Τέλος στους αγρότες του καναπέ

Στο… νήμα κρίνεται τελικά το μέλλον της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ). Επειτα από τριετείς διαφωνίες και διαξιφισμούς μεταξύ των εταίρων στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ), φαίνεται ότι το θέμα θα κλείσει κατά την τελευταία συνεδρίαση πριν από τις ευρωεκλογές. Αύριο το Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας στις Βρυξέλλες αναμένεται να αποφασίσει την οριστικοποίηση των τελευταίων λεπτομερειών, ενώ την Τρίτη συνεδριάζει στο Στρασβούργο για το ίδιο θέμα το Ευρωκοινοβούλιο προκειμένου η Ευρώπη να έχει νέα ΚΑΠ από την 1η Ιανουαρίου 2015. Το βέβαιο είναι ότι πλέον το μοντέλο του αγροτικού τομέα στην Ευρώπη και στην Ελλάδα αλλάζει.

Οπως αναφέρει στο «Βήμα» ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και πρόεδρος του Συμβουλίου Υπουργών Γεωργίας της ΕΕ κ. Αθανάσιος Τσαυτάρης, η πιο σημαντική τομή που φέρνει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική 2015-2020 δεν είναι μόνο τα χρήματα –19,5 δισεκατομμύρια ευρώ για την Ελλάδα –ή τα διαρθρωτικά μέτρα, αλλά η σύνδεση των ενισχύσεων με την πραγματική παραγωγή. Οπως τονίζει, κάθε είδους στήριξη μέσω της νέας ΚΑΠ θα απευθύνεται πλέον αποκλειστικά σε εκείνους που παράγουν.

«Τέλος στους αγρότες του καναπέ» δηλώνει ο υπουργός, υπογραμμίζοντας ότι για πρώτη φορά στρεφόμαστε προς ένα μοντέλο παραγωγικό. «Ως τώρα είχαμε συνδέσει τα χρήματα με το εισόδημα. Ετσι, είχαμε οδηγηθεί στους αγρότες του καναπέ. Τώρα όμως θα ενισχύεται η παραγωγική διαδικασία, πρέπει να αποδεικνύεται για να τύχει υποστήριξης» επισημαίνει ο κ. Τσαυτάρης.

Τα «ιστορικά δικαιώματα» στον αγρότη ως ενίσχυση του εισοδήματος μένουν στο παρελθόν. Τα δικαιώματα αυτά για την ενιαία ενίσχυση είχαν ενεργοποιηθεί το 2006, ανάλογα με το τι καλλιεργούσε και τι επιδοτήσεις έπαιρνε ο παραγωγός το διάστημα 2000 – 2002. «Ο παραγωγός με τη νέα ΚΑΠ θα λαμβάνει ενίσχυση με βάση τις παραγωγικές επιλογές του και τα συστήματα ποιότητας που θα χρησιμοποιεί αξιοποιώντας όλη την εκμετάλλευση και το είδος των συνδεμένων ενισχύσεων. Θα βελτιώνει το εισόδημά του δημιουργώντας οικονομίες κλίμακας, επενδύοντας στη συνεργασία και τις κατάλληλες σχέσεις εμπορίας και συμβολαιακής γεωργίας» σημειώνει ο υπουργός.

Μάλιστα, όπως λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος, δεν θα μπορεί πλέον για παράδειγμα ένας γιατρός ή ένας έμπορος να δηλώνει ότι έχει πέντε στρέμματα με ελιές, να παίρνει ενίσχυση και ο ελαιώνας να είναι εγκαταλελειμμένος εδώ και δεκαετίες. «Αν δηλώσει κάποιος ότι καλλιεργεί 100 στρέμματα στάρι θα πρέπει να παρουσιάσει τιμολόγιο ότι αγόρασε 900 κιλά πιστοποιημένου σπόρου –γνωρίζουμε ότι απαιτούνται περίπου 9 κιλά σπόρου ανά στρέμμα. Αν ψέκασε με ζιζανιοκτόνο πρέπει να προσκομίσει το τιμολόγιο του φαρμάκου. Πρέπει να αποδείξεις ότι παράγεις» εξηγεί ο κ. Τσαυτάρης και σημειώνει ότι τα στοιχεία εσόδων – εξόδων είναι σημαντικά, διότι «δεν μπορούμε να κάνουμε πολιτική με εικονικά πράγματα».

