Τι χρώμα έχει η νεότητα; Το κόκκινο του πάθους και του παρορμητισμού πιθανότατα. Το ίδιο χρώμα όμως φαίνεται ότι έχει και η… επιστροφή στη νιότη, σύμφωνα με άκρως ενδιαφέροντα ερευνητικά στοιχεία που είδαν την περασμένη εβδομάδα το φως της δημοσιότητας και φέρουν και ελληνική υπογραφή. Και όταν μιλάμε για κόκκινο εννοούμε το κόκκινο του αίματος, καθώς το αίμα, το πλάσμα αίματος ή μια πρωτεΐνη του φάνηκαν να γυρνούν πίσω το ρολόι για τον οργανισμό ηλικιωμένων ποντικών χαρίζοντάς τους εγκέφαλο και μυς «20χρονου»! Τα ευρήματα ίσως οδηγήσουν (στο όχι και πολύ μακρινό μέλλον) στην ανάπτυξη ενός χαπιού που θα χαρίζει τη νεότητα. Με δεδομένο όμως ότι ορισμένα από αυτά αφορούσαν εγχύσεις πλάσματος αίματος θυμίζοντας ταινία… βαμπίρ, υπάρχει και ο κίνδυνος κακής χρήσης της επιστημονικής προόδου, γεγονός που μπορεί να σημάνει μελλοντικά αφαίμαξη νεαρού ανθρώπινου αίματος για την αναζωογόνηση ηλικιωμένων. Σε κάθε περίπτωση τα νέα επιστημονικά αποτελέσματα ανεβάζουν το ενδιαφέρον των ειδικών αλλά και του πληθυσμού στο… κόκκινο! «Κόκκινη» επιστροφή στη νιότη. Κάπως έτσι θα μπορούσε να είναι ο τίτλος των πραγματικά εντυπωσιακών ερευνητικών στοιχείων που θα σας παρουσιάσουμε σήμερα και τα οποία έχουν κάνει αίσθηση τις τελευταίες ημέρες σε παγκόσμιο επίπεδο. Δύο μελέτες που δημοσιεύθηκαν την εβδομάδα που μας πέρασε στην έγκριτη επιθεώρηση «Science» από επιστήμονες του Χάρβαρντ –η μία εξ αυτών και με ελληνική «σφραγίδα» –έδειξαν ότι μια πρωτεΐνη του νεαρού αίματος μπορεί να γυρίσει πίσω το ρολόι του χρόνου και να χαρίσει τη χαμένη νεότητα στην… τρίτη ηλικία. Αυτό τουλάχιστον συνέβη σε ποντίκια με ηλικία αντίστοιχη των 70 ετών ενός ανθρώπου τα οποία λαμβάνοντας τον αυξητικό παράγοντα GDF11 που υπάρχει στο αίμα τόσο των ποντικών όσο και των ανθρώπων απέκτησαν μυς αλλά και εγκέφαλο… 20χρονου! Συγχρόνως μια τρίτη μελέτη που είδε επίσης την περασμένη εβδομάδα το φως της δημοσιότητας σε μια άλλη έγκριτη επιθεώρηση, το «Nature Medicine», και η οποία διεξήχθη από ειδικούς της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ στην Καλιφόρνια, επιβεβαίωσε την αναζωογονητική δράση της «ερυθρής» θεραπείας στον εγκέφαλο ποντικών. Ωστόσο η τελευταία αυτή ερευνητική προσπάθεια φαίνεται να εγείρει τόσο πρακτικά όσο και ηθικά ζητήματα καθώς αφορούσε εγχύσεις πλάσματος αίματος φέρνοντας στον νου τα… βαμπίρ. Είναι σημαντικό λοιπόν να βρεθεί η χρυσή τομή στο τι θα μπορούσε αυτού του είδους η έρευνα να προσφέρει στο μέλλον για τον άνθρωπο. Διότι προφανώς δεν είναι η λύση να… πίνουν κάποιοι (προνομιούχοι) το αίμα άλλων ώστε να κατακτήσουν το ελιξίριο της νεότητας.
