Οι εφευρέτες λειτουργούσαν πάντα ως παραδείγματα προς μίμηση για τις νέες γενιές. Ηταν οι πολυμήχανοι που έβρισκαν καινούργια μονοπάτια για την πρόοδο. Οι εγκυκλοπαίδειες όλες έχουν ειδικά λήμματα αφιερωμένα σε αυτούς και η Ιστορία των Επιστημών γράφεται με πρώτη ύλη τα επιτεύγματά τους. Ωστόσο δεν είναι πάντα οι αληθινοί ήρωες που κερδίζουν τη δόξα στα σχολικά βιβλία ή στις εγκυκλοπαίδειες. Παιχνίδια της τύχης, κοινωνικές συγκυρίες ή και απλά η ανθρώπινη απληστία στέρησαν από πολλούς πραγματικούς πρωταγωνιστές την αναγνώριση και τους μετέβαλαν σε απλούς κομπάρσους. Διαβάζοντας τις επόμενες δειγματοληπτικές ιστορίες θα διαπιστώσετε αναπόφευκτα πόσο δίκιο είχε ο Θουκυδίδης όταν έγραφε ότι «δεν στεριώνει συμμαχία μεταξύ ενός πολύ αδυνάτου και ενός πολύ ισχυρού». Καθώς όμως στην εποχή του Διαδικτύου την Ιστορία δεν τη γράφουν πια «μόνον οι νικητές», θα επιχειρήσουμε σήμερα να αποδώσουμε «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι», έστω κι αν σας γκρεμίσουμε κάποια από τα πιο σεβάσμια παγκοσμίως είδωλα.
Ραδιόφωνο και ασύρματος σερβικής καταγωγής Το όνομα Μαρκόνι έχει ταυτιστεί τόσο πολύ με την ασύρματη επικοινωνία ώστε τα παλιά χρόνια οι ασυρματιστές των πλοίων αποκαλούνταν «μαρκονιστές». Αλλά η πικρή αλήθεια είναι ότι ο Ιταλός Γουλιέλμος Μαρκόνι (Guglielmo Marconi) δεν δικαιούται αυτή την αναγνώριση ούτε ουσιαστικά ούτε τυπικά.
Η ιστορία ξεκίνησε το 1891, στις ΗΠΑ, όταν ο σέρβος μηχανικός Νικόλαος Τέσλα (Nicola Tesla) διαπίστωσε πως τα ηλεκτρικά φορτισμένα σπειρώματά του μπορούσαν να μεταδίδουν ασύρματα μηνύματα σε μεγάλες αποστάσεις εφόσον πομπός και δέκτης συντονίζονταν στην ίδια συχνότητα. Ο ιταλός μετανάστης μηχανικός Μαρκόνι, που έψαχνε να βρει ακριβώς μια τέτοια λύση, τον προσέγγισε και κατάφερε να τον πείσει να πειραματίζεται με τις διατάξεις του. Οπως είχε πει ο ίδιος ο Τέσλα, «ο Μαρκόνι είναι καλό παιδί. Αφήστε τον να προσπαθήσει. Χρησιμοποιεί ήδη 17 από τις πατέντες μου».
Το 1895 όμως ο Μαρκόνι παρουσίασε στο Λονδίνο μια διάταξη ραδιοφωνικής εκπομπής και λήψης ως δική του εφεύρεση, μολονότι βασιζόταν στα σχέδια του Τέσλα. Και το ποτήρι ξεχείλισε το 1904, όταν το αμερικανικό γραφείο ευρεσιτεχνιών αναγνώρισε τον Μαρκόνι ως εφευρέτη του ραδιοφώνου, παρότι είχε προηγηθεί αναγνώριση σχετικής ευρεσιτεχνίας στον Τέσλα από το 1900. Εξοργισμένος ο Τέσλα θέλησε να βρει το δίκιο του στα δικαστήρια, αλλά όντας πλέον πάμπτωχος δεν κατάφερε ποτέ να καταθέσει την αγωγή. Δικαιώθηκε μόνο μετά τον θάνατό του, το 1943, όταν η ευρεσιτεχνία αφαιρέθηκε από τον Μαρκόνι και αποδόθηκε σε αυτόν, αλλά οι απανταχού Ιταλοί κάνουν ότι δεν το γνωρίζουν.
