Δημήτρης Μαυρίκιος: Οι φόβοι μου είναι της πραγματικότητας

Εχει τη δύναμη να φτιάχνει κόσμους, θεατρικούς και κινηματογραφικούς, γυάλινους ή άθραυστους: ο Δημήτρης Μαυρίκιος ανήκει στους ξεχωριστούς της τέχνης του. Η «Πάπισσα Ιωάννα» που θα δούμε τις τελευταίες δύο ημέρες του Ιουλίου στο Φεστιβάλ Αθηνών είναι το τελευταίο δημιούργημά του. Βυθισμένος στη ζωή και στο έργο του Εμμανουήλ Ροΐδη βρήκε, όπως το συνηθίζει, μια άλλη προσέγγιση και μέσα από αυτήν προτείνει να «δούμε» το απαγορευμένο μυθιστόρημα στη σκηνή.

Για αυτή λοιπόν τη δική του «Πάπισσα» μιλάει ο σκηνοθέτης στο «Βήμα» και ξεδιπλώνει τις σκέψεις του για τη θρησκεία, την Εκκλησία, την πολιτική και τον έρωτα –ίσως γι’ αυτό και η παράσταση είναι ακατάλληλη για ανηλίκους…

«Σε μια υφήλιο εκτεθειμένηεπικίνδυναστονθρησκευτικό φανατισμό,η «Πάπισσα Ιωάννα» έχει δύναμη μανιφέστουενάντιασε όσουςονειρεύονται νέους μεσαίωνες.ΗΕλλάδα του 2014 έχει συνέλθεικάπως– ελπίζωόχι προσωρινά -απόαρκετέςακρότητεςτου πρόσφατου παρελθόντος της…Τουλάχιστον στην κορυφή της Εκκλησίας.Ποιος ξεχνάειτο θέμα των ταυτοτήτων και άλλα ευτράπελα; Αςαναλογιστούμε όμωςκαιτι συμβαίνει καθημερινά στον κόσμο.Μήπως ήρθε η ώρανα σηκώσουμε κεφάλι σεθρησκευτικούς παραλογισμούς που απειλούν τον πολιτισμόκαι την ελεύθερη σκέψη, ίσως και την ίδια την ανθρωπότητα;».

Η σημερινή θρησκοληψίαείναι πολύ πιο επικίνδυνηαπό τον «θρησκευτικόκαθωσπρεπισμό» της εποχής του Ροΐδη.Τότεαπαγόρευαν νατρως κρέαςτηνΠαρασκευή. Τώραδεν τους νοιάζει αν θα φας τον περίδρομο ακόμη και τη Μεγάλη Παρασκευή,γιατίέχουνστραφείκατά της…πεολειχίαςκαικάθε είδουςπρακτικήςπουδεν οδηγεί απευθείας στην…εγκυμοσύνη!Βρισκόμαστε μπροστά σε μια ραγδαία επέλαση φαινομένων που μυρίζουν βαθύ Μεσαίωνα.Κάποιοι αναφέρονταιμόνο στην αυξανόμενηδύναμη ακραίωνστοιχείωνστον ισλαμικό κόσμο.Ομως στην«πολιτισμένη»Δύσημόλις ανακηρύχθηκε άγιοςένας πάπαςο οποίος, αντιθέτως,θα έπρεπε νακριθεί αυστηρά απότην Ιστορία για ηθική αυτουργία σε μιαν ατέλειωτη εκατόμβη αθώων.Μα δεν είναι Μεσαίωνας το ότι λατρεύεται πλέον ωςάγιοςτης Καθολικής Εκκλησίαςκάποιοςπουαντιτάχθηκε λυσσαλέαεπί δυόμισι ολόκληρεςδεκαετίεςστη χρήση του προφυλακτικού,όσο τοAIDSθέριζε ταεκατομμύρια τωνπιστών του;Είδατε εσείς κάποια σοβαρή αντίδραση στιςτυμπανοκρουσίεςγια την«αγιοποίησή»του; Ας μη μας ενοχλούν λοιπόν μόνονοι αγιατολάχ…Μέσωτων θρησκειών παντού βουτάμεστον Μεσαίωνακαι χρειαζόμαστε όσο ποτέ πνεύματα σαν τουΡοΐδη,για να μας ξεκουνάνεαπότηγενικότερηνάρκωσήμαςαπέναντι στονσκοταδισμό».