Η νευροβιολόγος, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ δρ Λήδα Κατσιμπάρδη είχε κεντρικό ρόλο στην έρευνα του αίματος που… ξανανιώνει Οι δύο «πορφυρές» μελέτες του «Science» διεξήχθησαν από ειδικούς του Τμήματος Βλαστικών Κυττάρων και Αναγεννητικής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ (μεταξύ των οποίων και η νευροβιολόγος, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Εργαστήριο του Λι Ρούμπιν κυρία Λήδα Κατσιμπάρδη –η κυρία Κατσιμπάρδη ήταν μάλιστα η πρώτη συγγραφέας στη μία εκ των δύο μελετών).
Ζωοδότρια η σιαμαία ένωση
Οπως εξηγεί η δρ Κατσιμπάρδη στο «Βήμα», «αρχικώς στα πειράματά μας χρησιμοποιήσαμε τη μέθοδο της παραβίωσης, η οποία αφορά την ένωση του κυκλοφορικού συστήματος δύο ζώων με εγχείρηση σαν να ήταν σιαμαία. Με τον τρόπο αυτόν ουσιαστικά γίνεται συνεχής μετάγγιση αίματος από το ένα ζώο στο άλλο». Η ελληνίδα επιστήμονας διευκρινίζει ότι χρησιμοποιήθηκε τόσο η ετερόχρονη παραβίωση (αυτό σημαίνει ότι το ένα ποντίκι ήταν νεαρό, ηλικίας δύο μηνών, που αντιστοιχεί περίπου στα 20 έτη ζωής για τον άνθρωπο, ενώ το άλλο 18-20 μηνών –αντιστοιχεί στα 60-70 έτη σε ανθρώπινα χρόνια) όσο και η ισόχρονη παραβίωση (ενώθηκε, δηλαδή, το κυκλοφορικό σύστημα είτε δύο νέων ποντικών είτε δύο ηλικιωμένων προκειμένου να υπάρχει μια ομάδα ελέγχου και να καθίσταται δυνατή η σύγκριση των αποτελεσμάτων).
Τι προέκυψε από αυτό το… sci-fi για τους κοινούς θνητούς πείραμα, το οποίο όμως πρέπει να επισημανθεί ότι βασίζεται σε μια τεχνική γνωστή για τους επιστήμονες και χρησιμοποιούμενη τα τελευταία χρόνια; Με μια λέξη… αναγέννηση! Η ερευνήτρια μας λέει ότι το νεανικό αίμα προσέφερε αναγέννηση της τάξεως του 50% των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου των ηλικιωμένων ποντικιών, αναζωογόνηση των αγγείων του εγκεφάλου κατά 87%, αύξηση της ροής του αίματος στον εγκέφαλο η οποία έφθασε σε επίπεδα ίδια με εκείνα του «20χρονου» ποντικού, καθώς και βελτίωση στην ικανότητα διάκρισης οσμών, η οποία και πάλι άγγιξε τα επίπεδα της… νιότης.
Παράλληλα μια δεύτερη ομάδα από το Χάρβαρντ και συγκεκριμένα από το Εργαστήριο της καθηγήτριας Εμι Γουέιτζερ –η ομάδα αυτή υπογράφει τη δεύτερη μελέτη του «Science» –χρησιμοποίησε επίσης τη μέθοδο της παραβίωσης ώστε να ελέγξει την επίδραση του νεανικού αίματος στο μυϊκό σύστημα των πειραματοζώων. Και πάλι τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: καταγράφηκε αύξηση των μυϊκών βλαστικών κυττάρων, τα οποία έφθασαν σε επίπεδα αντίστοιχα με εκείνα νέων ποντικών, ενώ παράλληλα σταμάτησε η εμφάνιση βλαβών στο DNA των μυϊκών κυττάρων των ηλικιωμένων ζώων.