Το τηλεσκόπιο που μας πήγε στ’ αστέρια Ο πραγματικός εφευρέτης και το πρώτο τηλεσκόπιο του κόσμου απεικονίζονται σε αυτό το ολλανδικό γραμματόσημο
Ποιος δεν έχει διαβάσει για τον άνθρωπο που πρώτος ύψωσε τηλεσκόπιο προς τους ουρανούς, που ήρθε σε σύγκρουση με την ιερατική κοσμολογία, που θεμελίωσε τη σύγχρονη αστρονομία και ξεκίνησε την ανεξαρτητοποίηση των πανεπιστημίων από τις ιερατικές σχολές; Το όνομα του Ιταλού Γαλιλαίου Γαλιλέι γράφτηκε με χρυσά γράμματα στην Ιστορία και εκείνος υπήρξε αντάξιος της φήμης του για όλα αυτά… σχεδόν όμως: το μόνο που δεν ευσταθεί είναι ότι εφηύρε το τηλεσκόπιο.
O πραγματικός εφευρέτης του τηλεσκοπίου υπήρξε ο Ολλανδός Χανς Λίπερεϊ (Hans Lipperhey), το 1608. Ηταν φίλος του Zacharias Janssen, που είχε ήδη εφεύρει το μικροσκόπιο. Οταν άκουσε ο Γαλιλαίος ότι κάποιος Ολλανδός έχει ένα ματοκιάλι που βλέπει ξεκάθαρα τη Σελήνη, φρόντισε αμέσως να το αγοράσει. Την επόμενη χρονιά παρουσίασε στους φίλους του τη δική του βελτιωμένη εκδοχή και άρχισε τις αστρονομικές παρατηρήσεις που τον έκαναν ξακουστό. Το 1611 ο Johannes Kepler έγραψε τις παραμέτρους κατασκευής τηλεσκοπίων και το 1655 ο αστρονόμος Christiaan Huygens έφτιαξε το δικό του τηλεσκόπιο, που αποτέλεσε τον πραγματικό πρόδρομο των σημερινών.
Για την εφεύρεση του τηλεσκοπίου κανείς από τους πρωτεργάτες της δεν απέκτησε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (αν και ο Λίπερεϊ το επιχείρησε, άδοξα) ή έγινε πλούσιος από αυτήν. Αλλά το όνομα του Γαλιλαίου φέρουν τέσσερα φεγγάρια του Δία, ενώ του Λίπερεϊ μόνο ένας κρατήρας στη Σελήνη.
O γλόμπος που νίκησε το σκοτάδι Αριστερά στο γραμματόσημο, η πρώτη λάμπα του Χάινριχ Γκέμπελ, από το 1854
Ολοι γνωρίζουν ότι το σήμα κατατεθέν του εξηλεκτρισμένου πολιτισμού μας, ο λαμπτήρας πυράκτωσης, υπήρξε επίτευγμα του δαιμόνιου αμερικανού εφευρέτη Τόμας Εντισον (Thomas Edison), εν έτει 1879. Ωστόσο η πραγματική ιστορία του γλόμπου ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν, την εποχή που η Φιλική Εταιρεία έψαχνε ακόμη τους πρωτεργάτες της Επανάστασης του 1821.
Ηταν το 1802 όταν ο Βρετανός Χάμφρι Ντέιβι (Sir Humphry Davy) αποζήτησε μια πρακτική εφαρμογή για την ισχυρή μπαταρία που διέθετε στο Βασιλικό Ινστιτούτο του Λονδίνου. Πήρε μια λωρίδα από πλατίνα –που δεν τήκεται σε χαμηλή θερμοκρασία –και την παρενέβαλε μεταξύ των δύο ακροδεκτών της μπαταρίας. Η διέλευση του ρεύματος έκανε την πλατίνα να πυρακτωθεί, εκπέμποντας φως. Ομως ο Ντέιβι δεν μπόρεσε να σταθεροποιήσει το φαινόμενο και να το μετατρέψει σε κάτι το πρακτικά ωφέλιμο. Αυτό το κατόρθωσε ο Γερμανός Χάινριχ Γκέμπελ (Heinrich Goebel), το 1854.
