Οταν την περασμένη εβδομάδα ένας 18χρονος Σλαβομακεδόνας έπεσε νεκρός από το μαχαίρι ενός 19χρονου Αλβανού στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας με αφορμή την κλοπή ενός ποδηλάτου, βίαιες συγκρούσεις ξέσπασαν στα Σκόπια. Πρόκειται για μία εικόνα γνώριμη στη γειτονική χώρα –από το 2001 και μετά, όταν οι εθνοτικές εντάσεις έφεραν την πΓΔΜ στο χείλος του εμφυλίου πολέμου, οι σχέσεις μεταξύ της αλβανικής μειονότητας και της σλαβομακεδονικής πλειοψηφίας «ισορροπούν» πιο επικίνδυνα από ποτέ. Αποκλιμάκωση των εντάσεων δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα: φτώχεια, ανεργία και διαφθορά ενδημούν σε ένα κράτος που αναζητεί την ταυτότητά του αιωρούμενο μεταξύ ακραίων εθνικιστικών εξάρσεων και των δυτικών θεσμών.
Ο δράστης της επίθεσης επιχείρησε να κλέψει το ποδήλατο του θύματος από την αυλή του σπιτιού του. Ο άτυχος 18χρονος το αντιλήφθηκε και καταδίωξε τον αλβανικής καταγωγής δράστη, προτού ακολουθήσει συμπλοκή και πέσει νεκρός από χτυπήματα με μαχαίρι. Κανονικά θα επρόκειτο για ένα έγκλημα του κοινού ποινικού δικαίου. Ομως ο θάνατος του νεαρού Σλαβομακεδόνα ήταν αρκετός για να πυροδοτήσει έναν νέο κύκλο βίαιων εντάσεων στην πρωτεύουσα της χώρας, στις οποίες νεαροί Σλαβομακεδόνες συγκρούστηκαν με την αστυνομία όταν επιχείρησαν να πλησιάσουν σε περιοχές όπου κατοικούν Αλβανοί.
«Περιστατικά όπως η δολοφονία της περασμένης εβδομάδας, οι διαδηλώσεις κατά του διορισμού ενός πρώην αντάρτη στο αξίωμα του υπουργού Αμυνας το 2013 και μία σειρά δολοφονιών το 2012, προσελκύουν την προσοχή της διεθνούς κοινότητας. Και αυτό συμβαίνει επειδή οι εθνοτικές διαφορές ορίζουν τα πάντα στην πΓΔΜ» εξηγεί στο «Βήμα» ο Κιθ Μπράουν, καθηγητής Διεθνών Σπουδών στο Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών Γουότσον και ειδικός σε θέματα Βαλκανίων και στις σχέσεις μεταξύ της πΓΔΜ, της Ελλάδας και της Βουλγαρίας. Σύμφωνα με τον ίδιο, η συνεργασία που παρατηρείται μεταξύ των πολιτικών κομμάτων και των ελίτ της χώρας δεν αντανακλάται στις σχέσεις των πολιτών, όπου εξακολουθεί να κυριαρχεί η καχυποψία μεταξύ των Σλαβομακεδόνων και των Αλβανών.
Η πΓΔΜ είναι μία από τις πιο εθνικά κατακερματισμένες χώρες στην ευρωπαϊκή ήπειρο: από τα 2,1 εκατομμύρια κατοίκους το 64% είναι Σλαβομακεδόνες, το 25% Αλβανοί, το 3,9% Τούρκοι, το 2,7% Ρομά και το 1,8% Σέρβοι. Η ανεργία ξεπερνά το 30% και η χώρα έχει ένα από τα χαμηλότερα ΑΕΠ στην Ευρώπη. Οι αδύναμοι θεσμοί, το αναποτελεσματικό δικαστικό σύστημα, η διαφθορά στην πολιτική και στο δικαστικό σύστημα και οι εθνοτικές συγκρούσεις με τα συχνά περιστατικά βίας, δεν συνάδουν με ένα κράτος που τουλάχιστον ένα μέρος του θέλει να ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
«Οπως και σε άλλα κράτη της πρώην Γιουγκοσλαβίας τα πολιτικά κόμματα έχουν ανακαλύψει ότι ο εθνικιστικός λαϊκισμός είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να διασπάσουν την προσοχή από άλλα ζητήματα, όπως η διαφθορά και ο καπιταλισμός των ημετέρων» μας είπε ο καθηγητής Μπράουν. «Αν και η κυβέρνηση έχει καταφέρει να διατηρήσει μία υγιή ισορροπία χρέους – ΑΕΠ, προσελκύοντας ξένες επενδύσεις στη χώρα, έχει αποδομήσει κάθε έννοια ελέγχου και διαχωρισμού των εξουσιών. Το αποτέλεσμα είναι οι πολίτες να χάσουν την πίστη τους στους δημοκρατικούς θεσμούς» προσέθεσε.
Και κατέληξε: «Η προσοχή στις εθνοτικές εντάσεις επισκιάζει το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα μετά την ανεξαρτησία της. Η προσοδοθηρία των ελίτ συστηματικά λεηλατεί τα άλλοτε δημόσια αγαθά και η απομόνωση της χώρας από την Ευρώπη –λόγω του ζητήματος της ονομασίας –τους βοηθάει να συνεχίσουν να το κάνουν».
