Έπειτα από ασφυκτικές πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των Ηνωμένων Πολιτειών, η κυβέρνηση της Βουλγαρίας υποχρεώθηκε τελικά να παγώσει τις εργασίες κατασκευής του αγωγού South Stream που πρόκειται (όταν ολοκληρωθεί) να μεταφέρει φυσικό αέριο στην ευρωπαϊκή αγορά, παρακάμπτοντας την Ουκρανία.
Ο… κύβος ερρίφθη έπειτα και από την επίσκεψη τριών αμερικανών γερουσιαστών στη Σόφια, με επικεφαλής τον Ρεπουμπλικανό Τζον Μακέιν από την Αριζόνα, που ούτε λίγο ούτε πολύ απείλησαν ότι αν η βουλγαρική κυβέρνηση δεν συμμορφωθεί τότε παραβιάζει ευθέως τις υπάρχουσες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας με αφορμή την ουκρανική κρίση.
Η ανακοίνωση περί «παγώματος» του αγωγού έγινε από τον βούλγαρο πρωθυπουργό Πλάμεν Ορεσάσκι, λίγο μετά τη συνάντησή του με τους αμερικανούς γερουσιαστές Μακέιν, Ρος Τζόνσον και Κρίστοφερ Μέρφι. Οι πιέσεις εκ μέρους της Ουάσιγκτον ήλθαν να προστεθούν στην πολύ επιθετική στάση που τήρησε εναντίον της Σόφιας η ΕΕ και συγκεκριμένα η Κομισιόν.
Στο επίκεντρο των αμερικανικών πιέσεων βρέθηκε η πρόσφατη απόφαση της βουλγαρικής κυβέρνησης, στις 27 Μαϊου, να επιλεγεί ως εργολάβος στο σχέδιο κατασκευής του South Stream η εταιρεία Stroytransgaz. Αυτή ανήκει κατά 63% στον Όμιλο Volga, ιδιοκτήτης του οποίου είναι ο Γκενάντι Τιμτσένκο, ο οποίος βρίσκεται στη λίστα των προσώπων στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες μετά την κρίση στην Ουκρανία. Ο Τιμτσένκο θεωρείται ο έκτος πλουσιότερος άνθρωπος στη Ρωσία με βάση το περιοδικό Forbes και φέρεται να έχει στενές σχέσεις με τον Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.
Κι αν οι αμερικανικές πιέσεις είχαν καθαρά πολιτικό χρώμα, οι ευρωπαϊκές ήταν εκ πρώτης όψεως τεχνοκρατικές, αλλά κατά βάθος πολιτικές. Ήδη από τον Αύγουστο του 2013, η Κομισιόν είχε στείλει επιστολή στις βουλγαρικές αρχές στην οποία ανέλυε εξαντλητικά τη συμφωνία Βουλγαρίας –Ρωσίας.
Σε εκείνη την εξασέλιδη απόρρητη επιστολή, με αποδέκτη την αναπληρωτή υπουργό Ενέργειας της Βουλγαρίας Ευγενία Χαριτόνοβα, η Κομισιόν σημείωνε καταρχήν ότι όλες οι διακυβερνητικές συμφωνίες που είχαν υπογραφεί μεταξύ της Ρωσίας και των χωρών από τις οποίες θα περνούσε ο South Stream (Βουλγαρία, Σερβία, Ουγγαρία, Ελλάδα, Σλοβενία, Κροατία και Αυστρία) παραβίαζαν την κοινοτική νομοθεσία και απαιτούσαν εξαρχής επαναδιαπραγμάτευση. Και αυτό διότι δεν γινόταν σεβαστό ότι μία εταιρεία που είναι παραγωγός ενέργειας, όπως η Gazprom, δεν μπορεί να ελέγχει και δίκτυα διανομής.
Πέραν αυτού όμως, στην ίδια επιστολή η Κομισιόν έλεγε ότι η Σόφια είχε χορηγήσει προνομιακό φορολογικό καθεστώς στη Gazprom, ότι εγχώριες εταιρείες σε χώρες όπως η Βουλγαρία θα αναλάμβαναν υπεργολαβίες, κατά παράβαση των κανόνων ανταγωνισμού, καθώς και ότι η ρωσική εταιρεία θα έθετε τις τιμές διανομής, επίσης κατά παράβαση του κοινοτικού δικαίου.
Ωστόσο, τις τελευταίες εβδομάδες, κοινοτικοί αξιωματούχοι έχουν ανεβάσει πάρα πολύ τους τόνους. Πρώτος πήρε τη σκυτάλη ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόζο, αφού συναντήθηκε με τον βούλγαρο πρωθυπουργό Ορεσάσκι, μετά την πρόσφατη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 27 Μαϊου. Ο Μπαρόζο είπε ότι αν δεν γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές, τότε η Κομισιόν θα επιβάλει απαγορεύσεις στη Βουλγαρία σε σχέση με τον South Stream. Ακόμη πιο σκληρός υπήρξε ο επίτροπος με αρμοδιότητα την Ενέργεια, ο Γερμανός Γκίντερ Έτινγκερ.
Όπως πάντα βέβαια, υπάρχουν και επιχειρηματικά συμφέροντα που πιέζουν τις Βρυξέλλες να τηρήσουν σκληρή στάση έναντι της Μόσχας για τον South Stream. Καθώς ο αγωγός αυτός, όταν κατασκευαστεί, θα παρακάμπτει την Ουκρανία, οι ευρωπαϊκές εταιρείες που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν σε μία νέα κοινοπραξία διαχείρισης του δικτύου διανομής της Ουκρανίας δεν θέλουν την κατασκευή του νέου αγωγού διότι θα είναι άμεσος ανταγωνιστής τους.
Άλλωστε, ο μόνος τρόπος για να μη κοστίσει υπέρογκα η αποκατάσταση του ουκρανικού δικτύου είναι να συνεχίσει να ρέει το ρωσικό αέριο μέσω του δικτύου αυτού. Σε αντίθετη περίπτωση, οι διαχειριστές του θα απωλέσουν τεράστια κονδύλια από τα τέλη διέλευσης.
Φαίνεται όμως ότι δεν είναι μόνο η Βουλγαρία που έχει δεύτερες σκέψεις για τον South Stream. Η υπουργός Ενέργειας της Σερβίας Ζοράνα Μιχαήλοβιτς δήλωσε ότι το Βελιγράδι θα καθυστερήσει τις εργασίες κατασκευής του αγωγού (ο οποίος σχεδιάζεται να μεταφέρει 63 δις. κυβικά μέτρα αερίου στην Ευρώπη από το 2015). Ο σέρβος πρωθυπουργός Αλεξάνταρ Βούτσιτς πάντως αρνήθηκε ότι έχει ληφθεί οριστική απόφαση επί του θέματος.
