Το νόημα της ζωής μέσα από τη φιλία

Μίλαν Κούντερα
Η γιορτή της ασημαντότητας
Μετάφραση Γιάννης Η. Χάρης.
Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2014
σελ. 144, τιμή 14 ευρώ

Στο βιβλίο «Η τέχνη του μυθιστορήματος» ο Μίλαν Κούντερα έγραφε ότι «το τραγικό μάς δίνει κάποια παρηγοριά» επειδή μας προσφέρει την «όμορφη ψευδαίσθηση του ανθρώπινου μεγαλείου». Από την άλλη, όπως σημείωνε ο ίδιος, «το κωμικό είναι πιο σκληρό: μας αποκαλύπτει βάναυσα την ασημαντότητα των πάντων». Ο 85χρονος γαλλοτσέχος συγγραφέας, επανερχόμενος με μιαν ανάλαφρη διάθεση –άλλωστε «η διασκέδαση δεν αποκλείει διόλου τη σοβαρότητα» –σε ορισμένες δημιουργικά εμμένουσες ιδέες αλλά και σε γνώριμα μοτίβα της μυθοπλασίας του, επιστρέφει με ένα στοχαστικό μυθιστόρημα για το βαθύτερο νόημα της ζωής, το οποίο διερευνά μέσα από την αληθινά φιλική σχέση τεσσάρων ανδρών, του Αλαίν, του Ραμόν, του Σαρλ και του Κάλιμπαν. Γύρω από αυτή την παράξενη φιλία απλώνει τα αφηγηματικά του νήματα ο Κούντερα στο νέο του μυθιστόρημα –το προηγούμενο ήταν «Η άγνοια» το 2000 –το οποίο φέρνει στον νου, κατά τα λοιπά, τον παιγνιώδη χαρακτήρα της Commedia dell’ arte. Ο αφηγητής λέει ότι «τους τέσσερις φίλους» που παρακολουθούμε «τους αγαπάω» και «γι’ αυτό και πήγα μια μέρα το βιβλίο του Χρουστσόφ στον Σαρλ, για να διασκεδάσουν όλοι τους». Ο τελευταίος υποτίθεται ότι γράφει ένα έργο για κουκλοθέατρο εμπνευσμένο από τη «δολοφονημένη ουτοπία» του προηγούμενου αιώνα. Ο Αλαίν μαγνητίζεται από τους γυμνούς αφαλούς των κοριτσιών και στοχάζεται τις διαφορετικές πηγές της γυναικείας γοητείας. Ο Ραμόν, βολτάροντας στον Κήπο του Λουξεμβούργου, διακηρύττει ότι «η ασημαντότητα είναι η ουσία της ύπαρξης». Ο Κάλιμπαν είναι ένας άνεργος ηθοποιός που επινοεί μια φανταστική γλώσσα, ένα αλλοπρόσαλλο ιδίωμα της πακιστανικής, για να περνάει ευχάριστα η ώρα. «Το κλειδί της σοφίας» γράφει ο Κούντερα «είναι η ασημαντότητα που μας περιβάλλει» και μας υπενθυμίζει ότι το πραγματικό χιούμορ είναι αδιανόητο χωρίς την, κατά τον Χέγκελ, «ατέλειωτη ευδιαθεσία».