Η νέα βίβλος της Αυτοδιοίκησης

Η νέα αυτοδιοικητική… βίβλος δεν είναι απλώς η συλλογή, καταγραφή και ορθολογική ταξινόμηση των διάσπαρτων νομοθετημάτων περί αρμοδιοτήτων των δήμων και περιφερειών. Τα 356 άρθρα του σχεδίου Ενιαίου Κώδικα της Αυτοδιοίκησης (μπορείτε να τον διαβάσετε εδώ) τον οποίο κατάρτισε το υπουργείο Εσωτερικών και έστειλε στη Βουλή για επεξεργασία στην αρμόδια υποεπιτροπή, μόλις μία ημέρα πριν από τη λήξη των εργασιών της ολομέλειας, εμπεριέχουν και το αναπτυξιακό μοντέλο δράσης των τοπικών αρχών.

Στο πλαίσιο των μνημονιακών δεσμεύσεων αλλά και των μέτρων που ψηφίστηκαν στο μεσοπρόθεσμο από την κυβέρνηση, οι δήμοι και οι περιφέρειες γίνονται με σαφήνεια πεδίο υλοποίησης της κυβερνητικής και κοινοτικής πολιτικής, αποκτώντας και τα θεσμικά εργαλεία προκειμένου να «τρέξουν» το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020.

Το προτεινόμενο σχέδιο Ενιαίου Κώδικα Αυτοδιοίκησης έρχεται οκτώ χρόνια μετά την έναρξη της ισχύος του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων το 2006 και τέσσερα χρόνια μετά τον «Καλλικράτη». Με αυτά «πλοηγό», η κυβέρνηση φιλοδοξεί μέσα σε 200 σελίδες:

– Να κωδικοποιήσει τη νομοθεσία που αφορά δήμους και περιφέρειες, με δεδομένη την κατά καιρούς πληθώρα νομοθετημάτων, είτε συστηματικού είτε αποσπασματικού χαρακτήρα,

– Και «να αναβαθμίσει έτι περαιτέρω τη θέση των ΟΤΑ στο πολιτικό-διοικητικό σύστημα της χώρας, με όραμα την εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, κάτι που επιτάσσει άλλωστε και το νέο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) για την προγραμματική περίοδο 2014-2020».

Διατάξεις που καταργούνται

Η ομάδα των ειδικών που εργάστηκε για τον νέο Κώδικα έδωσε έμφαση στην αναλυτική παράθεση των αρμοδιοτήτων των δήμων και περιφερειών, προκειμένου να είναι ευχερής ο εντοπισμός τους, αλλά και στην «αναδιατύπωση και αποσαφήνιση ορισμένων εξ αυτών, ώστε να αποφεύγονται οι παρερμηνείες και κατά συνέπεια η πλημμελής εφαρμογή τους, εξαιτίας της γενικής ή αόριστης περιγραφής τους».

Ωστόσο, προχώρησε και σε καταργήσεις διατάξεων που ίσχυαν.

Οσον αφορά τη λειτουργία του Δημοτικού Συμβουλίου, καταργείται η Επιτροπή Διαβούλευσης. Κι αυτό, όπως επισημαίνεται στην εισηγητική έκθεση, «λόγω της δυσχέρειας στη συγκρότησή της, αλλά και της δυστοκίας που παρουσίαζε η λειτουργία της που πολλές φορές την καθιστούσε υποχείρια των διαφόρων παρατάξεων». Σύμφωνα με τους εμπνευστές του σχεδίου, «αναχαιτίζεται» έτσι η γραφειοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων για μείζονα ζητήματα, όπως είναι η κατάρτιση των επιχειρησιακών προγραμμάτων και ο προϋπολογισμός.

Επίσης, με το άρθρο 353 ορίζεται ότι καταργούνται οι σχολικές επιτροπές, οι οποίες συστάθηκαν το 1996 και συγχωνεύτηκαν το 2010, καθώς και οι ενιαίες σχολικές επιτροπές. Ο δήμος ασκεί πλήρως όλες τις αρμοδιότητές τους και υπεισέρχεται αυτοδικαίως και χωρίς καμία άλλη διατύπωση σε όλα εν γένει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των σχολικών επιτροπών που καταργούνται, συμπεριλαμβανομένων και των εκκρεμών δικών, εξομοιούμενος με καθολικό διάδοχο αυτών. Σύμφωνα με το σχέδιο οι σχολικές επιτροπές καταργούνται για «μεγαλύτερη διαύγεια στο σύστημα και για να εξαλειφθεί η κακοδιοίκηση και η ενδεχόμενη διασπάθιση δημοσίου χρήματος».

