Χ. Α. Χωμενίδης
Νίκη
Μυθιστόρημα.
Εκδόσεις Πατάκη,
σελ. 492, τιμή 19,70 ευρώ
Ο Βασίλης Νεφελούδης (1906-2004) στάθηκε μία από τις πιο εμβληματικές μορφές της Αριστεράς του Μεσοπολέμου: δύο φορές βουλευτής του ΚΚΕ, αλλά και γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής όταν ο Νίκος Ζαχαριάδης διορίστηκε από τους Σοβιετικούς επικεφαλής του Κόμματος, ο Νεφελούδης θα αναλάβει την κομματική καθοδήγηση μετά τη σύλληψη του Ζαχαριάδη (σχηματίζοντας τρίπτυχο με τον Στέλιο Σκλάβαινα και τον Μήτσο Παρτσαλίδη) και θα βρεθεί λίγο αργότερα μαζί του στις φυλακές της Κέρκυρας, όπου και θα διαφωνήσουν σφοδρά για τη στάση του ΚΚΕ απέναντι στη δικτατορία και τον επερχόμενο πόλεμο. Είναι η απαρχή μιας σύγκρουσης που θα οδηγήσει μεταπολεμικά, το 1945, στη διαγραφή του Νεφελούδη. Στα τέλη ωστόσο της δεκαετίας του 1950 ο Νεφελούδης θα επανακάμψει στα πατρώα εδάφη, για να χρηματίσει μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της ΕΔΑ και να εκλεγεί βουλευτής της, ενώ τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης θα ενταχθεί στον ηγετικό πυρήνα της Ανανεωτικής Αριστεράς.
Την κόρη του Νεφελούδη την έλεγαν Νίκη και παντρεύτηκε τον γιο του σοσιαλιστή Χρήστου Χωμενίδη, ενός εκ των συνιδρυτών του ΕΑΜ. Τέκνο αυτού του γάμου αποτελεί ο Χ. Α. Χωμενίδης, που θα αναπλάσει με το καινούργιο του μυθιστόρημα τα πολιτικά δεινά της οικογένειάς του από την πλευρά της μάνας του. Αφηγήτρια στο βιβλίο είναι η ίδια και η εξιστόρηση θα ξεκινήσει από τη γέννηση του πατέρα της στα Μουδανιά της Μικράς Ασίας για να φτάσει ως τις πρώτες ημέρες της κομματικής του αποκατάστασης, όταν εκείνη θα αποφασίσει να ακολουθήσει τον αγαπημένο της και να ζήσει μιαν εντελώς διαφορετική πλέον ζωή.
Στην πορεία προς αυτή τη βαθμιαία λύτρωση θα εστιάσει την προσοχή του ο συγγραφέας, δίνοντας ευθύς εξαρχής στη μεταθανάτια αφήγηση της μητέρας του έναν πολύ ζωντανό και νεανικό παλμό. Είναι ο παλμός μιας δροσερής γυναικείας ύπαρξης η οποία μπορεί να μοιράζεται με την οικογένειά της ένα μεγάλο κομμάτι της πολιτικής περιπέτειας του Νεφελούδη, αλλά θέλει, όσο μεγαλώνει και συνειδητοποιεί τον κόσμο τριγύρω της, να απαλλαγεί από τη σκοτεινιά που έχει κάνει κατάληψη στην καθημερινότητά της: εξορίες, φυλακίσεις, βαθιά παρανομία αλλά και μια θηριώδης πίστη (σαν άλλη θρησκεία) στην τελεολογική δύναμη του Κόμματος να αλλάξει την ανθρώπινη μοίρα.
Ο Χωμενίδης θα δώσει το πολιτικό και το κοινωνικό κλίμα μιας ολόκληρης εποχής αλλά το βιβλίο του θα μείνει από σκοπού έξω από τις κεντρικές λεωφόρους της Ιστορίας. Και εδώ ακριβώς λογαριάζεται η επιτυχία του. Η Νίκη θα συλλάβει την Ιστορία μόνο μέσα από τη θέρμη και την ανοιχτοσύνη της υποκειμενικότητάς της. Η ιστορική της γνώση δεν θα είναι παρά τα αισθήματα ενός παιδιού ή μάλλον ο τρόπος με τον οποίο τα συλλογικά γεγονότα μπορούν να χωρέσουν μέσα σε τέτοια αισθήματα. Παραμένοντας εντός των τειχών μιας οικογένειας που έχει ταυτιστεί με την Ιστορία, η Νίκη θα επιδιώξει να σπάσει την τυραννία της ιστορικής μνήμης, τόσο της δικής της όσο και των γονιών της. Και έτσι θα κερδίσει μια πρωτόγνωρη, απολύτως προσωπική ελευθερία. Μια ελευθερία που θα τη βοηθήσει να απομακρύνει και τη σιδερένια πανοπλία της ιδεολογίας, βλέποντας τον πατέρα της χωρίς τα άμφια του κομματικού ιεράρχη αλλά και τους ορκισμένους αντιπάλους του δίχως την ουρά του διαβόλου την οποία έβγαλαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Οχι γιατί ήταν αθώοι του αίματος αλλά επειδή κάποιοι από αυτούς έγιναν μέλη της οικογένειας, ζυμώθηκαν με τις τύχες της και έδωσαν στη Νίκη την ευκαιρία να γνωρίσει (όπως συνέβη και με τον πατέρα της) αόρατες για τους πολλούς πλευρές τους.
Περνώντας από τη γλώσσα της σκληρής, συχνά χλευαστικής παρωδίας των παλαιότερων βιβλίων του σε μια γλώσσα που είναι ένα μείγμα παιδικής ελαφράδας, εφηβικού φόβου και κοριτσίστικης αποκοτιάς, ο Χωμενίδης θα καταφέρει το σημαντικότερο: να αποσπάσει από την Ιστορία λεπτές φέτες συγκίνησης ικανές να μας μεταδώσουν αμέσως το εσώτερο ρίγος τους.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
