Η παχυσαρκία παραμένει μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες του 21ου αιώνα. Αυτό επιβεβαιώνει και η πρόσφατη ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ για την πορεία της νόσου στον πλανήτη. Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι κάτι παραπάνω από απογοητευτικά καθώς πάνω από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού είναι παχύσαρκο ή υπέρβαρο, όπως και ένα στα πέντε παιδιά. Θλιβερή δε πρωτιά στην παιδική παχυσαρκία σημειώνει η Ελλάδα.
Τα αποτελέσματα της έκθεσης του ΟΟΣΑ
Ως ένα από τα βασικότερα προβλήματα του πλανήτη, η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας φιγουράρει πλέον στις πρώτες θέσεις των απανταχού πρωτοβουλιών για την υγεία, καθώς αφορά στο 52,6% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία ποικίλων ασθενειών.
Αναφορικά με την παιδική παχυσαρκία, υπολογίζεται ότι στις χώρες του ΟΟΣΑ το 23% των αγοριών και 21% των κοριτσιών ανά τον κόσμο (ηλικίες 5-17) είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό ξεπερνά το 30% και στα δύο φύλα, ενώ η πανευρωπαϊκή έρευνα Energy (2012) εκτοξεύει τα νούμερα στο 44,5% και 37,7%, αντιστοίχως!
Καθώς οι ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία είναι πολλές και σοβαρές (καρδιοπάθειες και υπέρταση, υψηλή χοληστερίνη και σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, οστεοαρθρίτιδα και άλλα ορθοπεδικά ή μυοσκελετικά προβλήματα, καθώς και ψυχολογικές διαταραχές, μεταξύ άλλων) καθίσταται, επιτακτική η ανάγκη να αναχαιτιστεί η προέλαση της νόσου.
Πού οφείλεται το πρόβλημα και πώς αντιμετωπίζεται;
Οι ειδικοί συμφωνούν στο γεγονός ότι η παχυσαρκία δεν μπορεί να αποδοθεί σε ένα και μοναδικό αίτιο. Περιβάλλον και κληρονομικότητα, άγχος και ψυχολογική πίεση, ορμονικές ή άλλου είδους διαταραχές, σύγχρονος καθιστικός τρόπος ζωής και σωματική αδράνεια –όλα συμβάλλουν λίγο ή πολύ στη διαμόρφωση του βάρους μας. Η μελέτη του ΟΟΣΑ, ωστόσο, ήρθε να προσθέσει και άλλους σημαντικούς παράγοντες για την αύξηση των κρουσμάτων παχυσαρκίας, όπως την οικονομική κρίση που σπρώχνει ιδίως τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά σε φθηνότερα και χαμηλότερης ποιότητας τρόφιμα για το καθημερινό τραπέζι.
Για την αντιμετώπιση του σαρωτικού αυτού φαινομένου, διατροφολόγοι και γιατροί συμφωνούν ότι δύο είναι οι πλέον ενδεδειγμένες μέθοδοι: η ισορροπημένη διατροφή και η σωματική άσκηση. Η μεν πρώτη αφορά στην κατανάλωση όλων των τροφών με μέτρο και σε κατάλληλες μερίδες. Καταναλώνουμε πολλών ειδών τρόφιμα και ποτά, καθένα από τα οποία μας δίνει θερμίδες. Και όταν οι θερμίδες που λαμβάνουμε είναι περισσότερες από όσες το σώμα δαπανά, τότε αυξάνεται το βάρος μας (θεωρία ενεργειακού ισοζυγίου). Φροντίζουμε, επομένως, να μην υπερβαίνουμε τις ημερήσιες συνιστώμενες ποσότητες και να εντάσσουμε στη διατροφή μας όλες τις πηγές θρεπτικών συστατικών –αυτό άλλωστε είναι και μία από τις βασικές αρχές της Μεσογειακής Διατροφής που χαρίζει μακροζωϊα (τρανό παράδειγμα οι Ικαριώτες!) και έχει υιοθετηθεί από εκατομμύρια ανθρώπους διεθνώς. Ολοκληρωμένη διατροφή σημαίνει, πάντως, ότι δεν χρειάζεται να στερηθούμε αγαπημένες γεύσεις –κάτι τέτοιο άλλωστε θα επηρέαζε αρνητικά την ψυχολογία που συμβάλλει τα μέγιστα στη διαχείριση του βάρους. Ακόμη και η ζάχαρη, σημαντική πηγή ενέργειας, έχει θέση στην καθημερινή μας δίαιτα, υποστηρίζουν οι ειδικοί, εφόσον είναι μειωμένη η συνολική μας θερμιδική πρόσληψη.
Σχετικά με τη σωματική άσκηση, από την άλλη, και πάλι οι έρευνες εκθέτουν τη χώρα μας για τις απογοητευτικές επιδόσεις της, γεγονός που συνάδει με τα υψηλά ποσοστά εμφάνισης παχυσαρκίας. Στο τελευταίο Ευρωβαρόμετρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη φυσική και αθλητική δραστηριότητα, για παράδειγμα, βρεθήκαμε για ακόμη μία φορά στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των πολιτών της ΕΕ: 59% των 1.000 Ελλήνων ερωτηθέντων παραδέχθηκε ότι ούτε ασκείται ούτε αθλείται ποτέ, ποσοστό πολύ πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (42%). Μόλις 1 στους 10 ασκείται περισσότερο από 2 ώρες την εβδομάδα, ενώ περίπου 38% των Ελλήνων βλέπουν τηλεόραση για περισσότερες από 16 ώρες την ίδια χρονική περίοδο (μελέτη της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας, 2013). Κι όμως οι επιστήμονες έχουν αποδείξει ότι η άσκηση αποτελεί την αποτελεσματικότερη μέθοδο απώλειας ή διατήρησης βάρους επειδή αυξάνει τους ρυθμούς του μεταβολισμού με αποτέλεσμα ο οργανισμός να κάνει καλύτερες καύσεις.
Πρωτοβουλίες για την προώθηση της σωματικής άσκησης
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει την κομβική σημασία της άθλησης και της φυσικής άσκησης για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας και τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας γενικότερα. Την περίοδο 2011-2014 ανέπτυξε συγκεκριμένες δράσεις για την προώθηση του αθλητισμού που συγκεντρώθηκαν στο σχετικό Ευρωπαϊκό Σχέδιο Εργασίας. Εντωμεταξύ, νέες πολιτικές πρόκειται ενσωματωθούν στο διευρυμένο σχέδιο Erasmus+ για την περίοδο 2014-2020. Το βέβαιον είναι ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να εστιάσουν στα παιδιά σχολικής ηλικίας. Ολοκληρωμένα προγράμματα ανάδειξης της σημασίας της ισορροπημένης διατροφής και της σωματικής άσκησης είναι απαραίτητα για να εκπαιδευθεί σωστά η νέα γενιά -αλλά και οι γονείς- ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της παχυσαρκίας.
