Τι «κουνουποκαιρό» θα κάνει σήμερα; Ενα διαφορετικό δελτίο καιρού που έχει ως βάση του μικρές αλλά άκρως ενοχλητικές φτερωτές προβοσκίδες δημιούργησαν έλληνες ερευνητές με «μαγιά» τις προγνώσεις καιρού του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών οι οποίες αναρτώνται σε καθημερινή βάση στην ιστοσελίδα www.meteo.gr. Οι επιστήμονες από το Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών σε συνεργασία με συναδέλφους τους από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο «κατασκεύασαν» για πρώτη φορά στη χώρα μας (και από τις ελάχιστες παγκοσμίως) μια διαδικτυακή εφαρμογή με σκοπό την πρόβλεψη της δραστηριότητας των κουνουπιών ημέρα με την ημέρα σε διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας. Αυτός ο δείκτης, που αποτελεί «τέκνο» του φαινομενικώς ασύμβατου… γάμου μετεωρολογίας και εντομολογίας, έχει ως στόχο να προφυλάξει κατά το δυνατόν τον πληθυσμό από το να πέσει θύμα ενός «εχθρού» που κυριολεκτικώς του πίνει το αίμα. Και τελικώς, όπως αποδεικνύεται, από τις «ασύμβατες παντρειές» βγαίνουν τα πιο συμβατά –διεπιστημονικά –αποτελέσματα.
Πώς ακριβώς προέκυψε αυτός ο δείκτης δραστηριότητας των κουνουπιών τον οποίον, μέχρι στιγμής, μπορεί κάποιος να δει μόνο στην ιστοσελίδα https://www.conops.gr/weather/, αλλά μέσα στις επόμενες εβδομάδες, όπως μας πληροφόρησαν οι ειδικοί, θα εισαχθεί και στη σελίδα του meteo.gr; Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο υπεύθυνος για το συγκεκριμένο πρόγραμμα από την πλευρά του Αστεροσκοπείου ερευνητής Α’ βαθμίδας κ. Χρήστος Γιαννακόπουλος «για την εξαγωγή του δείκτη χρησιμοποιούνται μετεωρολογικά δεδομένα θερμοκρασίας, σχετικής υγρασίας και ανέμου που προέρχονται από τις προγνώσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Ο δείκτης ισχύει μόνο σε εξωτερικούς χώρους εκτεθειμένους στις καιρικές συνθήκες και εξαρτάται από το ανάγλυφο μιας περιοχής, την αφθονία κατάλληλων εστιών ανάπτυξης κουνουπιών, τα είδη των κουνουπιών που υπάρχουν σε κάθε περιοχή (π.χ. ασιατικό κουνούπι-τίγρης –Αedes albopictus, ανωφελή κουνούπια –γένος Anopheles, που είναι υπεύθυνα για τη μετάδοση της ελονοσίας, αλλά και το κοινό οικιακό κουνούπι Culex pipiens) καθώς και από τα προγράμματα καταπολέμησης που πραγματοποιούνται ανά περιοχή σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης».
Ουσιαστικώς οι επιστήμονες μελέτησαν ενδελεχώς την υπάρχουσα βιβλιογραφία και κατέληξαν στις ιδανικές συνθήκες για τη δραστηριότητα των κουνουπιών. Ο δείκτης που έχει δημιουργηθεί αυτή τη στιγμή είναι γενικός και αφορά όλα τα είδη κουνουπιών, στο μέλλον όμως αναμένεται η εξειδίκευσή του. Με τα υπάρχοντα δεδομένα οι ερευνητές λαμβάνουν υπόψη τους τη σημαντική παράμετρο της θερμοκρασίας –οι ιδανικές θερμοκρασίες για το πέταγμα των κουνουπιών είναι της τάξεως των 20-25 βαθμών Κελσίου και για αυτόν τον λόγο άλλωστε τα περισσότερα κουνούπια μάς ταλαιπωρούν τη νύχτα –,της σχετικής υγρασίας –πρέπει να είναι σε επίπεδα άνω του 60% -, αλλά και του ανέμου –όταν οι άνεμοι είναι άνω των 20 χιλιομέτρων/ώρα, άνω δηλαδή των περίπου 4 μποφόρ, τα κουνούπια δεν προτιμούν να πετούν. Αυτοί οι παράγοντες εισήχθησαν σε έναν ειδικό μαθηματικό τύπο που ανέπτυξαν οι ειδικοί του Αστεροσκοπείου τους τελευταίους μήνες και έτσι «γεννήθηκε» ο δείκτης. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να λαμβάνουν πρόβλεψη δραστηριότητας κουνουπιών για διάστημα δύο ημερών –τόσο διάστημα καλύπτει και η κανονική (όχι η μεσοπρόθεσμη) και πιο ασφαλής πρόβλεψη του www.meteo.gr για τον καιρό.
