Είκοσι πέντε χρόνια συμπληρώνονται την ερχόμενη Τετάρτη από τότε που ο κινεζικός στρατός εφόρμησε στην περιοχή της πλατείας Τιενανμέν στο Πεκίνο για να καταστείλει ένα από τα ογκωδέστερα ειρηνικά φιλοδημοκρατικά κινήματα στην Ιστορία. Η επιχείρηση του κομμουνιστικού καθεστώτος χαρακτηρίστηκε από «επιτυχία»: εκατοντάδες άνθρωποι, ίσως και χιλιάδες, σκοτώθηκαν ή φυλακίστηκαν και μερικές δεκάδες εκτελέστηκαν αργότερα. Μια αδικαίωτη γενεά κινέζων φοιτητών που τόλμησε να ονειρευτεί κοινωνικές και πολιτικές ελευθερίες πνίγηκε στο αίμα. Ποια είναι σήμερα η κληρονομιά που άφησαν πίσω τους τα δραματικά γεγονότα στην «Πύλη της Ουράνιας Γαλήνης»;
«Η καταστολή του κινήματος στην πλατεία Τιενανμέν ήταν το μήνυμα του κόμματος προς τον κινεζικό λαό ότι δεν θα ανεχόταν καμία αυθόρμητη πολιτική δραστηριότητα, ούτε καν από μια ειρηνική πατριωτική νεολαία που επιθυμούσε πραγματικά να βελτιώσει τη χώρα της και όχι να ρίξει την κυβέρνηση» λέει μιλώντας στο «Βήμα» η Ροβίνα Χε, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και συγγραφέας του βιβλίου «Tiananmen Exiles: Voices of the Struggle for Democracy in China» (Οι Εξόριστοι της Τιεναμνέν: Φωνές για τον Αγώνα για τη Δημοκρατία στην Κίνα). Και προσθέτει: «Είπαν στους Κινέζους: κάντε λεφτά, μείνετε μακριά από την πολιτική».
Ολα ξεκίνησαν στις 15 Απριλίου 1989, με τον θάνατο του μεταρρυθμιστή πρώην ηγέτη Χου Γιάο Μπανγκ. Μία ημέρα μετά, ομάδα φοιτητών διοργάνωσε μικρή διαδήλωση ζητώντας από την κυβέρνηση να επανεξετάσει την πολιτική του κληρονομιά. Μία εβδομάδα αργότερα, περίπου 100.000 φοιτητές διαδήλωναν στην πλατεία Τιενανμέν. Μέχρι την μοιραία 4η Ιουνίου κάποιοι υπολογίζουν ότι το πλήθος έφτασε ακόμη και το ένα εκατομμύριο. Το κίνημα δεν ήταν αποκρυσταλλωμένο και παρουσίαζε εγγενείς αντιφάσεις –το βασικό αίτημά του ήταν όμως καθολικό: περισσότερες δημοκρατικές ελευθερίες σε μια περίοδο που ακόμη και η Σοβιετική Ενωση βίωνε τον απόηχο της Περεστρόικα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Ηταν αυτός ο τρόπος με τον οποίον κατάφερε το Κομμουνιστικό Κόμμα να επιβιώσει έπειτα από ένα τόσο σημαντικό γεγονός; ρωτήσαμε τον Τζεφ Γουάσερστρομ, καθηγητή ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ιρβάιν στην Καλιφόρνια, ειδικό στην κινεζική Ιστορία και συγγραφέα του βιβλίου «China in the 21st Century: What Everyone Needs to Know» (Η Κίνα στον 21ο αιώνα: Ολα όσα χρειάζεται να γνωρίζουμε). «Το Κομμουνιστικό Κόμμα ξεπέρασε τις προσδοκίες επιβίωσής του για πολλούς λόγους. Προσάρμοσε τις πολιτικές του με πολλούς τρόπους αλλά επωφελήθηκε και από τα προβλήματα στον υπόλοιπο κόσμο» μας εξηγεί.
Και καταλήγει: «Ο ένας λόγος είναι ότι λέει στον λαό του ότι υπό την εξουσία του η Κίνα έγινε πιο πλούσια και ισχυρή χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενας άλλος λόγος είναι ότι υποστηρίζει πως αν δεν έχει τον ίδιο τον έλεγχο η χώρα θα διολισθήσει στο χάος. Και σε αυτό βοήθησε η τύχη πολλών πρώην κομμουνιστικών κρατών, όπως η πρώην Γιουγκοσλαβία».
