Τζιλ Κάζινς: Τα τεκμήρια του Μεγάλου Πολέμου

Η Τζιλ Κάζινς, εκτελεστική διευθύντρια του Ιδρύματος της Europeana

Στην Αθήνα θα βρίσκεται στις 20 και 21 Ιουνίου ομάδα της Εuropeana για να συλλέξει και να ψηφιοποιήσει ιδιωτικά τεκμήρια που σχετίζονται με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η δράση, η οποία θα φιλοξενηθεί στην Εθνική Βιβλιοθήκη, εντάσσεται στο πρόγραμμα «Εuropeana 1914-1918» της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης. Από την Koninklijke Bibliotheek στη Χάγη της Ολλανδίας, την έδρα της Εuropeana, η Τζιλ Κάζινς, εκτελεστική διευθύντρια του Ιδρύματος της Europeana, μας μίλησε για το πρόγραμμα λίγες ημέρες πριν από την επίσημη παρουσίασή του στην Αθήνα.

Η ομάδα της Europeana συγκεντρώνει φωτογραφίες, ημερολόγια των χαρακωμάτων, επιστολές και καρτ-ποστάλ, επίσημα έγγραφα, μετάλλια ανδρείας, νομίσματα, αφίσες, αποκόμματα εφημερίδων, προπαγανδιστικά φυλλάδια, χάρτες και άλλα αναμνηστικά του Μεγάλου Πολέμου. Η διαδικασία είναι απλή: Οσοι κατέχουν τέτοια τεκμήρια προσέρχονται στα ορισμένα σημεία συλλογής όπου «καταγράφεται η ταυτότητα και η ιστορία των τεκμηρίων, φωτογραφίζονται ή σκανάρονται και επιστρέφονται αυθημερόν στους κατόχους» εξηγεί η Τζιλ Κάζινς. Οσοι δεν μπορέσουν να προσέλθουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη μπορούν να φωτογραφήσουν οι ίδιοι τα αντικείμενά τους ή να σκανάρουν τις φωτογραφίες και τις γραπτές μαρτυρίες και να μεταφορτώσουν το υλικό στην ειδική ιστοσελίδα της Europeana ακολουθώντας τις οδηγίες.

Στο πρόγραμμα συμμετέχουν ήδη 14 χώρες και έχουν δηλώσει ενδιαφέρον συμμετοχής άλλες τέσσερις. Η ιδέα προέκυψε από ένα πρόγραμμα στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης που αποσκοπούσε στην ανάδειξη και στην ελεύθερη διάθεση στο Διαδίκτυο τεκμηρίων από τον Μεγάλο Πόλεμο που ήταν καταχωνιασμένα σε μπαούλα στις σοφίτες των εγγλέζικων σπιτιών.

Ως τώρα η ανταπόκριση των ευρωπαίων πολιτών ήταν «συγκλονιστική», μας λέει η Τζιλ Κάζινς. «Τον περασμένο Νοέμβριο στη Γαλλία είχαμε 500 διαφορετικά σημεία συλλογής τεκμηρίων σε όλη τη χώρα με προσέλευση 300-400 ατόμων την ημέρα ενώ ο μέσος όρος προσέλευσης είναι 50-100 άτομα την ημέρα». Αν θεωρεί κάποιος αναμενόμενη αυτή την ανταπόκριση σε μια χώρα που πρωτοστάτησε στην πολεμική σύρραξη, εντελώς απρόσμενη ήταν η προσέλευση στην Ιρλανδία: «Στο Δουβλίνο εμφανίστηκαν 700 άτομα μέσα σε μία ημέρα, για να προσφέρουν υλικό και να αφηγηθούν κρυφές ιστορίες αυτού του πολέμου που ανέδειξε ήρωες, ιρλανδούς στρατιώτες που πολέμησαν στον Βρετανικό Στρατό, οι οποίοι αργότερα, στο πλαίσιο του αγώνα για την ανεξαρτησία της Ιρλανδίας, θεωρήθηκαν εχθροί της Ιρλανδίας».