Οικονομικοί έλεγχοι

Πλήθος είναι οι διατάξεις που αφορούν την οικονομική διοίκηση και διαχείριση, τον έλεγχο των λογαριασμών και της περιουσίας των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού. Υπάρχουν διατάξεις για «εδαφικά σύμφωνα» (άρθρο 273), για σύμπραξη δήμων και περιφερειών με τον ιδιωτικό τομέα (άρθρο 274), για διεθνείς και ευρωπαϊκές συνεργασίες δήμων και περιφερειών (άρθρα 279-280), για την οικονομική διοίκηση και διαχείριση και την περιουσία Συνδέσμων των δήμων. Μεγάλο τμήμα του Κώδικα καταλαμβάνουν οι διατάξεις για τους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (άρθρα 329-334) αλλά και για τα μητρώα νομικών προσώπων σε δήμους και περιφέρειες, ενώ υπάρχει διάταξη ακόμη και για τη διαχείριση βοσκοτόπων (άρθρο 343).

Αναφορικά με τον έλεγχο νομιμότητας, οι ειδικές διοικητικές προσφυγές μπορούν να ασκούνται πλέον όχι μόνο κατά πράξεων των μονομελών και συλλογικών οργάνων των δήμων και περιφερειών, αλλά και κατά πράξεων των φορέων αυτών, δηλαδή των νομικών τους προσώπων.

Επίσης, σε ενιαίο άρθρο για την καταστατική θέση των αιρετών ενσωματώθηκαν στον Κώδικα και οι διατάξεις του μεσοπρόθεσμου προγράμματος για τις αποζημιώσεις τους.

Οι ανώνυμες εταιρείες

Το άρθρο 324 είναι «αφιερωμένο» στις ανώνυμες εταιρείες. Εκείνες που στο μετοχικό τους κεφάλαιο συμμετέχουν ένας ή περισσότεροι δήμοι ή περιφέρειες ή και άλλοι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης θεωρούνται επιχειρήσεις ΟΤΑ, εφόσον τα νομικά αυτά πρόσωπα διαθέτουν την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου. Το υπόλοιπο μετοχικό κεφάλαιο μπορεί να κατέχεται από άλλα φυσικά ή νομικά πρόσωπα.

Ορίζεται μεταξύ άλλων ότι δεν επιχορηγούνται άμεσα ή έμμεσα από οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και δεν ανήκουν στους φορείς του δημόσιου τομέα. Ομως, αναφέρεται ότι κατ’ εξαίρεση είναι επιτρεπτή η επιχορήγηση από ΟΤΑ νησιωτικών περιοχών ανώνυμης εταιρείας ή ναυτικής εταιρείας του Ν. 859/1979 (Α’ 192), που αυτοί έχουν συστήσει ή συμμετέχουν κατά πλειοψηφία στο εταιρικό τους κεφάλαιο, για τη διεξαγωγή θαλάσσιων συγκοινωνιών και μεταφορών, καθώς επίσης και στις περιπτώσεις για τις οποίες υφίσταται ειδική νομοθετική ρύθμιση.

Οι προσλήψεις

Το προσωπικό των ανωνύμων εταιρειών ΟΤΑ, πλην των δημοτικών ανωνύμων εταιρειών, προσλαμβάνεται βάσει κανονισμού ο οποίος καταρτίζεται από το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας και προβλέπει, μεταξύ των άλλων, τα κριτήρια και τη διαδικασία πρόσληψης, ώστε να εξασφαλίζεται «η διαφάνεια και η αντικειμενικότητα αυτής». Οι αποφάσεις του αρμοδίου οργάνου για την προκήρυξη και την πρόσληψη, μαζί με τον κανονισμό της εταιρείας, τα αντίστοιχα πρακτικά και τους πίνακες επιλεγέντων, υπόκεινται σε έλεγχο του ΑΣΕΠ εντός 10 ημερών από τη λήψη τους. Σε περίπτωση μη ολοκλήρωσης του ελέγχου από το ΑΣΕΠ εντός της παραπάνω προθεσμίας από την παραλαβή τους οι πίνακες επιλεγέντων θεωρούνται εγκεκριμένοι.