Ελλείψει πόρων, ο Γκέμπελ απευθύνθηκε στον πάμπλουτο αμερικανό πολυεφευρέτη Τόμας Εντισον και προσπάθησε να του πουλήσει την εφεύρεση του γλόμπου. Εκείνος αρνήθηκε να την αγοράσει, λέγοντάς του ότι είναι άχρηστη. Λίγο μετά ο Γκέμπελ… πέθανε και στη συνέχεια ο Εντισον αγόρασε την εφεύρεση από τη χήρα του Γκέμπελ, αντί πινακίου φακής.
Συνέβη όμως την ίδια χρονιά να εμφανισθεί άλλος ένας εφευρέτης ηλεκτρικού λαμπτήρα, ο Σουάν (Joseph Wilson Swan), ο οποίος πρόλαβε να κατοχυρώσει την πατέντα του. Ο Εντισον εξαγόρασε τα δικαιώματα και αυτής της ευρεσιτεχνίας, κάνοντας τον Σουάν συνέταιρό του στη νεοϊδρυθείσα εταιρεία Ediswan United Co. Επειτα από λίγο καιρό αγόρασε τις μετοχές του και πέταξε τον Σουάν εκτός νυμφώνος.
Το πρώτο αεροπλάνο δεν ήταν διπλάνο O ανιψιός του Pearse επιδεικνύει το αεροπλάνο με το οποίο ο θείος του προηγήθηκε των αδελφών Right κατά 9,5 μήνες
Το να είσαι Αμερικανός και να μη γνωρίζεις ότι δύο συμπατριώτες σου ήταν οι πρώτοι άνθρωποι που πέταξαν με αεροπλάνο, το 1903, θεωρείται τερατώδης άγνοια. Πόσω μάλλον πρέπει να θεωρείται ιεροσυλία το να αμφισβητήσεις ότι η εφεύρεση του αεροπλάνου ανήκει στους αδελφούς Ράιτ. Κι όμως η αλήθεια είναι ότι ήρθαν δεύτεροι κατά 9,5 μήνες: στις 31 Μαρτίου 1903 ο Νεοζηλανδός Ρίτσαρντ Πίαρς (Richard Pearse) είχε όντως πετάξει με αυτοκινούμενο αεροπλάνο και μάλιστα με σχεδιασμό κατά πολύ πιο προηγμένο από εκείνον των αδελφών Ράιτ. Ηταν μονοπλάνο, είχε τον σταθεροποιητή και τους ρυθμιστές ανόδου/καθόδου στο πίσω μέρος και γενικά έμοιαζε πολύ περισσότερο με σύγχρονο ελαφρό αεροσκάφος σε σύγκριση με το διπλάνο των αδελφών Ράιτ. Επιπλέον ο Πίαρς κατάφερε να διανύσει απόσταση 320 μέτρων ενώ οι αδελφοί Ράιτ μόλις 35 μέτρα. Παρ’ όλα αυτά, τα μαντάτα από τη μακρινή Νέα Ζηλανδία δεν έφτασαν (;) στα ΜΜΕ των ΗΠΑ και η δόξα των αιθέρων στρογγυλοκάθησε στον Νέο Κόσμο.
Το τηλέφωνο που λεγόταν τηλετρόφωνο Το τηλέφωνο άλλαξε τη ζωή των ανθρώπων, αλλά όχι και του πραγματικού εφευρέτη του
Ολες οι εγκυκλοπαίδειες θα σας πουν ότι την εφεύρεση που επέτρεψε την απεριόριστη επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων ανεξάρτητα από τη μεταξύ τους γεωγραφική απόσταση την οφείλουμε στον σπουδαίο αμερικανό μηχανικό Μπελ (Alexander Graham Bell). Ωστόσο η πραγματική της ιστορία είναι οικτρά όμοια με εκείνη της εφεύρεσης του γλόμπου, αρκεί όπου Εντισον να βάλετε Μπελ. Δείτε πώς:
Στη δεκαετία του 1830 ο ιταλός μετανάστης στις ΗΠΑ Αντόνιο Μέουτσι (Αntonio Meucci), καθώς πειραματιζόταν με τρόπους θεραπείας των θυμάτων ηλεκτροπληξίας, ανακάλυψε ότι ο ήχος μπορούσε να μεταδοθεί ηλεκτρικά μέσω των συρμάτων του χαλκού. Ασχολήθηκε λοιπόν στη συνέχεια με την ηλεκτροδιαμόρφωση του ήχου και το 1860 έκανε την πρώτη δημόσια επίδειξη του «τηλετρόφωνου» που είχε κατασκευάσει. Δεν κατόρθωσε να βρει όμως επενδυτές και, λόγω φτώχειας και ασθένειας, κατάφερε μόλις το 1871 να υποβάλει αίτηση για προσωρινή άδεια ευρεσιτεχνίας. Ακόμη όμως και τη διάρκεια αυτής της άδειας δεν κατόρθωσε να την παρατείνει πέραν του 1874, καθώς εκείνη τη χρονιά δεν είχε ούτε τα 10 δολάρια που απαιτούσε η ανανέωση.