Το ετήσιο ποσό των άμεσων ενισχύσεων για τον «ενεργό αγρότη» θα πρέπει να αποτελεί κατ’ ελάχιστο το 5% του εξωγεωργικού εισοδήματος. Πάντως, τα κριτήρια για τον «ενεργό αγρότη» δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί.

Συνολικά η Ελλάδα έχει διασφαλίσει 15,4 δισ. ευρώ για άμεσες ενισχύσεις (Πυλώνας Ι) και το ποσό των 4,2 δισ. ευρώ για διαρθρωτικές και αναπτυξιακές δράσεις (Πυλώνας ΙΙ ).

«Θα ξοδέψουμε τα χρήματα»

Μόλις κλείσει η νέα ΚΑΠ θα πρέπει να κινητοποιηθεί ο …ντόπιος μηχανισμός σε κάθε κράτος-μέλος προκειμένου να παρθούν άμεσα οι πολιτικές αποφάσεις και να γίνει χρήση των νέων χρηματοδοτικών εργαλείων που προσφέρονται. «Εχουμε κάνει τον σχεδιασμό μας. Καταγράψαμε τις αδυναμίες μας –λειψυδρία, γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των αγροτών, ανταγωνιστικότητα επηρεασμένη από τον μικρό και τεμαχισμένο κλήρο κ.ά. Καταγράψαμε και τα δυνατά μας σημεία: ποιοτικά προϊόντα, μικρές ευέλικτες οικογενειακές επιχειρήσεις, δυναμικό αγροτουρισμό και τουρισμό κ.λπ. Και βάσει των πόρων που θα έχουμε, των περιορισμών της νέας ΚΑΠ, αλλά και των προοπτικών που θέτει η Ευρώπη, οραματιστήκαμε τη γεωργία που θα θέλαμε να έχουμε σε επτά χρόνια και βάλαμε τους στόχους. Θέλουμε μια αειφόρο και οικονομικά βιώσιμη γεωργία, υποστήριξη της ποιότητας, διαχείριση του νερού, ισορροπημένη ανάπτυξη φυτικής και ζωικής παραγωγής. Ετσι θα ξοδέψουμε χρήματα για να συρρικνώσουμε τις αδυναμίες μας και για να πατήσουμε στα γερά μας σημεία» υποστηρίζει ο κ. Τσαυτάρης.

190 εκατ. ευρώ για ενισχύσεις

Για την υλοποίηση των στόχων κάθε κράτους-μέλους η νέα ΚΑΠ δίνει συγκεκριμένα «εργαλεία». Από τα πιο σημαντικά είναι οι λεγόμενες συνδεδεμένες ενισχύσεις (ενισχύσεις που είναι συνδεδεμένες με μια συγκεκριμένη παραγωγική διεργασία). Ο νέος κανονισμός θα προβλέπει κατανομή ως 8% (από 2% που ισχύει σήμερα) των ετήσιων άμεσων ενισχύσεων σε κλάδους με ιδιαίτερη παραγωγική αξία, δηλαδή σε συστήματα ποιότητας και συμβολαιακής γεωργίας, στη ζωική παραγωγή (εκτατική και σταβλισμένη εκτροφή ζώων), στην ελιά, τα ζαχαρότευτλα, τα σιτηρά, σε ορισμένα φρούτα και λαχανικά. Μάλιστα, ένα επιπλέον 2% των ετησίων άμεσων ενισχύσεων θα μπορεί να κατανέμεται για τα ψυχανθή προκειμένου να παράγονται ζωοτροφές.

Κερδισμένοι από το εργαλείο των συνδεδεμένων ενισχύσεων θα είναι όσοι ως σήμερα δεν είχαν δικαιώματα, όπως αμπελουργοί, παραγωγοί φρούτων, πατατοπαραγωγοί, αγελαδοτρόφοι, η βιομηχανική ντομάτα κ.λπ.