«Σπανίωςυπάρχουν και φωτεινές εξαιρέσεις, όπως ο σημερινός Αρχιεπίσκοπος,που σε κάνεινα σκεφθείςότι η Εκκλησίαθα μπορούσεναδιαδραματίσεικαιρόλο θετικό·με την προϋπόθεσητου χωρισμού της από το κράτος.Αλλά, όπωςυπαινίσσεσθε, ο φανατισμός δεν είναι μόνο θρησκευτικός».

«Ο πολιτικοί είναι στην πλειονότητά τους τόσο διεφθαρμένοιπου αδυνατούν πλέον να προκαλέσουν φανατισμό υπέρ τους σεοποιοδήποτεκόμμα και αν ανήκουν.Η διαφθορά και η ανηθικότητα των πολιτικώνήταντο μεγαλύτερο δώρο πουπροσέφερανσεσκοτεινέςδυνάμεις,όπως των ναζιστώνήτουασχολούμενου με την πεολειχίακλήρου».

«Αν το δω εγωιστικά,δεν φοβάμαι, γιατί έζησασεμια αισιόδοξη γενιά,που σχεδόν δενήξερετι θα πει φόβος. Γεννημένοιμετά απόσπαραγμούς,μεγαλώσαμεμεπίστη στηνειρήνη, τονέρωτα,την ανεξιθρησκία.Τώρα που πρωτοαισθανόμαστετην απειλήτουσκότουςείμαστεπια μεσήλικοι… Οταν όμωςσκέφτομαι τους μαθητές μουή γενικότερατους νεότερούς μου, όχι μόνο φοβάμαι… τρέμω.Νιώθω ότι η κατρακύλα προςμια τιτανομαχία μεταξύτουπολιτισμούπου γνωρίζουμεκαι ενός νέου Μεσαίωναείναι υπόθεσητο πολύ μερικών δεκαετιών…».

«Δεν θα έλεγα ότι μετατοπίζει τη δύναμη του έργου όσο ότι φωτίζειλιγότερογνωστές μαςπτυχές της δημιουργίας του. Θα έλεγα επίσης ότιτονίζει την ερωτική ματιά τουδημιουργούπρος τοδημιούργημά του μέσα από τη σχέσηενόςΡοΐδη-Πυγμαλίωναμε την Ιωάννα-Γαλάτειάτου. Αλλωστε κάποιοι κακεντρεχείς πίστευαν ότι ο Ροΐδης δεν είχεγνωρίσειάλλη γυναίκα εκτός από…την Ιωάννα και τη μητέρα του. Η αλήθεια είναι ότι δεν έγραψε ποτέ του άλλο μυθιστόρημα και ότι έζησεπάντα άγαμοςδίπλαστημητέρα του, μέχρι την τελευταία τουπνοή».

«Ο ίδιος ο Ροΐδης δεν δηλώνει άμεσα τίποτα για τη μάνα του. Αφήνει να μαντέψεις όμως πολλά –όπως στη Μηλιά, για τα παιδικά του χρόνια. Το πόσο το παιδί Ιωάννα ταλαιπωρείται και το πόσο επιμένει ο Ροΐδης να περιγράφει τις περιπέτειες της μικρής Ιωάννας και της έφηβης Ιωάννας δεν αφήνει αμφιβολία ότι όσα τράβηξε από τη μάνα του τον καθόρισαν. Ηταν μια αστραφτερή γυναίκα η Κορνηλία, κι αυτό το μαρτυρούν τα ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία που υπάρχουν. Σαφώς έχει κληροδοτήσει στον γιο της το πνεύμα και τη μεγάλη της παιδεία… Είχε παίξει στο θέατρο η Κορνηλία. Εξ ου και η αδυναμία του Ροΐδη για τις θεατρίνες και τις χορεύτριες. Μόνο αν ήμασταν τυφλοί θα μπορούσαμε να το παραβλέψουμε…

