Το περιβάλλον «ένοχο» για τον αυτισμό;

Η μεγαλύτερη μελέτη σχετικά με τον αυτισμό δείχνει περιβαλλοντική σύνδεση με την εμφάνιση της διαταραχής.

Οι θεωρίες

Τα ποσοστά αυτισμού εμφανίζουν αύξηση σε πολλές χώρες, ωστόσο δεν έχει εντοπιστεί κάποιο συγκεκριμένο αίτιο για αυτήν. Οι θεωρίες πολλές: άλλες κάνουν λόγο για περιβαλλοντικούς παράγοντες, άλλες για καλύτερη διάγνωση της κατάστασης και άλλες συνδέουν την «έκρηξη» του αυτισμού με τη μεγαλύτερη ηλικία στην οποία τα ζευγάρια αποφασίζουν να αποκτήσουν παιδιά.

Η περιβαλλοντική θεωρία αποτελεί πεδίο συζήτησης λαμπρό και… καυτό μεταξύ των ειδικών. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις σχετικά με το ότι οι λοιμώξεις της γυναίκας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαταραχής του αυτιστικού φάσματος. Κάποιες μελέτες έχουν δείξει πιθανή σύνδεση του αυτισμού με τη λήψη αντικαταθλιπτικών από την έγκυο ενώ κάποιες άλλες έχουν δείξει ως «ένοχα» τα αυξημένα επίπεδα υδραργύρου στην ατμόσφαιρα και στη διατροφή. Ωστόσο το να προσδιοριστεί χωρίς αμφιβολία η έκθεση σε οποιαδήποτε ουσία πριν τη γέννηση είναι πολύ δύσκολο.

Η νέα μεγάλη μελέτη

Προκειμένου να ξεπεράσουν αυτόν τον σκόπελο ο Αντρέι Ρζέτσκι και οι συνεργάτες του από το Πανεπιστήμιο του Σικάγου ανέλυσαν ιατρικούς φακέλους ασφαλιστικών εταιρειών που αφορούσαν περισσότερους από 100 εκατομμύρια ασθενείς – περίπου το ένα τρίτο του αμερικανικού πληθυσμού – και κάλυπταν την περίοδο 2003-2010. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τα ποσοστά που αφορούσαν τις δυσμορφίες των γεννητικών οργάνων των νεογέννητων ως δείκτη της έκθεσης των γονέων τους σε περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου. Η λογική αυτή βασίζεται σε έρευνες που συνδέουν μια μερίδα αυτών των δυσμορφιών με τοξίνες του περιβάλλοντος, όπως τα φυτοφάρμακα, ο μόλυβδος και τα φάρμακα.

Η ερευνητική ομάδα συνέκρινε τα ποσοστά των δυσμορφιών των γεννητικών οργάνων με τα ποσοστά των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος κατά περιοχή. Αφού ελήφθησαν υπόψη παράγοντες όπως το φύλο, η οικονομική και κοινωνική κατάσταση αλλά και η εθνικότητα βρέθηκε ότι αύξηση κατά 1% στις γενετικές ανωμαλίες – το μέτρο δηλαδή της περιβαλλοντικής επίδρασης, κατά τους επιστήμονες – συνδεόταν με μέση αύξηση της τάξεως του 283% στις περιπτώσεις διαταραχών του αυτιστικού φάσματος, σύμφωνα με δημοσίευση στην επιθεώρηση «PLoS Computational Biology».

Υψηλότερα ποσοστά σε κάποιες περιοχές

Μάλιστα τα ποσοστά αυτισμού ήταν αρκετές φορές υψηλότερα σε ορισμένες περιοχές σε σύγκριση με άλλες, γεγονός που οι ειδικοί μεταφράζουν ως αποτέλεσμα έκθεσης σε τοξίνες του περιβάλλοντος.

«Αν οι τοξίνες είναι οι υπαίτιες για αυτή τη γεωγραφική διαφοροποίηση στη συχνότητα εμφάνισης του αυτισμού, τότε υπάρχουν πρακτικά θέματα» ανέφερε ο δρ Ρζέτσκι και προσέθεσε: «Οι γονείς πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στο περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά τους, οι κρατικοί φορείς πρέπει να φροντίσουν να καθαρίσουν το περιβάλλον στο οποίο ζούμε και οι επιστήμονες πρέπει να ενσωματώσουν τα δεδομένα σχετικά με το περιβάλλον στο οποίο ζουν τα παιδιά στις μελλοντικές γενετικές μελέτες».

Αντιδράσεις

Πάντως τα ευρήματα αυτά δεν πείθουν όλους τους ειδικούς. Η Ντόροθι Μπίσοπ από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης τόνισε ότι τόσο γενετικοί όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τα ποσοστά δυσμορφιών στα παιδιά. «Βρίσκω αυτό το μοντέλο εξίσωσης των ποσοστών δυσμορφιών με τους περιβαλλοντικούς παράγοντες ανησυχητικό» είπε η ειδικός.

Από την πλευρά του ο δρ Ρζέτσκι υποστηρίζει ότι η αύξηση των γενετικών ανωμαλιών σε ορισμένες περιοχές δεν μπορεί να εξηγηθεί τόσο εύκολα από γενετική σκοπιά. «Με δεδομένο το πόσο μετακινείται και ‘αναμειγνύεται’ ο αμερικανικός πληθυσμός, δεν φαίνεται λογικό σε ορισμένες περιοχές να καταγράφονται τόσο μεγαλύτερα ποσοστά γενετικών ανωμαλιών σε σχέση με άλλες» σημείωσε.

Ωστόσο, η διαφοροποίηση αυτή μεταξύ περιοχών εντός των ΗΠΑ ίσως αντικατοπτρίζει και τις διαφορές στην ιατρική φροντίδα, σύμφωνα με τον Μπέντζαμιν Νιλ από το Ινστιτούτο Broad στη Μασαχουσέτη – αυτό σημαίνει ότι σε κάποιες περιοχές γίνεται καλύτερη διάγνωση του αυτισμού από ό,τι σε άλλες. Ο δρ Νιλ συμπληρώνει ότι «υπάρχει σαφώς όφελος από την ανάλυση τέτοιων μεγάλων βάσεων δεδομένων όπως αυτή που χρησιμοποίησαν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σικάγου, ωστόσο η ερμηνεία τους είναι αμφισβητήσιμη όταν δεν γίνεται σε ελεγχόμενο ερευνητικό πλαίσιο. Σίγουρα δεν υποστηρίζω ότι η έκθεση του εμβρύου σε τοξικές ουσίες είναι καλή για την ανάπτυξή του, ωστόσο, από μόνη της η μελέτη αυτή δεν μας παρέχει μια καθαρή εικόνα του πόσο οι περιβαλλοντικοί παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση αυτισμού».