Τα ηφαίστεια του ηλιακού συστήματος

Χιλιάδες ηφαίστεια βρίσκονται διάσπαρτα στο ηλιακό σύστημα δημιουργώντας ένα εκρηκτικό εξωγήινο κοκτέιλ.

Είναι παντού, είναι γιγάντια

Μπορεί η Γη να είναι μοναδική από πολλές απόψεις αλλά ένα από τα γεωλογικά χαρακτηριστικά της που είναι κοινά σε όλο το ηλιακό μας σύστημα είναι τα ηφαίστεια. Οι πλανήτες και οι δορυφόροι στο ηλιακό μας σύστημα είναι εξαιρετικά ενεργοί ηφαιστειακά από τις απαρχές της δημιουργίας του ως και σήμερα.

Πριν από λίγες μέρες η αποστολή New Horizons που περνούσε από την Ιώ, έναν από τους δορυφόρους του Δία, κατέγραψε μια πραγματικά τερατώδη έκρηξη. Ηφαιστειακά υλικά εκτινάσσονται σε ύψος 321 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια της οργισμένης Ιούς, η οποία αποτελεί το πλέον γεωλογικά ενεργό σώμα του ηλιακού συστήματος. Στην Αφροδίτη έχουν εντοπιστεί περί τα 1.600 ηφαίστεια, ενώ εκτιμάται ότι υπάρχουν ακόμη πολλές χιλιάδες. Στον Ερμή υπάρχουν επίσης πολλά ηφαίστεια, ορισμένα εκ των οποίων μάλιστα είναι γιγαντιαία και ενεργά. Το μεγαλύτερο ηφαίστειο του ηλιακού συστήματος βρίσκεται στον Αρη και ονομάστηκε, φυσικά, Ολυμπος. Το ύψος του ξεπερνά τα 22 χιλιόμετρα και η διάμετρός του τα 500 χλμ.! Στον Ερμή υπάρχει ένα ηφαίστειο ύψους 8 χλμ. που πιθανώς να είναι και το δεύτερο μεγαλύτερο στο ηλιακό μας σύστημα.

Ο Ολυμπος του Αρη ξεχωρίζει ακόμη και από το Διάστημα

Η Ιώ

Η Ιώ είναι το πιο δραστήριο γεωλογικά σώμα στο ηλιακό μας σύστημα και βρίσκεται «αιχμαλωτισμένη» σε μια βαρυτική παγίδα ανάμεσα στον Δία και στους γειτονικούς της δορυφόρους, Ευρώπη, Γανυμήδη και Καλλιστώ, που την έλκουν υπό διαφορετικές συνεχώς γωνίες. Μέσα σε αυτές τις παλιρροϊκές δυνάμεις η επιφάνεια του εδάφους της Ιούς ανεβοκατεβαίνει συνεχώς.

Τα ηφαίστεια της Ιούς ανακαλύφθηκαν το 1979 από το σκάφος Voyager. Σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία παλίρροιες θερμαίνουν το εσωτερικό του δορυφόρου με αποτέλεσμα τα πετρώματα να λιώνουν και, μαζί με θειούχα αέρια, να ξεπετάγονται συνεχώς στην επιφάνεια σε βίαιες ηφαιστειακές εκρήξεις. Υπολογίζεται ότι στην Ιώ παράγεται κάθε χρόνο 100 φορές περισσότερη λάβα από ό,τι σε όλα μαζί τα ηφαίστεια της Γης.

Ομάδα ειδικών εντόπισε στον Αρη υπερηφαίστεια τα οποία όπως φαίνεται έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της ατμόσφαιρας που διέθετε ο Κόκκινος Πλανήτης πριν από εκατοντάδες ή και δισεκατομμύρια έτη, σε μια εποχή που πιθανολογείται ότι υπήρχαν προϋποθέσεις και συνθήκες φιλόξενες για την παρουσία της ζωής εκεί έστω και σε μικροβιακό επίπεδο. Σύμφωνα με τους ερευνητές αυτά τα υπερηφαίστεια εκτόξευαν σε κάθε έκρηξη τουλάχιστον χίλια κυβικά χιλιόμετρα υλικών. Τα υπερηφαίστεια του Αρη δεν ακολουθούν τη συνήθη συμπεριφορά των ηφαιστείων, όπως τουλάχιστον τη γνωρίζουμε εδώ στη Γη. Στο εσωτερικό του πλανήτη μας η γεωλογική δραστηριότητα που έχει ως τελικό αποτέλεσμα μια ηφαιστειακή έκρηξη εξελίσσεται σταδιακά και σε βάθος χρόνου. Η όλη διεργασία ολοκληρώνεται με τον σχηματισμό των γνώριμων κωνικών βουνών.

Αντίθετα, στα υπερηφαίστεια του Αρη, όπως αναφέρουν οι ερευνητές, η αντίστοιχη γεωλογική δραστηριότητα εξελισσόταν πολύ γρήγορα και παρήγε εκρήξεις τρομακτικής ισχύος. Αυτό απέτρεπε τον σχηματισμό των κωνικών βουνών αφήνοντας πίσω μόνο μεγάλους κρατήρες.

Οι ερευνητές εντόπισαν την ύπαρξη αρκετών τέτοιων υπερηφαιστείων στην περιοχή Arabia Terra στο βόρειο ημισφαίριο του Αρη. Πιστεύουν ότι πολλοί από τους χιλιάδες κρατήρες στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη οφείλονται σε τέτοια υπερηφαίστεια τα οποία οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν πλέον «εξαφανισμένα».

Ηφαίστειο… πάγου

Το διαστημικό σκάφος «Cassini», που τα τελευταία χρόνια εξερευνά τον Κρόνο και τα φεγγάρια του, εντόπισε στον Τιτάνα, τον μεγαλύτερο δορυφόρο του Κρόνου, ένα ηφαίστειο που αντί για λάβα ξερνάει… πάγο. Το ηφαίστειο βρίσκεται νότια του ισημερινού του Τιτάνα, σε μια έρημο με αμμόλοφους την οποία οι επιστήμονες έχουν ονομάσει Sotra Facula. Εχει ύψος 1.500 μέτρων και η διαμόρφωση του τοπίου γύρω από αυτό σύμφωνα με τους επιστήμονες είναι παρόμοια με εκείνη του ηφαιστείου Αίτνα στην Ιταλία και του ηφαιστείου Λάκι στην Ισλανδία. Οι ερευνητές υποπτεύονταν ότι στον Τιτάνα μπορεί να υπάρχουν ηφαίστεια πάγου, αλλά δεν είχαν ως τώρα στη διάθεσή τους στοιχεία.

Υπάρχουν και ηφαίστεια πάγου σε άλλους κόσμους

Δημοσιεύτηκε στο Helios Plus στις 12 Μαρτίου 2014