Η μαγική πρωτεΐνη
Στις τρισδιάστατες αυτές εικόνες που ελήφθησαν με συνεστιακό μικροσκόπιο φαίνεται ότι τα αγγεία στον εγκέφαλο του αναζωογονημένου από το αίμα (μέσω παραβίωσης) ηλικιωμένου ποντικού (δεξιά) αυξάνονται σε όγκο σε σχέση με εκείνα στον εγκέφαλο ενός ηλικιωμένου ποντικού που δεν έχει λάβει το νεανικό αίμα και τα αγγεία του είναι μικρά και κατεστραμμένα (αριστερά) Φωτογραφία: Lida Katsimpardi
Και από την παραβίωση (η οποία εννοεί κάποιος εύκολα ότι δεν θα μπορούσε να αποτελέσει μια τεχνική εφικτή στον άνθρωπο) οι ερευνητές πέρασαν στην πρωτεΐνη της… νεότητας. Και το όνομα αυτής «αναπτυξιακός παράγοντας διαφοροποίησης 11» (growth differentiation factor 11, GDF11). Πρόκειται για μια πρωτεΐνη που εντοπίζεται τόσο στα ποντίκια όσο και στους ανθρώπους και έχει ως «καθήκον» τη ρύθμιση της δραστηριότητας των βλαστικών κυττάρων –τα επίπεδά της ωστόσο εμφανίζουν μείωση με την πάροδο του χρόνου. Πέρυσι με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Cell» ερευνητές και πάλι από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ ανέφεραν πως ανακάλυψαν ότι η GDF11 έχει την ικανότητα «επιδιόρθωσης» της γηρασμένης καρδιάς ποντικών.
Πώς όμως έφθασαν σε αυτή την πρωτεΐνη οι επιστήμονες; Η κυρία Κατσιμπάρδη τονίζει ότι «διεξήχθη μεγάλης κλίμακας ανάλυση των πρωτεϊνών του αίματος προκειμένου να εντοπιστούν πιθανοί υποψήφιοι που θα μπορούσαν να έχουν αναζωογονητική δράση. Από την ανάλυση εκείνη προέκυψε η GDF-11, η οποία φάνηκε σε πειράματα να έχει σημαντική αναγεννητική επίδραση στην καρδιά. Ετσι και εμείς πήραμε αυτόν τον παράγοντα και δοκιμάσαμε τη δράση του στα ίδια ακριβώς ποντίκια που είχαν χρησιμοποιηθεί στην προηγούμενη μελέτη του «Cell» καθώς έχουμε συνεργασία με τους συναδέλφους».
Η ερευνητική ομάδα στην οποία συμμετέχει η ελληνίδα ερευνήτρια προχώρησε σε έγχυση της GDF11 στην κυκλοφορία του αίματος των ποντικών (η έγχυση γινόταν άπαξ ημερησίως επί έναν μήνα). Και ιδού το τι επέτυχαν οι ενέσεις της πρωτεΐνης: «Παρατηρήσαμε αύξηση στον όγκο των αγγείων των ηλικιωμένων ποντικών –στα γηραιά ποντίκια, όπως και στους ανθρώπους, τα αγγεία «μαραίνονται» με την πάροδο του χρόνου, γεγονός που έχει αντίκτυπο στην απρόσκοπτη ροή του αίματος μέσα τους -, καθώς και αναγέννηση των κυττάρων του εγκεφάλου».
Μυαλό-ξυράφι και μύες Ποπάυ
Σηκώνει βάρη και δεν… κλατάρει ο εικονιζόμενος ποντικός. Τέτοιες αντοχές έδειξαν τα ηλικιωμένα ποντίκια στη μελέτη των ειδικών του Χάρβαρντ μετά τη λήψη της πρωτεΐνης του αίματος GDF11. Φωτογραφία: Lida Katsimpardi Οπως προέκυψε, η GDF11 δρα απευθείας στα ενδοθηλιακά κύτταρα, ενώ παράλληλα παρεμβαίνει σε ένα μονοπάτι που ονομάζεται Smad 2/3 και το οποίο έχει αποδειχθεί ότι μεταξύ των πολλαπλών ρόλων του παίζει και σημαντικό ρόλο στην αναγέννηση των κυττάρων. Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα από την έγχυση της GDF11 δεν ήταν εξίσου καλά με εκείνα της παραβίωσης –αλλά έφθαναν στο 50% της αποτελεσματικότητάς της. Το συγκεκριμένο γεγονός δεν αποθαρρύνει τους ειδικούς αλλά τους κάνει, σύμφωνα και με τη δρα Κατσιμπάρδη, να «ανασκουμπώνονται» ακόμη περισσότερο ώστε να ανακαλύψουν αν άλλες, υψηλότερες δόσεις της πρωτεΐνης θα μπορούσαν να έχουν αντίστοιχο αποτέλεσμα με εκείνο της παραβίωσης.