Δύο χρόνια μετά, στις 14 Φεβρουαρίου 1876, στο γραφείο ευρεσιτεχνιών των ΗΠΑ κατατέθηκε αίτηση ευρεσιτεχνίας για το τηλέφωνο από κάποιον Ιλάισα Γκρέι (Elisha Gray) και λίγες ώρες μετά όμοια αίτηση από τον Γκράχαμ Μπελ, με σχέδια που κατά κάποιον τρόπο περιελάμβαναν εκείνα του Μέουτσι και του Γκρέι. Τελικά η ευρεσιτεχνία αποδόθηκε στον Μπελ, που έγινε βέβαια πασίγνωστος. Αλλά τι είχε ακριβώς συμβεί;
Γνωρίζουμε ότι ο Μέουτσι προσπάθησε να υπερασπιστεί την εφεύρεσή του με σχέδιά της που είχε καταθέσει παλαιότερα στην ιδιωτική ταχυδρομική εταιρεία Western Union. Αλλά όταν τα ζήτησε, η εταιρεία… δήλωσε απώλεια. Σημειωτέον ότι ο Γκράχαμ Μπελ ήταν στέλεχος της Western Union. Επίσης προσκομίστηκαν εκ των υστέρων αποδείξεις ότι υπάλληλος του γραφείου ευρεσιτεχνιών είχε χρηματιστεί από τον Μπελ και του είχε δείξει τα σχέδια που κατέθεσε ο Γκρέι, ώστε να συμπληρώσει τα δικά του σχέδια που κατέθεσε αργότερα την ίδια ημέρα.
Παρά τις σκανδαλώδεις αυτές «συμπτώσεις», ο Γκράχαμ Μπελ παραμένει ίνδαλμα κάθε ανατέλλοντος αμερικανού εφευρέτη.
Το λέιζερ του «κουτού» φοιτητή Ο πραγματικός «πατέρας» του λέιζερ πέρασε δεκαετίες στα δικαστήρια προτού του αναγνωριστεί η πατρότητα της εφεύρεσής του
Το περίεργο φως που ταξιδεύει «με ριπή φωτονίων το ένα πίσω από το άλλο» είχε πρωτοπροταθεί θεωρητικά το 1940 από τον σοβιετικό φυσικό Βαλεντίν Φαμπρικάντ, αλλά πρωτοεκπέμφθηκε στην πράξη μόλις το 1957, από έναν φοιτητή του αμερικανικού Πανεπιστημίου Columbia. Το τι σημασία είχε αυτή η ανακάλυψη τόσο για τις τηλεπικοινωνίες όσο και για την ιατρική ή τη στρατιωτική τεχνολογία είναι μάλλον περιττό να το αναλύσουμε. Ο φοιτητής ονόματι Γκόρντον Γκουλντ (Gordon Gould) ήταν και αυτός που το βάφτισε LASER (από τα αρχικά των λέξεων Ενίσχυση Φωτός μέσω Διεγερμένης Εκπομπής Ακτινοβολίας). Ωστόσο, ο Γκουλντ είχε ένα φοβερό έλλειμμα γνώσης σχετικά με το τι κατατίθεται στις ευρεσιτεχνίες: νόμιζε ότι δεν μπορούσε να υποβάλει αίτηση αν δεν είχε στα χέρια του πλήρως λειτουργούσα συσκευή. Αυτό τον έκανε να φτάσει στην πόρτα του γραφείου ευρεσιτεχνιών δύο χρόνια μετά, το 1959. Και τότε είδε έκπληκτος ότι δύο συνάδελφοί του από το ίδιο εργαστήριο είχαν ήδη φροντίσει να διεκδικήσουν την εφεύρεση του λέιζερ για τον εαυτό τους!
