Παλαιότερα την έλεγαν «στρίγκλα». Ηταν το 1991 όταν η Ανγκελα Μέρκελ μπήκε για πρώτη φορά στην κυβέρνηση του Χέλμουτ Κολ αναλαμβάνοντας το υπουργείο Γυναικών και Νεολαίας. «Οι φωνές της ακούγονταν σε όλο το κτίριο» θυμάται υφιστάμενός της. «Ηθελε να επιδείξει τη δύναμή της για να καλύψει την προσωπική της ανασφάλεια».
Αυτό δεν ήταν όμως το μόνο αντιπαθητικό στοιχείο της. Σημαντικό ρόλο έπαιζε και η κόμμωσή της, που έμοιαζε με λάχανο. Μια εφημερίδα είχε προτείνει τότε να μηνυθεί ο κομμωτής της με την κατηγορία της σωματικής κακοποίησης.
Η στρίγκλα έχει γίνει αρνάκι
Σήμερα, 24 χρόνια μετά, πολλά έχουν αλλάξει. Η στρίγκλα έχει γίνει αρνάκι. Στο νέο «στέκι» της, την καγκελαρία, δεν ακούγονται φωνές. «Είναι μειλίχια, καταδεκτική και γεμάτη χιούμορ» διαβεβαιώνει ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφαν Σάιμπερτ. Και όσον αφορά την εμφάνισή της, αυτή έχει πάψει από καιρό να απασχολεί τις κακές γλώσσες. Εκείνο που παραμένει όμως σίγουρα είναι η δίψα της για εξουσία. Αυτό της δίνει δισυπόστατη όψη –ο κοινωνιολόγος Ούλριχ Μπεκ έφτιαξε έναν νεολογισμό για να τη χαρακτηρίσει: Μερκεβιέλι, από το Μέρκελ και τον Μακιαβέλι, τον θεωρητικό του πολιτικού κυνισμού. Από τον τελευταίο, συμπληρώνει ο πολιτικολόγος Χέρφριντ Μίνκλερ, η Μέρκελ πήρε δύο παράδοξα μεν αλλά πολύτιμα μαθήματα: πρώτον, ότι στην πολιτική δεν αρκεί να έχει κανείς καλές προθέσεις, αφού αυτές οδηγούν συχνά στην καταστροφή. Και δεύτερον, αντιστρόφως, ότι «ηθικά επιλήψιμα μέτρα μπορούν να οδηγήσουν σε εξαιρετικά θετικά αποτελέσματα».
Ο μακιαβελισμός της δεν είναι ωστόσο κραυγαλέος. Αν κάποιος ισχυριζόταν σήμερα στο Βερολίνο ότι η καγκελάριος είναι «αμοραλίστρια», θα προκαλούσε γενικό καγχασμό. Και αυτό επειδή οι λόγοι της, γεμάτοι «ευρωπαϊκές αξίες», «αλληλεγγύη» και «πακέτα βοήθειας», είναι μνημεία ηθικολογίας, και δη της πλέον αυστηρής, της προτεσταντικής.
Εκείνο που τα «χαλάει» όλα είναι οι πρακτικές της. Σε αυτές κυριαρχεί ο ψυχρός υπολογισμός. Μια ιδέα γι’ αυτό δίνουν τα περίφημα antici, τα ανεπίσημα πρακτικά του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τα οποία καταγράφουν με κάθε λεπτομέρεια τις φοβερές πιέσεις που ασκεί στους εκπροσώπους των υπερχρεωμένων χωρών για να αποδεχθούν τα σχέδιά της. Παράδειγμα, η ουσιαστική «εκτέλεση» του Γιώργου Παπανδρέου τον Νοέμβριο του 2011 στις Κάννες, όταν ο τελευταίος ανακοίνωσε την πρόθεσή του να κάνει δημοψήφισμα στην Ελλάδα για το σχεδιαζόμενο πρώτο πρόγραμμα βοήθειας –κάτι που τον εξανάγκασε λίγο αργότερα σε παραίτηση από την πρωθυπουργία.