Με το 10% (μαζί με το 2% για τα ψυχανθή) το ποσό για τις συνδεδεμένες ενισχύσεις θα φτάσει τα 190 εκατ. ευρώ. «Με τόσα χρήματα μπορώ αν δω έναν «κλονισμό» με την απελευθέρωση των ποσοστώσεων της ζάχαρης, να την ενισχύσω. Ή αν θέλω να υποστηρίξω τα ποιοτικά μου προϊόντα, θα δώσω 2% παραπάνω συνδεδεμένης στην ελιά με την προϋπόθεση ότι το λάδι που θα προκύψει θα είναι έξτρα παρθένο. Θέλω να προωθήσω τα ΠΟΠ γιατί είναι νούμερο ένα στις εξαγωγές μου; Θα δώσω από τις συνδεδεμένες ενισχύσεις. Να δεις πώς θα τρέχει ο άλλος να κάνει το λάδι του έξτρα έξτρα παρθένο» λέει ο υπουργός.

Αγρανάπαυση και αμειψισπορά

Το «πρασίνισμα» των καλλιεργειών –με αγρανάπαυση και αμειψισπορά, ως βασική προϋπόθεση για την είσπραξη του συνόλου της άμεσης ενίσχυσης –αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία της νέας ΚΑΠ. Το 30% του εθνικού δημοσιονομικού φακέλου θα δίνεται σε όσους τηρούν πρακτικές επωφελείς για το κλίμα και το περιβάλλον.

Εν προκειμένω, για να μην πάθει «ασφυξία» η άγρια φύση θα πρέπει σε ένα ποσοστό 5% των καλλιεργειών να εφαρμόζεται αγρανάπαυση (να αφήνεται ακαλλιέργητο). Η διατήρηση περιοχής οικολογικής εστίασης θα φτάνει στο 5% της έκτασης των εκμεταλλεύσεων. Το μέτρο αυτό θα εφαρμόζεται σε εκμεταλλεύσεις μεγαλύτερες των 150 στρεμμάτων.

Ενας άλλος κανόνας πρασινίσματος είναι η εναλλαγή των καλλιεργειών (αμειψισπορά) στο 30% της έκτασης των εκμεταλλεύσεων, ώστε να αποκλειστεί η μονοκαλλιέργεια. Τουλάχιστον δύο διαφορετικές καλλιέργειες προβλέπονται για εκμεταλλεύσεις μέχρι 100 στρέμματα.

Οι μικρές εκμεταλλεύσεις, οι δενδρώνες (ελιές, οπωρώνες με αραιή φύτευση), η καλλιέργεια ψυχανθών και οι ορυζώνες εξαιρούνται της αμειψισποράς και της αγρανάπαυσης καθώς ικανοποιούν πλήρως τον κανόνα του «πρασινίσματος» δίνοντας τη δυνατότητα στον παραγωγό να λάβει, χωρίς προσπάθεια, τις προβλεπόμενες άμεσες ενισχύσεις.

Αλλα «εργαλεία» της ΚΑΠ

Κάθε κράτος-μέλος σύμφωνα με τη νέα ΚΑΠ θα πρέπει να αποφασίσει αν θα χωρίσει την επικράτειά του σε επιμέρους περιφέρειες ή αν θα παραμείνει ως μία ενιαία περιφέρεια. Στο εσωτερικό κάθε περιφέρειας θα πρέπει να υπάρχει σύγκλιση στο ποσό των επιδοτήσεων. Σύμφωνα με τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, στην Ελλάδα δεν μπορεί να εφαρμοσθεί το σενάριο «μια περιφέρεια όλη η χώρα». Γι’ αυτό εξετάζονται δύο σενάρια. Το πρώτο θα διαχωρίζει τις ορεινές και πεδινές οικονομικές και γεωγραφικές ενότητες σε δύο περιφέρειες, συμπεριλαμβανομένων των καλλιεργούμενων εκτάσεων και των βοσκοτόπων. Το δεύτερο εξετάζει εναλλακτικά την εφαρμογή τριών χωριστών περιφερειών για τις πολυετείς καλλιέργειες, τις ετήσιες καλλιέργειες και τους βοσκοτόπους.