Πέρασαν μαζί μια ολόκληρη ζωή. Εκείνος ξεψύχησε στα χέρια της, σε ηλικία 68 ετών, χωρίς να έχουν ποτέ χωρίσει. Εκείνη ήταν 93. Εκείνος είχε χάσει την ακοή του κι εκείνη την όρασή της. Ηταν ένα απίστευτο ζευγάρι. Και δεν μπορεί να μην έχει «γράψει» πάνω του όλο αυτό».

«Μέσα από τον «έρωτα» του Εμμαουήλ Ροΐδη για την ηρωίδα του αναγνωρίζουμε τον Πυγμαλίωνα και τη Γαλάτεια… Ειδικά για έναν άνθρωπο που δεν είχε κάποια άλλη γυναίκα στη ζωή του εκτός από τη μητέρα του. Και είναι αλήθεια πως χρειάζονταν κάποια κλειδιά για να ξεκλειδώσει κανείς αυτό το έργο. Και νομίζω ότι τα κρατώ…». (γέλια και χαμόγελα)

«Και αφηγηματικά. Περιλαμβάνει και κινηματογραφικά ένθετα τέτοια που δημιουργούν μια καινούργια σχέση ανάμεσα στη σκηνή και την οθόνη, τουλάχιστον για μένα. Κάποιες αυτοτελείς κινηματογραφικές ενότητες. Από το 1977 που πρωτοέβαλα σινεμά στο θέατρο, νομίζω ότι για μένα τώρα μπαίνει ένας νέος σταθμός».

«Η γλώσσα ως ανάγνωσμα είναι όντως, για τους νεότερους από μένα, δύσκολη. Ωστόσο ως ακρόαμα δεν είναι το ίδιο δύσκολη. Το άκουσμα μας κάνει να ξεχωρίσουμε τα πιο οικεία σε εμάς στοιχεία. Το θέατρο είναι ένας καλός αγωγός νοημάτων και συναισθημάτων κι αν τον χειριστείς με αγάπη και σωστά, μπορείς να περάσεις και νοήματα και συναισθήματα. Δεν έχω βαρεθεί να το λέω: Η πρώτη «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή που κατάλαβα ήταν σε σκηνοθεσία Λιουμπίμοφ με την Αλα Ντεμίτοβα, στη ρωσική γλώσσα, και δεν ξέρω ούτε λέξη ρώσικα… Πιστεύω ότι με τη σωστή χρήση των υπολοίπων μέσων περνάει κάτω ο λόγος. Επίσης οι ταχύτητες του λόγου κατεβαίνουν. Ξέρετε, υπάρχει μια σεξιστική διαφοροποίηση (γελάει): Οι μανάδες, η Κορνηλία και η μάνα της Ιωάννας μιλάνε στη δημοτική. Οι Πατέρες, καθαρεύουσα».

«Είμαι βαθιά αγνωστικιστής. Είναι θράσος του ανθρώπου, πραγματικά μεγάλο θράσος και αλαζονεία να λέει με βεβαιότητα ότι γνωρίζει πέρα από αυτά που μπορεί να συλλάβει με τις πέντε αισθήσεις του. Προσωπικά δεν έχω φόβο για το υπερπέραν… Οι φόβοι μου είναι της πραγματικότητας».

πότε & πού:
Πειραιώς 260, αίθουσα Η, 30-31 Ιουλίου, στις 21.00. Διάρκεια: 1 ώρα και 40 λεπτά (χωρίς διάλειμμα). Τιμές εισιτηρίων: 20 – 15 – 10 – 5 ευρώ.