Στις αρχές Ιουνίου εγκαινιάστηκε στο Βερολίνο, σε μια σεμνή τελετή, το διεπιστημονικό Κέντρο Νέου Ελληνισμού (Centrum Modernes Griechenland) που σκοπό έχει την εδραίωση των νεοελληνικών σπουδών στη Γερμανία μέσα από τον συντονισμό των προσπαθειών για τη διάδοση της νέας ελληνικής γλώσσας, του πολιτισμού, της λογοτεχνίας αλλά και της ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδος. To CeMoG δημιουργήθηκε στα πρότυπα ανάλογων φορέων που λειτουργούν ήδη επιτυχημένα για την Ιταλία και τη Γαλλία, με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος –η χρηματοδότησή του είναι εξασφαλισμένη για την επόμενη οκταετία –και ανήκει οργανικά στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου (Freie UniversitätBerlin), συμπληρωματικά αγκιστρωμένο στην εκεί υφιστάμενη έδρα Νεοελληνικών Σπουδών.
«Θα έλεγα ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει καταλληλότερη στιγμή για την ίδρυση ενός τέτοιου φορέα στη Γερμανία, του πρώτου, ας σημειωθεί, για τη μελέτη της νεότερης Ελλάδας. Σε μια στιγμή που επανέρχονται πάσης φύσεως στερεότυπα στις διμερείς σχέσεις, το Κέντρο Νέου Ελληνισμού έχει να επιτελέσει σημαντικό έργο και η δημιουργία του δεν μπορεί παρά να είναι καλοδεχούμενη» είπε στο «Βήμα» ο πρώτος διευθυντής του κ. Μίλτος Πεχλιβάνος, καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στην ομώνυμη έδρα του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου και εμπνευστής του όλου εγχειρήματος.
«Τα στερεότυπα που στη διάρκεια της κρίσης εμφανίστηκαν στην Ελλάδα για τη Γερμανία είναι εξίσου προβληματικά με τα στερεότυπα που εμφανίστηκαν στη Γερμανία για την Ελλάδα, ο τεμπέλης Μεσόγειος επί παραδείγματι. Μιλάμε, στην πραγματικότητα, για διμερείς διαστρεβλώσεις της εικόνας του άλλου» συνέχισε ο ίδιος αναφερόμενος σε εκατέρωθεν λαϊκιστικές διολισθήσεις και ενθυμούμενος τον δάσκαλό του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Παναγιώτη Μουλλά «που έλεγε ότι τα στερεότυπα είναι ο φόρος που πληρώνουμε στη συλλογικότητά μας».
Είναι αφελές, σύμφωνα με τον ίδιο, να πιστέψουμε ότι τα στερεότυπα μπορούν να εξαφανιστούν πλήρως, καθώς, είτε μας αρέσει είτε όχι, αποτελούν τμήμα της συλλογικής μας ταυτότητας. «Μπορούμε όμως μέσα από την ιστορική μελέτη των στερεοτύπων να καταλάβουμε τις συλλογικές νοοτροπίες, την ιδεολογία εν τέλει μιας κοινωνίας και να προσπαθήσουμε να ξανασκεφθούμε ο ένας την εικόνα του άλλου» υπογράμμισε ο κ. Πεχλιβάνος, που πιστεύει ότι το νεοσύστατο Κέντρο Νέου Ελληνισμού μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά προς αυτή την κατεύθυνση προωθώντας με πιο συστηματικό τρόπο τη σύγχρονη ελληνική σκέψη και κουλτούρα, αλλά και την παραγωγική ανταλλαγή απόψεων και πολιτισμικού κεφαλαίου μέσω συνεδρίων και ομιλιών επιστημονικού ενδιαφέροντος.
Ηδη έχει πραγματοποιηθεί μια πρώτη σειρά ποικίλων εκδηλώσεων για τα σαραντάχρονα της Μεταπολίτευσης, για τον αντιδικτατορικό αγώνα στη Γερμανία, για το έργο του πεζογράφου Θανάση Βαλτινού και πιο πρόσφατα για τις ρίζες του αντισημιτισμού στην Ελλάδα. Με αφορμή μάλιστα την επίσκεψη του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια στη Γερμανία τον προσεχή Σεπτέμβριο –ανταπόδοση της εφετινής επίσκεψης του γερμανού προέδρου κ. Γιόαχιμ Γκάουκ στη χώρα μας –«οργανώνουμε ένα συνέδριο που θέτει τις σχέσεις των δύο χωρών στο κάτοπτρο της ιστορίας της φιλοσοφίας και διερευνούμε τις φιλοσοφικές, ας πούμε, μεταφορές στον 20ό αιώνα, από το έργο του Κωνσταντίνου Τσάτσου και του Παναγιώτη Κανελλόπουλου έως το έργο του Παναγιώτη Κονδύλη και του Κοσμά Ψυχοπαίδη. Διερευνούμε, δηλαδή, τη σημασία της γερμανικής φιλοσοφίας γι’ αυτό που θα ονομάζαμε ευρωπαϊκό διάβημα της ελληνικής διανόησης στον 20ό αιώνα» είπε ο κ. Πεχλιβάνος ανατρέχοντας περαιτέρω στην ιστορία, στις «καλές στιγμές» του κοινού παρελθόντος, στην ελληνική διασπορά στα εμπορικά και πνευματικά κέντρα των γερμανόφωνων χωρών, αλλά και στη συμβολή της βαυαρικής διοίκησης στην οργάνωση του εθνικού βασιλείου. Στόχος επιπλέον είναι η υπέρβαση των τετριμμένων αντιλήψεων και οι επιλογές ορισμένων εικόνων (προσφορά του Μουσείου Μπενάκη) στην επίσημη ιστοσελίδα του Κέντρου Νέου Ελληνισμού (https://www.cemog.fu-berlin.de/) είναι απολύτως ενδεικτικές: αντί για τον μυθολογικό Ικαρο, φέρ’ ειπείν, ο Καραγκιόζης του Σπαθάρη έρχεται αντιμέτωπος με την προηγμένη τεχνολογία πιλοτάροντας ένα αεροπλάνο, ενώ, αντί για τον Παρθενώνα, προκρίθηκε μια ακουαρέλα του Γερμανού Τόμας Χόπε που απεικονίζει την Πορτάρα της Νάξου.