Τζέιμς Κάρτερ
«Η ανάπτυξη δεν θα συνεχισθεί χωρίς δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις»
«Η ανάπτυξη δεν θα συνεχισθεί χωρίς δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις»
«Η Κίνα σήμερα είναι ένα μεγαλύτερο κλουβί με πιο χοντρά κάγκελα» λέει στο «Βήμα» ο Τζέιμς Κάρτερ, καθηγητής Ασιατικών Σπουδών και ειδικός στην κινεζική πολιτική στο Πανεπιστήμιο Σεντ Τζόσεφ των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η οικονομική ανάπτυξη έβαλε στην άκρη την ανάγκη για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις;
«Η οικονομική ανάπτυξη επέτρεψε στο κόμμα να αγνοήσει τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις τα τελευταία 25 χρόνια αλλά πιστεύω ότι για να είναι βιώσιμη η οικονομική ανάπτυξη –δηλαδή να δίνεται σημασία σε ζητήματα ασφάλειας, ρύπανσης και δημόσιας υγείας –οι δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες. Η οικονομική ανάπτυξη έδωσε σε πολλούς ανθρώπους πρόσβαση σε μεγαλύτερα σπίτια, απ’ ό,τι πριν από 10 ή 20 χρόνια. Σήμερα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανησυχούν ότι αυτή η ανάπτυξη κάνει το φαγητό τους μη ασφαλές, το νερό τους μη πόσιμο και τον αέρα τους μη αναπνεύσιμο. Χωρίς μεταρρυθμίσεις, αυτές οι εντάσεις θα αυξάνονται ώσπου η ανάγκη για αλλαγή να γίνει μεγαλύτερη από τον φόβο της καταστολής.»
Πόσο επηρέασαν τα γεγονότα στην πλατεία Τιενανμέν την κοινωνικοπολιτική πορεία της Κίνας αλλά και τις επιδόσεις της στα ανθρώπινα δικαιώματα;
«Οι επιπτώσεις είναι τεράστιες αλλά όχι με τον τρόπο που επιθυμούσαν οι διαδηλωτές. Επειτα από μία παύση για να εξετάσει τις επιλογές του, το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ) αφιερώθηκε εκ νέου στην επιτάχυνση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων και κατέστησε ακόμη πιο ξεκάθαρο τον διαχωρισμό μεταξύ των οικονομικών και των πολιτικών μεταρρυθμίσεων. Η μεταμόρφωση της Κίνας σε μία από τις πιο επιτυχημένες καπιταλιστικές οικονομίες στον κόσμο ήταν η απάντηση στην Τιενανμέν. Ολα όσα συνόδευσαν αυτή την εξέλιξη, όπως η διογκούμενη μεσαία τάξη και το υψηλότερο επίπεδο ζωής, αλλά και οι αυξανόμενες εισοδηματικές ανισότητες και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, μπορούμε να πούμε ότι έχουν τις ρίζες τους στην απάντηση του ΚΚΚ για το 1989. Σήμερα υπάρχει λιγότερη ελευθερία ως προς τη δυνατότητα να διαμαρτυρηθεί κάποιος για σημαντικά ζητήματα, όμως υπάρχει περισσότερη ελευθερία σε επίπεδο καθημερινότητας. Είναι ένα μεγαλύτερο κλουβί με πιο χοντρά κάγκελα: δηλαδή έχει περισσότερο χώρο για να κινηθείς αλλά δεν μπορείς να πας πέρα από εκεί που σου επιτρέπει το κράτος.»
ΜΝΗΜΗ
Διαγράφοντας την Ιστορία
Η Κίνα απαγορεύει τις δημόσιες συζητήσεις για τα γεγονότα στην πλατεία Τιενανμέν. Τις εβδομάδες πριν από τη συμπλήρωση της εφετινής επετείου των 25 χρόνων, έγιναν μαζικές συλλήψεις δικηγόρων, ακτιβιστών, διανοουμένων και άλλων αντιφρονούντων που σχεδίαζαν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Τον Απρίλιο του 2011 άνοιξε τις πόρτες του το ανακαινισμένο Εθνικό Μουσείο της Κίνας στην πλατεία Τιενανμέν: δεν υπάρχει ούτε ένα έκθεμα που να αναφέρεται ή να παραπέμπει στη βίαιη καταστολή του φοιτητικού κινήματος τον Ιούνιο του 1989.
Εργάτης στη φυλακή
Ο Μιάο Ντεσούν, ένας 50χρονος, σήμερα, άνδρας από το Πεκίνο, είναι το τελευταίο γνωστό άτομο το οποίο βρίσκεται ακόμη στη φυλακή από τις περίπου 15.000 που συνελήφθησαν μετά την εξέγερση της Τιενανμέν. Η αποφυλάκισή του αναμένεται το 2018. Ο Μιάο, που ήταν εργάτης, συνελήφθη μαζί με τέσσερις φίλους του με την κατηγορία του εμπρησμού. Σύμφωνα με το Ιδρυμα Ντούι Χουά, με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες, που έχει βοηθήσει στην απελευθέρωση πολλών πολιτικών κρατουμένων της πλατείας Τιενανμέν, αρκετοί φτωχοί άνθρωποι όπως Μιάο φορτώθηκαν με πολύ βαρύτερες ποινές σε σχέση με τους φοιτητές.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