Επακολούθησε… μια καριέρα χαμένη στα δικαστήρια: επί τριάντα χρόνια πάλευε με αντιπάλους το γραφείο ευρεσιτεχνιών των ΗΠΑ και τους τεχνολογικούς κολοσσούς που ήδη εκμεταλλεύονταν την εφεύρεσή του. Τελικά, το 1987, του αποδόθηκαν 48 συνολικά πατέντες επί του λέιζερ και αρκετά εκατομμύρια δολάρια από τα δικαιώματα εκμετάλλευσής τους.
Η τηλεόραση της RCA – ή ενός 15χρονου; Ο εφευρέτης της τηλεόρασης, από εξώφυλλο βιβλίου για τη ζωή του
Το κουτί που άλλαξε τη ζωή όλων μας αποδίδεται ως εφεύρεση στον ρώσο μηχανικό της αμερικανικής εταιρείας RCA Βλαντίμιρ Ζβορίκιν (Vladimir Zworikin). Και είναι αλήθεια ότι ο Ζβορίκιν κατασκεύασε το πρωτότυπό του το 1923, αλλά δεν κατόρθωσε να πάρει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας παρά μόνο το 1938, και αυτό αφού έκανε «ουσιώδεις αλλαγές» στον αρχικό του σχεδιασμό. Τι μεσολάβησε;
Μεσολάβησε ένας λαμπρός αμερικανός εφευρέτης ονόματι Φίλων Φάρνσγουορθ (Philo Taylor Farnsworth), ο οποίος είχε ανακαλύψει το βασικό κύκλωμα της τηλεόρασης –τον τεμαχιστή εικόνων –στα 15 του. Το 1927, σε ηλικία 21 ετών, είχε κιόλας κατασκευάσει την πρώτη τηλεόραση που λειτουργούσε. Τρία χρόνια αργότερα, το 1930, ο Βλαντίμιρ Ζβορίκιν επισκέφθηκε το εργαστήριο του νεαρού και… κράτησε τις απαραίτητες σημειώσεις. Επακολούθησε η παρουσίαση συσκευών τηλεόρασης από την RCA και μια δεκαετής δικαστική διαμάχη σχετικά με το σε ποιον ανήκε η εφεύρεση. Ο Φάρνσγουορθ κέρδισε και την πρώτη δίκη και την έφεση, οπότε η RCA υποχρεώθηκε να του καταβάλει δικαιώματα. Ωστόσο η Ιστορία τον ξέχασε και στα περισσότερα βιβλία η εφεύρεση της τηλεόρασης συναρτάται μόνο με την RCA και τον Ζβορίκιν.
Κινηματογράφος: τέκνο άτυχων γονέων «Το μεγαλύτερο θαύμα του Edison», λέει η διαφήμιση του πρώτου κινηματογράφου, ακόμη κι αν το θαύμα περιελάμβανε… πτώματα
Το 1888 ο φημισμένος Τόμας Εντισον πειραματιζόταν με ένα «κινετοσκόπιο». Ομως οι προσπάθειές του για κινηματογραφία ήταν ακόμη άγονες, καθώς οι εικόνες εμφανίζονταν θολές. Αντίθετα, στις 14 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς ο Γάλλος Λουί λε Πρενς (Louis Le Prince) κατόρθωσε να γυρίσει την πρώτη παγκοσμίως ταινία μικρού μήκους, στο Λιντς της Αγγλίας. Αλλά… πώς τα φέρνει η μοίρα: δύο χρόνια μετά ο εφευρέτης αυτός εξαφανίστηκε μυστηριωδώς στη Γαλλία καθώς ταξίδευε με το τρένο και ο μεγαλύτερος γιος του δολοφονήθηκε στη Νέα Υόρκη, μόλις κατέθεσε σε δίκη εναντίον του Τόμας Εντισον.
Εναν καλύτερο προβολέα από του Εντισον, που πρόβαλε πλέον καθαρές εικόνες, κατασκεύασε λίγο αργότερα ένας εφευρέτης ονόματι Φράνσις Τζένκινς (Francis Jenkins), που είχε για βοηθό του κάποιον Τόμας Αρμάτ. Ο Αρμάτ «πήρε μεταγραφή» στην εταιρεία του Εντισον και ανέπτυξε γι’ αυτόν το «Edison Vitascope», που τελικά γέννησε τη βιομηχανία του κινηματογράφου.