Αντίστοιχα πειράματα με την GDF11 πραγματοποίησε και η ομάδα της δρος Γουέιτζερ, η οποία, όπως διαβάσατε και προηγουμένως, ασχολήθηκε με το αν τα ποντίκια έγιναν… Mighty Mouse μετά την «κόκκινη» παρέμβαση. Η ομάδα αυτή ακολούθησε ακριβώς το ίδιο πρόγραμμα θεραπείας με τις ενέσεις του αυξητικού παράγοντα. φάνηκε ότι η έγχυση οδήγησε στη γέννηση μυϊκών βλαστοκυττάρων σε επίπεδα αντίστοιχα με αυτά νεαρών ποντικών, ενώ παράλληλα καταγράφηκε μείωση των βλαβών στο DNA των κυττάρων. Παρατηρήθηκε επίσης βελτίωση στη φυσιολογία των μυών και στη λειτουργικότητά τους. «Τα ζώα εμφάνισαν μεγαλύτερη αντοχή σε ασκήσεις σε διάδρομο –για την ακρίβεια, άντεξαν πολύ περισσότερο, συγκεκριμένα επί 57 λεπτά αντί για 35 στην ομάδα που δεν είχε λάβει την πρωτεΐνη -, ενώ και η λαβή τους ήταν καλύτερη» σημειώνει η κυρία Κατσιμπάρδη.
Τα μέχρι στιγμής ευρήματα δεν μπορούν παρά να χαρίσουν… νεανική ρώμη στους επιστήμονες ώστε να συνεχίσουν το «κυνήγι» του ελιξιρίου ενάντια στο γήρας. Η ελληνίδα επιστήμονας μας πληροφορεί ότι η ομάδα στην οποία συμμετέχει ξεκινά τώρα την αναζήτηση και άλλων παραγόντων του αίματος οι οποίοι θα έχουν την ικανότητα να γυρίζουν πίσω τον χρόνο για τον γηρασμένο οργανισμό. «Είναι επόμενο ότι η πρωτεΐνη GDF11 δεν είναι ο μόνος παράγοντας στο αίμα ο οποίος κάνει τα κύτταρα να ξανανιώνουν. Ετσι βρισκόμαστε στη διαδικασία αναζήτησης και άλλων υποψηφίων». Σε ό,τι αφορά την καλύτερη δυνατή δόση χορήγησης της GDF11, οι ερευνητές έχουν ήδη ξεκινήσει νέα πειράματα σε ζώα με διαφορετικές δόσεις της πρωτεΐνης και αναμένουν με ενδιαφέρον τα αποτελέσματα (και εμείς μαζί τους βεβαίως, βεβαίως). Οι μελέτες συνεχίζονται όμως και σε ό,τι αφορά τη διερεύνηση της επίδρασης της GDF11 και σε άλλους ιστούς (παρά την επιμονή μας, πάντως, η ερευνήτρια ανέφερε ότι δεν είναι σε θέση αυτή τη στιγμή να αποκαλύψει σε ποιους).
Σε πέντε χρόνια δοκιμές σε ανθρώπους
Στην αριστερή εικόνα, που βασίστηκε σε μαγνητική τομογραφία, φαίνεται ότι στον εγκέφαλο ενός ποντικού 15 μηνών (ηλικιωμένου δηλαδή) η ροή του αίματος έχει μειωθεί, όπως συμβαίνει πάντα με την πάροδο του χρόνου. Στην δεξιά, ο εγκέφαλος του αναζωογονημένου από το αίμα μέσω της μεθόδου της παραβίωσης ηλικιωμένου ποντικού εμφανίζει αυξημένη ροή αίματος. Φωτογραφία: Lida Katsimpardi
Τι προμηνύουν όλα αυτά για το μέλλον – όχι πλέον του ποντικού αλλά του ανθρώπου; Μια… ερυθρή πηγή αιώνιας νεότητας; Η κυρία Κατσιμπάρδη απαντά αρχικώς ότι τα ερευνητικά βήματα που πρέπει να γίνουν ακόμη είναι πολλά. «Είναι απαραίτητο να συνεχιστούν οι μελέτες στα ζώα και ίσως στα επόμενα χρόνια, πιθανώς στην επόμενη πενταετία, να ξεκινήσουν κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους». Ισως, όπως λέει, κάποια ημέρα η GDF11 μαζί με άλλους αναζωογονητικούς παράγοντες του αίματος που θα έχουν βρεθεί ως τότε να κλειστούν σε ένα χάπι που θα βοηθά τους ηλικιωμένους ή ασθενείς με νευροεκφυλιστικές νόσους. «Επαναλαμβάνω πάντως ότι ο δρόμος είναι μακρός και κανένας δεν μπορεί να απαντήσει τι μορφή θα έχει η θεραπεία, όπως και αν τα αποτελέσματα που είδαμε στα ποντίκια θα ισχύουν και για τον άνθρωπο. Επίσης δεν είμαστε σε θέση αυτή τη στιγμή να προσδιορίσουμε αν θα υπάρχει κάποια αρνητική επίπτωση από την παρέμβαση στον άνθρωπο. Το μόνο που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι ως αυτή τη στιγμή στα ποντίκια δεν εμφανίστηκε κάποια παρενέργεια από τη θεραπεία. Επίσης, όμως, ως γνωστόν, ο δρόμος από τον ποντικό ως τον άνθρωπο είναι μακρός».
