποιος την επισκεφθεί αυτή την εποχή θα τη δει κυκλωμένη από τα «κρινάκια της Παναγιάς», τα οποία τοποθετούνται την άνοιξη, ξεραίνονται και ανθίζουν πάλι στη γιορτή της, που είναι στα εννιάμερα της Παναγίας, δηλαδή στις 23 Αυγούστου.