Η απασχόληση επιστημονικού προσωπικού από ανώνυμες εταιρείες ΟΤΑ, πλην των δημοτικών ανωνύμων εταιρειών, το οποίο απαιτείται για την εκτέλεση προγραμμάτων ή έργων που συγχρηματοδοτούνται, χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ενωση ή άλλους διεθνείς Οργανισμούς κ.ά. είναι δυνατόν να διενεργείται με σύμβαση μίσθωσης έργου.

Αυτές οι προβλέψεις,σύμφωνα με τους εισηγητές τους, γίνονται προκειμένου να διευκολυνθεί έτι περαιτέρω η πρόσληψη προσωπικού με ένα «ευέλικτο» σύστημα σύναψης συμβάσεων, υπό την επίβλεψη και τον έλεγχο του ΑΣΕΠ «σε μια προσπάθεια εναρμόνισης του εμπορικού σκοπού τους με το δημόσιο συμφέρον, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαχείριση κονδυλίων και η εκπόνηση προγραμμάτων υπό το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020». Στο πλαίσιο αυτό αναβαθμίζεται και ο ρόλος των αναπτυξιακών εταιρειών της Αυτοδιοίκησης, καθώς θα έχουν πλέον ενεργότερη συμμετοχή στην υλοποίηση του νέου ΕΣΠΑ.

Επίσης, προωθείται πλέον η σύσταση κοινωφελών επιχειρήσεων για όλες τις αρμοδιότητες που αποτυπώνονται ρητώς στον Κώδικα και όχι μόνο για συγκεκριμένες.

Παράλληλα, υπάρχει ρύθμιση (άρθρο 337) που ορίζει ότι κατά τη διάρκεια εφαρμογής του «προγράμματος σταθεροποίησης και ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας σύμφωνα και με τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας», οι δαπάνες των περιφερειών δεν υπάγονται στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Το συνολικό ποσό των προβλεπόμενων κεντρικών αυτοτελών πόρων (ΚΑΠ) των δήμων και περιφερειών μειώνεται κατά το ποσό απόδοσης των περιλαμβανομένων στο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής παρεμβάσεων, που αφορούν τους ΟΤΑ. Το συνολικό ποσό που μεταβιβάζεται κατ’ έτος από τον κρατικό προϋπολογισμό στους δήμους και στις περιφέρειες δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 5.200.000.000 ευρώ.

Οι νέες τεχνολογίες στην Αυτοδιοίκηση

Προτάσσοντας την Αυτοδιοίκηση ως προνομιακό πεδίο για την εφαρμογή των αρχών της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, με στόχο την άμεση εξυπηρέτηση των πολιτών, υπάρχουν πολλές διατάξεις που σχετίζονται με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών .

Εκσυγχρονίζεται ο τρόπος δημοσίευσης των αποφάσεων και προβλέπεται η συρρίκνωση μεθόδων όπως η τήρηση βιβλίων με την ανάδειξη λύσεων μέσω των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών στην αρχειοθέτηση και διαχείριση εγγράφων.

Ο θεσμός του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης

Αλλαγές επέρχονται και στον θεσμό του Συμπαραστάτη του Δημότη και των Επιχειρήσεων. Στο άρθρο 125 υπάρχει διατύπωση που τον ενισχύει θεσμικά, μια και αναφέρει ότι πλέον δεν υπόκειται σε διοικητική εποπτεία και έλεγχο εκ μέρους της δημοτικής αρχής. Επίσης, προστέθηκε στην ισχύουσα νομοθεσία μια πρόβλεψη που ορίζει ότι «οι ειδικές προτάσεις εισάγονται υποχρεωτικά στην ημερήσια διάταξη της επόμενης συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου ή ανά περίπτωση, στην ημερήσια διάταξη της οικονομικής επιτροπής ή της επιτροπής ποιότητας ζωής, για λήψη απόφασης επί των θεμάτων που θέτουν, λογιζόμενες ως εισηγήσεις».

Το βέβαιο είναι ότι θα χρειασθεί προσεκτική μελέτη ο προτεινόμενος Κώδικας, που βρίσκεται στα χέρια βουλευτών της αρμόδιας επιτροπής για θέματα του υπουργείου Εσωτερικών, αλλά και της Κεντρικής Ενωσης Δήμων Ελλάδας και της Ενωσης Περιφερειών Ελλάδας.