Το χιτλερικό φαινόμενο

Richard Εvans
Το Γ΄ Ράιχ στην εξουσία
Μετάφραση Κώστας Αντύπας.
Επιμέλεια Ελένη Αστερίου.
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2014,
σελ. 976, τιμή 44,73 ευρώ

Η τριλογία του ιστορικού Ρίτσαρντ Εβανς για το Γ’ Ράιχ είναι ένα μνημειώδες έργο και αυτός ο δεύτερος, ογκωδέστατος τόμος αν όχι το καλύτερο, ασφαλώς το πλέον ενδιαφέρον μέρος της. Είναι λίγο-πολύ γνωστά τόσο τα όσα αφορούν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία όσο και τα σχετικά με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Εβανς εδώ εξηγεί πώς οι ναζιστές κατάφεραν να κερδίσουν τον νου και την καρδιά των Γερμανών, πώς παραληρούσαν μπροστά στον Χίτλερ, πώς δέχτηκαν και υποστήριξαν με φανατισμό ένα μονοκομματικό και δικτατορικό καθεστώς που η ιδεολογική του βάση ήταν το φυλετικό μίσος και ο κύριος στόχος του να κάνει τον καταστρεπτικότερο πόλεμο που γνώρισε η ανθρωπότητα. Ενας ολόκληρος λαός μετατράπηκε σε μηχανισμό καταστροφής και εξαπολύθηκε στην Ευρώπη σαρώνοντας με αυτοκτονικό, συχνά, μένος ό,τι έβρισκε μπροστά του.

Ο Εβανς όμως ερευνά πολλά δευτερεύοντα, φαινομενικά, ζητήματα που αθροιστικά ωστόσο εξηγούν εν πολλοίς το χιτλερικό φαινόμενο καθώς συνδυάζονται με την ανάλυση της υψηλής πολιτικής του γερμανού δικτάτορα. Τα κύρια γεγονότα φυσικά της εποχής, όπως οι αντιεβραϊκοί νόμοι της Νυρεμβέργης, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο, η «νύχτα των σπασμένων κρυστάλλων» και η «νύχτα των μεγάλων μαχαιριών», περιγράφονται και αναλύονται διεξοδικά. Στις μεγάλες αρετές του βιβλίου, την πληρότητα των ντοκουμέντων, την αντικειμενικότητα και τη σοφή κατασκευή, θα πρέπει να προσθέσουμε και ακόμη μία. Την αφηγηματική γοητεία. Οπως και ο Μαρκ Μαζάουερ, ο Εβανς είναι εξαίρετος αφηγητής που ξέρει πώς να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Το πορτρέτο της Βασιλεύουσας
Ο βυζαντινολόγος Πέτερ Σράινερ μας γνωρίζει την Πόλη, όπου συνυπήρξαν αρμονικά ο ελληνορωμαϊκός κόσμος και ο χριστιανικός Μεσαίωνας

Peter Schreiner
Κωνσταντινούπολη. Ιστορία και αρχαιολογία
Μετάφραση Αννέτε Φωσβίνκελ.
Εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, 2014,
σελ. 261, τιμή 15 ευρώ

Η Κωνσταντινούπολη, η Βασιλεύουσα, η πρωτεύουσα μιας μεγάλης αυτοκρατορίας που υπήρξε το κέντρο της για πάνω από χίλια χρόνια, εξακολουθεί να συναρπάζει όχι μόνον εμάς τους Ελληνες αλλά και τους Δυτικοευρωπαίους.

Και από τις μεγάλες μητροπόλεις της Ιστορίας είναι η μόνη όπου συνυπήρξαν αρμονικά ο ελληνορωμαϊκός κόσμος και ο χριστιανικός Μεσαίωνας. Εμπορικό και εκκλησιαστικό κέντρο και κιβωτός πολιτισμού και παιδείας, στο μεταίχμιο Δύσης και Ανατολής χτίστηκε από τον ρωμαίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α΄, ο οποίος ακολούθησε το πρότυπο της Ρώμης, αλλά γρήγορα απέκτησε τη δική της φυσιογνωμία και την ιδιαιτερότητά της.

Ο γνωστός γερμανός βυζαντινολόγος Πέτερ Σράινερ μάς προσφέρει ευσύνοπτα το πορτρέτο της, όπως προκύπτει από τα σημειακά της κτίσματα, την οικονομική, τη θρησκευτική και την πολιτιστική ζωή καθώς και τη διοικητική της λειτουργία. Εμπεριστατωμένο, ακριβές και ευανάγνωστο, είναι βιβλίο εξαιρετικά χρήσιμο, γραμμένο από έναν βαθύ γνώστη της βυζαντινής εποχής.

Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου
Ενας συνταγματικός δημοκράτης ηγέτης κατά την Επανάσταση του ‘21 –
Ο Γ. Λογοθέτης Λυκούργος της Σάμου (1772-1850)
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014,
σελ. 478, τιμή 16 ευρώ

Ο Λυκούργος, επικεφαλής ενός λαϊκού κινήματος στη Σάμο πριν από την Εθνεγερσία, συνέταξε οργανικό νόμο και στρατιωτικό κανονισμό τους οποίους έθεσε υπό την έγκριση του λαού. Δημιούργησε εκεί αυτόνομο κράτος και κυβέρνησε δημοκρατικά υπό τον έλεγχο εκλεγμένων από τον λαό πληρεξουσίων.