Η συλλογή υλικού ξεκίνησε το 2012 από την Οξφόρδη και επεκτάθηκε τον ίδιο χρόνο στη Γερμανία, στο Λουξεμβούργο, στην Ιρλανδία, στη Σλοβενία, στη Δανία και σε άλλες χώρες. Τον περασμένο χρόνο η ομάδα της Europeana βρέθηκε στην Κύπρο, όπου περισσότεροι από 150 πολίτες έφεραν προσωπικά ντοκουμέντα από τον πόλεμο και αφηγήθηκαν ιστορίες των προγόνων τους. Οι λόγοι που υπαγορεύουν ποιες χώρες θα επισκεφθεί η ομάδα του προγράμματος είναι κυρίως οικονομικοί. Οπως μας είπε η εκτελεστική διευθύντρια της Europeana, «πρέπει πρώτα να βρεθούν τα σχετικά κονδύλια». Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση στο πλαίσιο ευρύτερου προγράμματος για τη συνειδητοποίηση της ευρωπαϊκής μας ταυτότητας.

Μεγάλο κεφάλαιο του προγράμματος αυτού αποτελούν οι οικογενειακές ιστορίες. Η ομάδα της Europeana αλλά και η τοπική ομάδα της Ελλάδας που εκπαιδεύθηκε ειδικά για τον σκοπό αυτόν θα ηχογραφήσουν τις ιστορίες που θα αφηγηθούν οι επισκέπτες. «Απώτερος σκοπός είναι η τοπική ομάδα να αναλάβει την εκπαίδευση άλλων και η συλλογή υλικού να επεκταθεί σε πολλά μέρη της Ελλάδας ώστε να αναδειχθεί η συμβολή των Ελλήνων που πολέμησαν στον Μεγάλο Πόλεμο» εξηγεί η Τζιλ Κάζινς, συμπληρώνοντας ότι το πρόγραμμα δεν έχει ημερομηνία λήξεως και θα συνεχιστεί, με προσδοκία «τη συμμετοχή των μικρότερων χωρών και της Ρωσίας, ακόμη και όσων παρέμειναν ουδέτερες. Ο πόλεμος δεν άφησε κανέναν ανεπηρέαστο, όπως διαπιστώνουμε από το πλήθος του υλικού που συλλέξαμε στην Ολλανδία, παρά την ουδετερότητα που τήρησε η χώρα στη διάρκεια του πολέμου».

Από τα πιο εντυπωσιακά τεκμήρια ως τώρα είναι δύο καρτ-ποστάλ του 1916 από το Δυτικό Μέτωπο του νεαρού τότε στρατιώτη Αδόλφου Χίτλερ προς τον συμπολεμιστή του Καρλ Λαντσχάμερ, στις οποίες παραπονείται για τους πόνους στα δόντια του και για την επώδυνη επίσκεψη στον οδοντίατρο. Το υλικό που προσκομίζουν ιδιώτες δεν αφορά συνήθως φυσιογνωμίες που πρωταγωνίστησαν στην Ιστορία, δεν είναι όμως ασύνηθες να υπάρχουν και τέτοια ευρήματα, μας είπε η Τζιλ Κάζινς. Εμπειρογνώμονες από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης αξιολογούν το υλικό, ελέγχουν την αυθεντικότητά του και ακολούθως αναρτάται στο Διαδίκτυο, ελεύθερα προσβάσιμο σε ερευνητές και κάθε ενδιαφερόμενο και διαθέσιμο για εκπαιδευτική χρήση.

Εταίροι στο πρόγραμμα, προσφέροντας ψηφιοποιημένο υλικό τους, είναι πολλές βιβλιοθήκες ευρωπαϊκών κρατών, μεταξύ των οποίων οι εθνικές βιβλιοθήκες της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Σερβίας, η Βρετανική Βιβλιοθήκη κ.ά. Στην Ελλάδα, η δράση συγκέντρωσης του υλικού υλοποιείται από τη Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας, την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος και το Future Library και τελεί υπό την αιγίδα της ελληνικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Για την ώρα, το Πολεμικό Μουσείο της Ελλάδας και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους δεν συμμετέχουν στο πρόγραμμα. «Τα προσκόμματα είναι τις περισσότερες φορές τεχνικά» εξηγεί η Τζιλ Κάζινς, η οποία απευθύνει κάλεσμα συνεργασίας σε ελληνικά μουσεία, βιβλιοθήκες και μεγάλες συλλογές.

πότε & πού:
Η συγκέντρωση τεκμηρίων και αφηγήσεων για τη «Europeana 1914-1918» θα γίνει στο κεντρικό κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης (Πανεπιστημίου 32) στην Αθήνα, στις 20 και 21 Ιουνίου (10 π.μ. – 5.30 μ.μ.)Yλικό για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο που έχει συγκεντρωθεί σε άλλες χώρες είναι προσβάσιμο στην ιστοσελίδα https://www.europeana1914-1918.eu/el