«Το Κέντρο Νέου Ελληνισμού έχει τρεις βασικούς πυλώνες δράσεων. Ο ένας είναι η μελέτη των ελληνογερμανικών σχέσεων με τη δημιουργία μιας, ελπίζω καινοτομικής, βάσης δεδομένων που θα βοηθήσει με τη σειρά της την έρευνα. Ο δεύτερος αφορά ακριβώς τις επιστημονικές και διαπολιτισμικές επαφές μέσω της οργάνωσης ανάλογων ερευνητικών δικτύων και ο τρίτος έχει να κάνει με το εκδοτικό μας έργο: ο παλαιός εκδοτικός οίκος «Ρωμιοσύνη» της Κολονίας, της Νίκης και του Χανς Αϊντενάιερ, που τα τελευταία 30 χρόνια συνέβαλε καθοριστικά στη μετάφραση και στην προώθηση ελλήνων συγγραφέων στη Γερμανία, έχει περιέλθει ως δωρεά στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και τον «τρέχουμε» πλέον εμείς στο Κέντρο Νέου Ελληνισμού» ανέφερε ο ίδιος.
Επανερχόμενος στη σημερινή δύσκολη συγκυρία για τις ελληνογερμανικές σχέσεις ο κ. Πεχλιβάνος, όταν ρωτήθηκε αν υπάρχει πλέον μια νέα συνειδητοποίηση στη Γερμανία του ελληνικού προβλήματος όπως αυτό εγγράφεται στην εν εξελίξει πολιτική και οικονομική κρίση της Ευρώπης, απάντησε καταφατικά: «Διαπιστώνω μια σταδιακή ωρίμαση ύστερα από τόσα χρόνια ύφεσης». Και «μπορώ να σας αναφέρω μια σειρά πρωτοβουλίες που δείχνουν ότι επιχειρείται η υπέρβαση των συνεπειών της κρίσης στις διμερείς σχέσεις. Επ’ αφορμή της έλευσης του κ. Παπούλια στο Βερολίνο, θα υπογραφούν, εξ όσων γνωρίζω, κάποια σύμφωνα συνεργασίας που θα επεκτείνονται ακόμη και στο ευαίσθητο πεδίο της περαιτέρω καλλιέργειας της κοινής ιστορικής μνήμης. Το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών διαμορφώνει τούτο το πλαίσιο. Στο πλαίσιο επίσης της συγκυβέρνησης Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών έχει αποφασισθεί η δημιουργία ενός ελληνογερμανικού Κέντρου Νεότητας –αυτό συνιστά εφαρμογή μιας επιτυχημένης πολιτικής που έχει δοκιμασθεί παλαιότερα στις σχέσεις της Γερμανίας τόσο με τη Γαλλία όσο και με την Πολωνία. Επιπροσθέτως το γερμανικό υπουργείο Παιδείας και Ερευνας έχει ήδη προκηρύξει σειρά ερευνητικών προγραμμάτων μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας με σύνθημα «Η Γερμανία και η Ελλάδα ερευνούν από κοινού για το μέλλον», ενώ τον Σεπτέμβριο διοργανώνεται στο Βερολίνο, πάντοτε σε αυτό το πλαίσιο, μια επιστημονική συνάντηση για τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης».
Τι συμβαίνει σήμερα με τις νεοελληνικές σπουδές στη Γερμανία; Υπάρχει ενδιαφέρον; «Το ακραιφνώς γερμανικό ενδιαφέρον –και αυτό συνιστά ένα ακόμη παράδοξο –έχει ενταθεί στα χρόνια της κρίσης. Είναι περίεργο αλλά, αν το καλοσκεφτούμε, δεν πρέπει να μας παραξενεύει. Ως αντίδραση πιθανώς στην «αρνητική» διαφήμιση της Ελλάδας, πολλοί νεότεροι φοιτητές ενδιαφέρονται να μάθουν τη γλώσσα μας και να εμβαθύνουν με ένα μεταπτυχιακό ή διδακτορικό που η δική μας έδρα στο Βερολίνο προσφέρει» τόνισε ο κ. Πεχλιβάνος. Αυτό, βέβαια, μπορεί να ισχύει και από την ανάποδη. Ολο και περισσότεροι Ελληνες μαθαίνουν τη γερμανική γλώσσα. «Αναμφίβολα, κατά την τελευταία δεκαετία η διάδοση της γερμανικής γλώσσας είναι καλπάζουσα στην Ελλάδα και γνωρίζω ότι αυτό αποτελεί και αντικείμενο μιας εκπονούμενης σχετικής έρευνας για τη γλωσσική πολιτική της Γερμανίας στην Ελλάδα. Θα πρέπει φυσικά να μην παραγνωρίζουμε τη νέα ασυμμετρία στις ελληνογερμανικές σχέσεις που αποτυπώνεται σε ό,τι ονομάζουμε «νέα μετανάστευση» ή brain drain. Πρόκειται για το κρισιμότερο πεδίο που πρέπει να ερευνήσουν οι κοινωνικοί επιστήμονες και να αντιμετωπίσει η πολιτική εν ονόματι του κοινού ευρωπαϊκού μας μέλλοντος».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