Κατά τα έτη 1830-34 λαός και αρχηγός συνεργάστηκαν ώστε να ανατραπεί άρθρο του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου που απέκλειε τη Σάμο από το ελληνικό κράτος.

Αλεξάνδρα Καραντονέλλη
Ιστορία της πειρατείας στους μέσους χρόνους της Τουρκοκρατίας, 1538-1699
Εκδόσεις Βιβλιοπωλείου της Εστίας, 2014,
σελ. 470, τιμή 19 ευρώ

Η πειρατεία και οι πειρατές συνοδεύονται κατά κανόνα από μιαν αύρα ρομαντισμού που πόρρω απέχει από την πραγματικότητα. Στους μέσους χρόνους της Τουρκοκρατίας ωστόσο η πειρατεία είναι συνδεδεμένη με δύο μείζονα γεγονότα: τη ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571 και τον βενετοτουρκικό πόλεμο. Ποιοι ήταν οι τούρκοι πειρατές που κυριαρχούσαν από το 1538 στο Αιγαίο και πώς δρούσαν και στην υπόλοιπη Μεσόγειο λεηλατώντας τα παράλιά της μας περιγράφεται σε αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο.

Αλέκος Παπαδόπουλος
Πολεμώντας τον επόμενο πόλεμο – Υστερη γνώση για το μέλλον
Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις, 2014,
σελ. 242, τιμή 11,72

Ο Αλέκος Παπαδόπουλος ανήκει στους πολιτικούς που δεν μασούν τα λόγια τους. Ως υπουργός Οικονομικών στη δεκαετία του 1990 και αργότερα Εσωτερικών και Υγείας γνωρίζει άριστα τα προβλήματα της Ελλάδας. Από νωρίς είχε προειδοποιήσει για τους κινδύνους που συνεπαγόταν το δημόσιο χρέος της χώρας. Τώρα αποφάσισε να τα πει και γραπτώς δημοσιοποιώντας τα κείμενά του προς τον Κώστα Σημίτη και τον Γιώργο Παπανδρέου. Αλλά και να κάνει προτάσεις για το πώς θα πρέπει να ενεργήσουμε εφεξής.

Μendelssohn, Κant, Ηerder, Lessing, Schiller κ.ά.
Τι είναι Διαφωτισμός
Μετάφραση Ν.Μ. Σκουτερόπουλος,
Εκδόσεις Κριτική, 2014,
σελ. 184, τιμή 11 ευρώ

Γνωρίζουμε λίγο-πολύ τα κυριότερα κείμενα των βασικών εκπροσώπων του γαλλικού Διαφωτισμού, αλλά ο Διαφωτισμός ήταν και είναι υπόθεση όλης της Ευρώπης. Στον τόμο αυτόν περιλαμβάνονται εννέα εξαιρετικά ενδιαφέροντα δοκίμια εκπροσώπων του γερμανικού Διαφωτισμού και στο παράρτημα περιλαμβάνεται ένα δοκίμιο του Ιμάνουελ Καντ. Η ελευθερία της συνείδησης, τα ατομικά δικαιώματα, η ισότητα, ο ορθολογισμός είναι τα θέματα τα οποία απασχολούν τους συγγραφείς του βιβλίου.

Arthur C. Danto
Τι είναι αυτό που το λένε τέχνη
Μετάφραση Ανδρέας Παππάς.
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2014,
σελ. 232, τιμή 14,40 ευρώ

Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι αυτό που λέμε «τέχνη» δεν μπορεί να οριστεί. Δεν έχει όμως την ίδια γνώμη ο φιλόσοφος της τέχνης και κριτικός Αρθουρ Ντάντο. Το έργο τέχνης μπορεί να οριστεί από τρία κριτήρια: το νόημα, την «ενσάρκωση» και την ερμηνεία του. Τα κριτήρια αυτά τα αναζητεί και τα θεμελιώνει σε πλήθος κείμενα: από τον Πλάτωνα ως τον Χέγκελ και αντίστοιχα σε καλλιτέχνες. Είναι μια γοητευτική περιδιάβαση στον χώρο και στον χρόνο της τέχνης, και περιγράφεται με αμεσότητα και συγκρατημένο μεν αλλά εμφανή ενθουσιασμό.

Octave Mirbeau
Η απεργία των ψηφοφόρων
Μετάφραση Ανδρέας Στάικος.
Εκδόσεις Αγρα, 2014,
σελ. 40, τιμή 5 ευρώ

Αν πιστεύετε ότι στις εκλογές εκφράζεται η βούληση του κυρίαρχου λαού, μόλις διαβάσετε το χρονικό αυτό θα αρχίσετε να αμφιβάλλετε. Ούτε λίγο ούτε πολύ, και μάλιστα από το 1888, ο Μιρμπό υποστήριζε ότι η καθολική ψηφοφορία είναι ένα απατηλό τέχνασμα των εξουσιαστών για να αποκτούν τη συναίνεση των «προβάτων» (του λαού). Πώς πρέπει να αντιδράσουν τα «πρόβατα»; Να απεργήσουν στις κάλπες. Δεν είναι ωστόσο αναγκαίο να απεργήσει κανείς. Μπορεί απλώς να απολαύσει αυτό το σύντομο και εξαιρετικά ευφυές βιβλίο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