Η ιστορία είναι γεμάτη από μεγάλες «αφηγήσεις» που διαψεύστηκαν. Ακριβώς όπως η ιδεαλιστική «ατζέντα για την ελευθερία» του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Γ. Μπους κατέρρευσε όταν η κατοχή του στο Ιράκ δημιούργησε μια διαιρεμένη και αιματοβαμμένη χώρα, έτσι και η αντίστοιχη ατζέντα για την ελευθερία του πρωθυπουργού της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν – ένα πολύ λιγότερο μαχητικό αλλά εξίσου ιδεαλιστικό όραμα για τη Μέση Ανατολή –έγινε στάχτη στη Συρία.
Ο ιδεαλισμός του Ερντογάν ενισχύθηκε με την Αραβική Ανοιξη του 2011, όταν έπεσαν κοσμικές δικτατορίες ανοίγοντας τον δρόμο για δημοφιλή ισλαμικά κόμματα. Ο Ερντογάν πίστευε ότι η δική του ιστορία επιτυχίας στην Τουρκία θα επαναλαμβανόταν σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Αλλά οι απλές εκλογικές νίκες δεν εξασφάλισαν καμία από αυτές τις εκκολαπτόμενες δημοκρατίες: οι ισλαμιστές έπρεπε ακόμη να συμβιβαστούν με τα πιο κοσμικά τμήματα της κοινωνίας. Μέχρι στιγμής αυτό έγινε μόνο στην Τυνησία. Στην Αίγυπτο μια κοσμική αντίδραση οδήγησε σε ένα ανελέητο στρατιωτικό πραξικόπημα. Η Λιβύη ποτέ δεν ανέκαμψε από τον εμφύλιο πόλεμο. Ακόμη και στην Τουρκία, η οποία υποτίθεται ότι είναι ένα «μοντέλο» για τους Αραβες, οι πολιτικές ελευθερίες μειώνονται και η πολιτική πόλωση αυξάνεται.
Η Τουρκία αναδείχθηκε νωρίς ως βασικός υποστηρικτής της αντιπολίτευσης εκεί αλλά δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει το όνειρό της για μια δημοκρατική και φιλοτουρκική Συρία. Αντ’ αυτού ο Ερντογάν βρέθηκε με περισσότερους από 700.000 πρόσφυγες και υπό συνεχείς απειλές τόσο από το συριακό καθεστώς όσο και από τους εξτρεμιστές της αντιπολίτευσης.
Ο πραγματικός εφιάλτης είναι η Συρία. Οπως συνέβη και με μεγάλο μέρος του δυτικού κόσμου, έτσι και η Τουρκία έκανε λανθασμένους υπολογισμούς για τη Συρία και ίσως άθελά της να συνέβαλε στο χάος. Ηταν όμως άραγε η Τουρκία και κακόβουλη; Και μάλιστα σε βαθμό που να σκοτώσει εκ προθέσεως εκατοντάδες ανυπεράσπιστους αμάχους;
Αυτό ισχυρίστηκε προσφάτως ο βραβευμένος δημοσιογράφος Σέιμουρ Χερς στο «The London Review of Books», όπου παρουσίασε μία από τις πιο ενδιαφέρουσες θεωρίες συνωμοσίας που έχουμε ακούσει τελευταία: ότι η χημική επίθεση στο προάστιο Γκούτα της Δαμασκού τον Αύγουστο του 2013, η οποία πιστεύεται ευρέως ότι ήταν έργο του συριακού καθεστώτος, ήταν στην πραγματικότητα ενορχηστρωμένη από την Τουρκία. Με άλλα λόγια, ένα έγκλημα πολέμου που σκότωσε περίπου 1.500 πολίτες δεν ήταν άλλο ένα τερατούργημα του Μπασάρ αλ Ασαντ αλλά μάλλον του Ερντογάν, ο οποίος υποτίθεται ότι ήθελε να δημιουργήσει ένα πρόσχημα για αμερικανική στρατιωτική επέμβαση στη Συρία.
Ιδεολογία και ψευδαισθήσεις μεγαλείου
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Ερντογάν γίνεται ένας όλο και πιο αυταρχικός ηγέτης στην Τουρκία. Αλλά μια τέτοια απρόκλητη επίθεση κατά των αμάχων της Συρίας, τους οποίους προσπαθεί να προστατεύσει, είναι πέρα από κάθε φαντασία.
Αν υπάρχει κάτι που χαρακτηρίζει την εξωτερική πολιτική του Ερντογάν δεν είναι οι καλοφτιαγμένες συνωμοσίες αλλά μάλλον ένας ιδεαλισμός στιγματισμένος από υπερβολική συναισθηματική φόρτιση, ιδεολογία και ψευδαισθήσεις μεγαλείου. Στην αρχή πίστεψε ότι η Τουρκία θα μπορούσε να πείσει τον Ασαντ να γίνει ένας δημοκράτης. Οταν αυτό απέτυχε, πίστεψε ότι η Τουρκία είχε αρκετή δύναμη για να ανατρέψει τον Ασαντ υποστηρίζοντας την αντιπολίτευση. Και, τέλος, πίστεψε ότι η Αμερική ήταν πρόθυμη να κάνει αυτή τη δουλειά.
Ολα αυτά ήταν λανθασμένοι υπολογισμοί. Αλλά η Αμερική και η Τουρκία είναι πλέον πιο κοντά η μία στην άλλη από ποτέ στο θέμα της Συρίας επειδή η Τουρκία αναγνωρίζει την απειλή από τους φανατικούς τζιχαντιστές μέσα στην αντιπολίτευση.
Οι υπερβολικές θεωρίες συνωμοσίας θα πρέπει να παραμεριστούν και η Αγκυρα και η Ουάσιγκτον θα πρέπει πραγματικά να αρχίσουν να συζητούν νέους τρόπους για να τερματιστεί ο καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος. Μια Συρία απαλλαγμένη από την τρομοκρατία του τζιχάντ και από την κρατική τρομοκρατία του Ασαντ είναι ο κοινός στόχος τους.
Ο κ. Μουσταφά Ακιόλ είναι τούρκος δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου «Islam without Extremes: A Muslim Case for Liberty».
HeliosPlus