Σε κάθε περίπτωση, όλη αυτή η ερευνητική δουλειά έχει ως στόχο να βάλει ένα «φρένο» στον χρόνο που τρέχει αδάμαστος και οδηγεί στη γήρανση. Ρωτήσαμε την ελληνίδα ερευνήτρια πώς βλέπει το «αύριο» που ίσως δεν είναι και τόσο μακρινό αν ευοδωθούν όλες οι προσπάθειες της ομάδας της οποίας αποτελεί μέλος αλλά και των άλλων ομάδων του πεδίου. Ο οποιοσδήποτε θα μπορεί να λαμβάνει κάποτε ένα χάπι και να γίνεται και πάλι νέος;
«Το ζήτημα είναι πώς θα χειριστούμε τη νέα επιστημονική γνώση» αποκρίθηκε η δρα Κατσιμπάρδη και προσέθεσε:
«Εκτιμώ ότι, ακόμη και αν έχουμε κάποια στιγμή ένα τέτοιο φάρμακο στα χέρια μας, αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί με σύνεση μόνο σε κάποιες ομάδες του πληθυσμού που το έχουν ανάγκη, όπως για παράδειγμα στα άτομα με άνοια». Διότι το για πάντα νέος, όσο ονειρεμένο και δελεαστικό και αν φαίνεται σε πρώτη ανάγνωση, ίσως μετατραπεί σε εφιάλτη.
Η μελέτη «βαμπίρ»
Με εφιάλτη μοιάζει (σε δεύτερη ανάγνωση) η τρίτη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Nature Medicine» και η οποία συμπληρώνει το… παζλ της νεότητας των τελευταίων ημερών. Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ με επικεφαλής τον καθηγητή Νευρολογίας Τόνι Γουάις-Κόρεϊ χορήγησαν σε ποντίκια ηλικίας 18 μηνών (και πάλι, δηλαδή, άνω των 60 ετών σε ανθρώπινα χρόνια) οκτώ ενέσεις πλάσματος αίματος (αίμα από το οποίο έχουν αφαιρεθεί τα κύτταρα) που είχε ληφθεί από νεαρά ποντίκια τριών μηνών. Τρεις εβδομάδες αργότερα τα κύτταρα του εγκεφάλου των ηλικιωμένων ποντικών διέθεταν 20% περισσότερους δενδρίτες, τις συνάψεις δηλαδή που είναι υπεύθυνες για τη μετάδοση των μηνυμάτων μεταξύ νευρώνων, σε σύγκριση με ποντίκια που είχαν λάβει εικονική θεραπεία. Συγχρόνως τα πειραματόζωα που έλαβαν το πλάσμα μπορούσαν να βρουν την έξοδο από έναν λαβύρινθο με την ίδια ταχύτητα που το πετυχαίνουν και πειραματόζωα έξι μηνών, ενώ η μνήμη τους ήταν ισάξια με εκείνη των τρίμηνων ποντικών!