Προϋπόθεση για την εφαρμογή ενός τέτοιου σεναρίου είναι η σύγκλιση μεταξύ των περιφερειών της χώρας. «Δεν μπορεί όλη η Ελλάδα να έχει την ίδια γεωργία και όλες οι εκτάσεις να παίρνουν το ίδιο ποσό είτε είναι βοσκότοποι είτε καλλιεργούμενη έκταση. Αυτό δημιουργεί δυσκολίες. Διερευνούνται κάποιες προτάσεις. Θέλουμε να υπάρχει ένα ξεχωριστό περιφερειακό πρόγραμμα για την ορεινή Ελλάδα, ώστε να μπορούμε να διαχειριστούμε ξεχωριστά τους βοσκοτόπους. Μπορεί να «σπάσουμε» στη μέση τις αροτραίες εκτάσεις με τις καλλιεργούμενες, γιατί άλλο είναι να καλλιεργείς στάρι, δηλαδή ετήσιο φυτό, και άλλο να καλλιεργείς πολυετή δέντρα. Αρα ίσως να καταλήξουμε σε τρία περιφερειακά» αναφέρει ο κ. Τσαυτάρης.

308 εκατ. ευρώ σε νέους αγρότες

Από τα πιο σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα του αγροτικού τομέα στην Ευρώπη είναι το δημογραφικό των αγροτών: μόνο το 6% των γεωργών είναι κάτω των 35 ετών. Γι’ αυτό η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική προτείνει ως και το 2% των ετήσιων άμεσων ενισχύσεων να δίδεται σε νέους αγρότες ηλικίας κάτω των 40 ετών. Για τη χώρα μας το ποσοστό αυτό υπολογίζεται σε περίπου 44 εκατ. ευρώ τον χρόνο για την επόμενη επταετία. Τα συγκεκριμένα κονδύλια θα δοθούν σε νέους που δημιουργούν για πρώτη φορά γεωργική εκμετάλλευση ή σε γεωργούς οι οποίοι έχουν ήδη εγκατασταθεί κατά τη διάρκεια των πέντε ετών που προηγούνται της πρώτης υποβολής αίτησης της Ενιαίας Αίτησης Ενίσχυσης (δήλωση ΟΣΔΕ).

Οι νέοι αγρότες «μπαίνουν» για πρώτη φορά στις άμεσες ενισχύσεις (Πυλώνας Ι της ΚΑΠ) και θα μπορούν να αυξήσουν την αξία των δικαιωμάτων τους ως και 25%. «Ως σήμερα υπήρχε μια ενιαία ενίσχυση, που έλεγε ότι όλοι θα παίρνουν 20 ευρώ ανά στρέμμα στάρι. Τώρα, για πρώτη φορά στην ενιαία ενίσχυση, αν αυτός που θα πάρει τα 20 ευρώ είναι νέος, θα κερδίσει 25% παραπάνω. Δηλαδή αν έπαιρνε 100 ευρώ, θα πάρει 125 επειδή είναι κάτω από 40 ετών» σημειώνει ο υπουργός.

Οσον αφορά τους νεοεισερχομένους (από 41 ετών και πάνω), αυτοί θα ενισχύονται από τα κονδύλια του Πυλώνα ΙΙ, της ΚΑΠ (το πρόγραμμα «Αλέξανδρος Μπαλτατζής»).

Εγκρίνονται οι κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις

Από τις αρχές του έτους οι διεργασίες για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική είχαν «κολλήσει», καθώς το Ευρωκοινοβούλιο είχε απορρίψει ως απαράδεκτες τις «κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις» που είχε παρουσιάσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αφορούσαν εργαλεία και περιορισμούς για την εφαρμογή της. Τελικά, η δεύτερη πρόταση της Κομισιόν, στα μέσα Μαρτίου, φαίνεται ότι έχει την αποδοχή της πλειοψηφίας του Ευρωκοινοβουλίου και της Επιτροπής Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, αλλά και της πλειονότητας των ευρωπαίων υπουργών Γεωργίας. Ετσι, εκτός απροόπτου, όπως επισημαίνει ο κ. Τσαυτάρης, «θεωρώ ότι τη Δευτέρα στο Συμβούλιο Υπουργών η ΚΑΠ κλείνει με την οριστικοποίηση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων».

Οι εξουσιοδοτικές πράξεις αφορούν, μεταξύ άλλων, τις άμεσες ενισχύσεις, την αγροτική ανάπτυξη, την κοινή οργάνωση των αγορών, τη σύγκλιση μεταξύ των κρατών-μελών.