Η αλήθεια είναι ότι η πάλαι ποτέ «στρίγκλα» δεν έχει εξημερωθεί πλήρως. Ενα υπόλοιπο σαδισμού παραμένει. Αυτός εκδηλώθηκε και τη νύχτα της περασμένης Πέμπτης στο Βερολίνο, όταν στην τελετή του εορτασμού των 60ών γενεθλίων της στο Ιδρυμα Κόνραντ Αντενάουερ ανάγκασε τους 650 προσκεκλημένους της να ακούσουν μια απίστευτα βαρετή διάλεξη του ιστορικού Γιούργκεν Οστερχάμερ για τους πλατείς «ορίζοντες της Ιστορίας» –και αυτό «με άδειο στομάχι», όπως έγραψε εφημερίδα.
«Πάλι καλά που έβαλε ιστορικό να μιλήσει» έλεγε παριστάμενος. «Την προηγούμενη φορά, στα 50ά γενέθλιά της, είχε βάλει τον νευρολόγο Βολφ Σίνγκερ να μας εξηγήσει ότι ο εγκέφαλος ενός σαλιγκαριού δεν διαφέρει πολύ από εκείνον του ανθρώπου και ότι μόνο τα μικρά βήματα οδηγούν σε πρόοδο».
Αν η κυρία Μέρκελ γιορτάσει και τα 70ά γενέθλιά της ως καγκελάριος και δη με νέα διάλεξη είναι άδηλο. Οι προσκεκλημένοι της μάλλον θα το απεύχονται, οι αναλυτές όμως δεν το αποκλείουν, δεδομένου ότι στις δημοσκοπήσεις παραμένει το πιο προσφιλές πολιτικό πρόσωπο της χώρας.
Η προεδρία της Κομισιόν
Αυτό έχει πυροδοτήσει τελευταία νέες συζητήσεις γύρω από τις προθέσεις της. Ο κοινός παρονομαστής τους είναι ότι η κυρία Μέρκελ θα αποφασίσει από μόνη της πότε θα φύγει από την καγκελαρία και δεν θα αφήσει τους ψηφοφόρους να τη «φύγουν» –όπως το είχαν κάνει με τους προκατόχους της, τον Χέλμουτ Κολ και τον Σοσιαλδημοκράτη Γκέρχαρντ Σρέντερ. Το περιοδικό «Der Spiegel» υποστηρίζει επιπλέον ότι θέλει να γίνει από το 2016 πρόεδρος της Κομισιόν, η εφημερίδα «Luxemburger Wort» ότι βάζει πλώρη για τη θέση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ το 2015, το περιοδικό «Der Stern» ότι σύντομα θα τα «βροντήξει» όλα για να κάνει μαζί με τον σύζυγό της, τον πυρηνικό χημικό Γιόαχιμ Σάουερ, μια περιοδεία με το μηχανάκι κατά μήκος της αμερικανικής ηπείρου –από την Αλάσκα ως τη Γη του Πυρός.
Η ίδια έβαλε τέρμα την περασμένη Παρασκευή σε τέτοιες εικασίες. «Θα παραμείνω καγκελάριος ως το τέλος της κοινοβουλευτικής περιόδου το 2017» τόνισε σε συνέντευξη Τύπου στο Βερολίνο. «Μετά βλέπουμε».
Ανεξάρτητα ωστόσο από τη συνέχεια, η Ανγκελα Μέρκελ έχει ήδη γράψει ιστορία, ιδίως ευρωπαϊκή, τα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Ιστορία αντιφατική που συνδέεται, από τη μία, με τη «σωτηρία» του ευρώ μέσω γιγαντιαίων προγραμμάτων βοήθειας, από την άλλη, με την «καμένη γη» που άφησε στις υπερχρεωμένες χώρες η πολιτική της λιτότητας. Οι κάτοικοί τους, δηλαδή τα θύματα, είναι σίγουρα οι τελευταίοι που νοιάζονται πραγματικά για το όποιο μέλλον της.