Ντέιβιντ Φλόριαν Μπίμπερ
«Είναι πιο εύκολο να έχουν ξεχωριστές ζωές και σχολεία»
«Ο εθνικισμός του Γκρούεφσκι εμποδίζει την εφαρμογή ενωτικών πολιτικών στη χώρα»
λέει στο «Βήμα» ο Ντέιβιντ Φλόριαν Μπίμπερ, καθηγητής Νοτιοανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών και διευθυντής του Κέντρου για τις Νοτιοανατολικές Ευρωπαϊκές Σπουδές του Πανεπιστημίου του Γκρατς στην Αυστρία.Γιατί τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έξαρση στις εθνοτικές συγκρούσεις στην πΓΔΜ;
«Ο βασικός λόγος είναι ότι η Συμφωνία – Πλαίσιο της Οχρίδας το 2001 δεν βελτίωσε τους κοινωνικούς δεσμούς και αντίθετα, αν και πρόκειται για μια καλή συμφωνία, χρησιμοποιήθηκε για να προωθήσει τον περαιτέρω διαχωρισμό. Οι δύο κοινότητες δεν επικοινωνούν πολύ και ειδικά οι Σλαβομακεδόνες, με την ανεργία τόσο υψηλή, αισθάνονται ότι οι Αλβανοί απολαμβάνουν δυσανάλογα προνόμια».
Το πολιτικό κατεστημένο δεν θέλει ή δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις εθνοτικές εντάσεις;
«Τα κόμματα εξουσίας κυβερνούν με την αρχή του διαίρει και βασίλευε. Το αλβανικό κόμμα είναι υπεύθυνο για τους Αλβανούς, το σλαβομακεδονικό για τους Σλαβομακεδόνες. Επομένως η προσπάθεια να χτιστούν γέφυρες ή να προωθηθεί η συνεργασία είναι ελάχιστη. Μέχρι κάποιον βαθμό ο εθνικισμός του κυβερνώντος κόμματος εμποδίζει την εφαρμογή μιας πιο ενωτικής πολιτικής. Είναι πιο εύκολο να έχουν ξεχωριστές ζωές και σχολεία από το να πρέπει να εργαστούν επάνω σε μια κοινή αφήγηση. Παρομοίως το αλβανικό κόμμα προτιμάει να έχει περισσότερη εξουσία στη δική του κοινότητα από το να εφαρμόσει ενωτικές πολιτικές. Η οικονομική κρίση και η αβεβαιότητα ως προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στο ΝΑΤΟ εξαιτίας του ελληνικού βέτο χειροτερεύουν την κατάσταση. Πολλοί Αλβανοί δεν ταυτίζονται με αυτή τη διένεξη και θεωρούν ότι συνιστά εμπόδιο για την ένταξη της χώρας στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, ενώ η σλαβομακεδονική πλειοψηφία είναι λιγότερο διατεθειμένη να έρθει σε συμφωνία».
Φαυλότητα και «μεγαλείο»
Εθνικισμός
Το κυβερνών κόμμα VMRO-DPMNE υπό τον Νίκολα Γκρούεφσκι πέτυχε συντριπτική νίκη στις διπλές κάλπες του περασμένου μήνα, με 42,18% έναντι 24,91% που εξασφάλισε η αντιπολιτευόμενη Σοσιαλδημοκρατική Ενωση (SDSM) του Ζόραν Ζάεβ. Ο Ζάεβ δεν αναγνωρίζει το αποτέλεσμα και καταγγέλλει νοθεία. Παρά τα άθλια δημόσια οικονομικά η κυβέρνηση του εθνικιστή πρωθυπουργού –που τον περασμένο Οκτώβριο είχε αποκαλέσει την Ελλάδα «πρώην οθωμανική επαρχία της Ελλάδας» -, έχει γεμίσει τα Σκόπια με τεράστια, πανάκριβα και κακόγουστα, δήθεν «μεγαλειώδη» αγάλματα του Μεγαλέξανδρου και άλλων «ηρώων» της νεόκοπης σλαβομακεδονικής εθνικιστικής αφήγησης.
Ανεργία
Η ανεργία στην πΓΔΜ ξεπερνά το 30% –κάποιες εκτιμήσεις θέλουν το ποσοστό να φθάνει μέχρι και 36%. Τα τοπικά ποσοστά ανεργίας κυμαίνονται από 11,5% στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας μέχρι και 62,8% στο βορειοανατολικό τμήμα. Μεταξύ των νέων η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη καθώς ένας στους δύο είναι εκτός της αγοράς εργασίας. Ωστόσο, το ποσοστό μπορεί να είναι μικρότερο καθώς η χώρα έχει μία ευρεία παράλληλη αγορά (gray market), που αντιστοιχεί σε μεγάλο ποσοστό της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας και δεν αποτυπώνεται στα επίσημα στατιστικά στοιχεία.
Διαφθορά
Η διαφθορά στην πΓΔΜ είναι εκτενής σε πολλούς τομείς της δημόσιας ζωής. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Ομάδας Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) του Συμβουλίου της Ευρώπης, παρότι έχουν γίνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, τα Σκόπια πρέπει να εντατικοποιήσουν τις προσπάθειες ελέγχου της διαφθοράς μεταξύ των βουλευτών, των εισαγγελέων και των δικαστών. Και στις τρεις επαγγελματικές κατηγορίες παρατηρούνται φαινόμενα δωροδοκιών, σύγκρουσης συμφερόντων και φοροδιαφυγής και οι ισχύοντες νόμοι δεν εφαρμόζονται επαρκώς.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