Βέβαια οι ίδιοι οι «πατέρες» του παραδέχονται ότι ο δείκτης που έφεραν στον… δικτυακό κόσμο είναι αρκετά γενικός αυτή τη στιγμή, υπόσχονται όμως συνεχείς βελτιώσεις στο μέλλον. Σύμφωνα με τον εντομολόγο δρα Αντώνη Μιχαηλάκη, επικεφαλής της ερευνητικής δουλειάς από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο και συντονιστή του έργου LIFE Conops, «υπάρχουν είδη όπως το κουνούπι-τίγρης που είναι… πρωινοί τύποι. Ετσι σκοπεύουμε μελλοντικά να εξειδικεύσουμε περισσότερο τον δείκτη δραστηριότητας. Σε αυτό πιστεύουμε ότι θα βοηθήσει ένα πρόγραμμα παγίδων που θα τοποθετηθούν σε διάφορες περιοχές της χώρας το επόμενο έτος. Στη συγκεκριμένη φάση βρισκόμαστε σε στάδιο δημιουργίας προτύπων και ελπίζουμε ότι όταν οι παγίδες τοποθετηθούν και «συλλάβουν» κουνούπια σε διαφορετικά μέρη θα καταφέρουμε να «χαρτογραφήσουμε» τα είδη που πετούν σε κάθε περιοχή». Σημειώνεται ότι το έργο LIFE Conops, που αποτελεί και την πηγή χρηματοδότησης της νέας ερευνητικής προσπάθειας, συγχρηματοδοτείται κατά 50% από την Ευρωπαϊκή Ενωση και έχει ως στόχο την ανάπτυξη ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης των χωροκατακτητικών κουνουπιών (ειδών δηλαδή που κάποτε τα θεωρούσαμε… εξωτικά αλλά έχουν ήδη κάνει επέλαση στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας, όπως το Aedes albopictus). Το ΒΗΜΑSCIENCE έκανε εκτενή αναφορά τόσο στα είδη αυτά όσο και στο LIFE Conops σε πρόσφατο άρθρο του με τίτλο «Κουνούπι: τέρας γνώσεων!» (δημοσίευση 7/6/2014, https://www.tovima.gr/science/article/?aid=603328).
Παράλληλα, ο κ. Γιαννακόπουλος υπογραμμίζει ότι ένας άλλος παράγοντας που πιθανότατα θα ενσωματωθεί μελλοντικά στην «κουνουπο-εξίσωση» για να την κάνει ισχυρότερη είναι αυτός της βροχόπτωσης. «Οι εντομολόγοι μάς πληροφόρησαν ότι την ώρα της βροχής αλλά και λίγο μετά από αυτήν τα κουνούπια δεν προτιμούν να πετούν. Ετσι η βροχόπτωση αποτελεί άλλον έναν σημαντικό παράγοντα για τη δραστηριότητα των κουνουπιών. Απλώς, μέχρι στιγμής, με δεδομένο ότι ο δείκτης βροχόπτωσης δεν είναι και τόσο ακριβής, ψάχνουμε τρόπους ώστε να έχουμε τα πληρέστερα δυνατά στοιχεία για να τα εισαγάγουμε στον μαθηματικό τύπο μας».
Και βέβαια σημαντικό ρόλο παίζει και η δραστηριότητα της πολιτείας ενάντια στη δραστηριότητα των κουνουπιών. Ο κ. Μιχαηλάκης σημειώνει ότι «στον δείκτη μας δεν λαμβάνεται υπόψη αν σε μια περιοχή έχει πραγματοποιηθεί πρόγραμμα καταπολέμησης κουνουπιών και πόσο σωστά έχει γίνει αυτό. Μπορεί δηλαδή με σωστή εφαρμογή ενός σωστά σχεδιασμένου προγράμματος μια περιοχή να έχει ελάχιστη δραστηριότητα κουνουπιών, παρότι θεωρείται «υψηλού κινδύνου». Σε αυτό το σημείο απλώς όλοι ευχόμαστε οι υπεύθυνοι να έχουν πράξει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το έργο τους –αυτό όμως τελικώς μπορεί να το τσεκάρει απλά και ο κάθε πολίτης… εκ του αποτελέσματος».
Ετσι λοιπόν με τη νέα δικτυακή εφαρμογή θα μπορείτε με μια online ματιά να ετοιμάζεστε κάθε πρωί βάζοντας στην τσάντα σας –ανάλογα με το δελτίο -, τα γυαλιά σας, το καπέλο σας και το… εντομοαπωθητικό σας. Καλό (υπόλοιπο) καλοκαίρι με τις μικρότερες δυνατές (αιματηρές) απώλειες!
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