Η ΣΩΣΤΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
Τα πέντε πρόσωπα της καγκελαρίου
Η καγκελάριος δεν φημίζεται ως μεγάλος στρατηγικός νους. Από τακτική άποψη ωστόσο είναι ασυναγώνιστη. Ο δάσκαλός της σε αυτό είναι ο κ. Μίνκλερ, ο οποίος τη δίδαξε να ξεχωρίζει ανάμεσα σε δύο ουσιωδώς διαφορετικά πράγματα: το «μέγιστο», που είναι ανέφικτο, και το «μέγιστο δυνατό», που με τη χρήση της σωστής μεθόδου μπορεί να γίνει εφικτό.
Η ΣΩΣΤΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
Τα πέντε πρόσωπα της καγκελαρίου
Η καγκελάριος δεν φημίζεται ως μεγάλος στρατηγικός νους. Από τακτική άποψη ωστόσο είναι ασυναγώνιστη. Ο δάσκαλός της σε αυτό είναι ο κ. Μίνκλερ, ο οποίος τη δίδαξε να ξεχωρίζει ανάμεσα σε δύο ουσιωδώς διαφορετικά πράγματα: το «μέγιστο», που είναι ανέφικτο, και το «μέγιστο δυνατό», που με τη χρήση της σωστής μεθόδου μπορεί να γίνει εφικτό.
Και η μέθοδος αυτή είναι τα συνεχή «μικρά βήματα» που αν συναθροιστούν με τον καιρό μπορούν να επιφέρουν σπουδαίες επιτυχίες. Σχετικά παραδείγματα: η «ενεργειακή στροφή» (η αντικατάσταση της πυρηνικής από την πράσινη ενέργεια) στη Γερμανία και η διατήρηση του κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη. «Εχουμε παγκοσμίως το 7% του πληθυσμού, το 25% του ακαθάριστου εισοδήματος και το 50% των δαπανών για το κοινωνικό κράτος» συνηθίζει να λέει. «Για να διατηρήσουμε το τελευταίο θα πρέπει να αυξάνουμε ανελλιπώς την ανταγωνιστικότητά μας».
Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν πάντως ότι δεν υπάρχει μία και μοναδική Μέρκελ αλλά τουλάχιστον πέντε:
Η πρώτη, πριν από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, όταν, όπως γράφει ο βιογράφος της Γκερτ Λάνγκουτ, ήταν ενεργό στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ανατολικής Γερμανίας.
Η δεύτερη, για λίγους μήνες πριν και μετά την πτώση, όταν υποστήριζε φανατικά τους Πράσινους.
Η τρίτη, μετά το 1990, όταν άρχισε να κάνει καριέρα ως «νέα άγρια» στο Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα.
Η τέταρτη, από το 2000, όταν έγινε πρόεδρος των Χριστιανοδημοκρατών και άρχισε να εκσυγχρονίζει εκ βάθρων το κόμμα. Ενα προσφιλές μέσο της γι’ αυτό ήταν να «κλέβει» τις ιδέες των αντιπάλων της, όπως τον «κατώτατο μισθό» από τους Σοσιαλδημοκράτες ή την πράσινη ενέργεια από τους Πράσινους. «Στο όνομα της επιτυχίας η Μέρκελ θα μπορούσε να ξαναγίνει κομμουνίστρια» λέει αναλυτής.
Το αποτέλεσμα: οι γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες είναι σήμερα υπόδειγμα εκσυγχρονισμού στην Ευρώπη, η ίδια φέρει τώρα δίπλα στο υποκοριστικό «Αντζι» και την προσωνυμία «μητερούλα» (Mutti) της χώρας.
Και η πέμπτη, μετά το 2009, όταν ξέσπασε η κρίση. Χάρη σε αυτήν ανακηρύχθηκε «κρυφή» καγκελάριος της Ευρώπης, που χάρη στην οικονομική υπεροπλία της Γερμανίας μπορεί να επιβάλλει και χωρίς φωνές τις απόψεις της.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