Ο επικεφαλής της μελέτης δρ Γουάις-Κόρεϊ δήλωσε ενθουσιασμένος με τις κλινικές δυνατότητες που ανοίγονται με αυτά τα ευρήματα. Οπως ανέφερε στους δημοσιογράφους σε ξένα ΜΜΕ («Το Βήμα» προσπάθησε να συνομιλήσει μαζί του, κάτι που δεν κατέστη δυνατόν), «αποδεικνύεται ότι και ο ηλικιωμένος εγκέφαλος είναι πλαστικός και μπορεί να ανακτήσει τη χαμένη λειτουργικότητά του. Αυτό μάλιστα μπορεί να γίνει τόσο απλά, απλώς εγχέοντας στον ηλικιωμένο οργανισμό «νεαρό» πλάσμα αίματος». Ο καθηγητής σημείωσε μάλιστα ότι η ομάδα του σχεδιάζει ήδη κλινική δοκιμή της μεθόδου σε ανθρώπους. Σύμφωνα με δηλώσεις του στο περιοδικό «New Scientist», ο ίδιος και οι συνεργάτες του σκοπεύουν να εγχύσουν πλάσμα αίματος από νεαρούς, υγιείς δότες σε ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ ώστε να ανακαλύψουν αν θα εμφανιστεί βελτίωση στη λειτουργία του εγκεφάλου τους. «Ελπίζουμε να ξεκινήσουμε τις δοκιμές αργότερα εφέτος» είπε. Μάλιστα ο δρ Γουάις-Κόρεϊ έχει ήδη ιδρύσει μια νέα εταιρεία βιοτεχνολογίας, την Alkahest, προκειμένου να αξιοποιήσει τις θεραπευτικές δυνατότητες της νέας τεχνικής.
Πάντως αρκετοί επιστήμονες παρουσιάστηκαν επιφυλακτικοί απέναντι σε αυτή τη μέθοδο που έχει κάτι από… Κόμη Δράκουλα. Ο ίδιος ο καθηγητής Γουάις-Κόρεϊ απάντησε στις επιφυλάξεις αναφέροντας ότι «όντως φαίνεται λιγάκι ανατριχιαστικό για πολλούς ανθρώπους που μιλούν για βαμπίρ. Η αλήθεια όμως είναι ότι αρκεί να δώσει κάποιος νεανικό αίμα σε ένα γέρικο ποντίκι και το ζώο γίνεται πιο έξυπνο από πριν. Απλώς κανένας δεν το είχε κάνει ως σήμερα. Οι γέρικοι εγκέφαλοι είναι σαν να επαναφορτίζονται με το νεανικό αίμα».
Το ότι όμως κανένας δεν το είχε κάνει ως σήμερα μήπως σημαίνει ότι κανένας δεν πρέπει και να το κάνει; Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως αναφέρουν οι αντιδρώντες, στο πλαίσιο της μελέτης, για να χορηγηθούν οι ενέσεις πλάσματος σε μόλις οκτώ ποντίκια χρειάστηκε να «ρουφήξουν» οι ειδικοί το αίμα 700 ποντικών! Τι θα σήμαινε αυτό μελλοντικά για τον άνθρωπο; Η κυρία Κατσιμπάρδη σχολιάζει ότι «το ζήτημα είναι τόσο πρακτικό όσο και ηθικό. Οταν εμείς ξεκινήσαμε τη μελέτη μας πριν από πέντε χρόνια, σκεφτόμουν ότι πρέπει με κάποιον τρόπο να βρεθούν και να απομονωθούν συγκεκριμένοι παράγοντες του αίματος οι οποίοι θα μπορούν ίσως μια ημέρα να χρησιμοποιηθούν στην κλινική πράξη. Διότι δεν μπορώ να φανταστώ μελλοντικά να ζήσουμε ένα άλλο σενάριο τύπου Matrix, να έχουμε φάρμες ανθρώπων των οποίων θα παίρνουμε το αίμα για να ξανανιώνουν οι ηλικιωμένοι».
Οπως συμβαίνει πάντα με τις εντυπωσιακές ανακαλύψεις και την πρόοδο της επιστήμης, ένα μεγάλο ζήτημα που γεννάται αφορά το πώς θα «ρουφήξουν» οι ειδικοί τη νέα γνώση και θα τη «μεταγγίσουν» στον πληθυσμό προς όφελός του. Ελπίζουμε ότι αυτό θα συμβεί με τη σοφία των… ηλικιωμένων και όχι με τον παρορμητισμό των νεαρών (διότι και η τρίτη ηλικία έχει τα πλεονεκτήματά της!).
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
