Οταν το 1991, έντεκα χρόνων, ο 33χρονος σήμερα φωτογράφος Ενρί Τσανάι ήρθε στην Ελλάδα από τα Τίρανα, μπήκε κατευθείαν στα «βαθιά» μεγαλώνοντας σε σκληρές περιοχές του κέντρου της Αθήνας όπως η πλατεία Καραϊσκάκη, η πλατεία Ομονοίας και ο Κολωνός.
Εκεί όπου το 2011 θα ξεκινούσε το φωτογραφικό project Shadows in Greece (Σκιές στην Ελλάδα). «Η περιοχή με αφορούσε σε προσωπικό επίπεδο» λέει σήμερα ενώ ετοιμάζεται για την έκθεση φωτογραφίας «Στην κόψη του κάδρου» στην οποία το Shadows in Greece θα συμπεριλαμβάνεται μαζί με όλες τις ως τώρα δουλειές του. Ολα τα σχέδιά του εκτός από ένα, το «Κανούν» (αλβανική μαφία), σχετίζονται με την Ελλάδα με πρωταγωνιστές Ελληνες και μετανάστες: «Athens», «One Way»/ Ενας δρόμος, «Trapped»/ Παγιδευμένοι και «City Steets»/ Δρόμοι της πόλης. Η έκθεση εντάσσεται στις παράλληλες εκδηλώσεις του 16ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης –Εικόνες του 21ου Αιώνα (14 – 23 Μαρτίου) και οι φωτογραφίες που παρουσιάζονται εδώ είναι μία από κάθε project με σχολιασμό του φωτογράφου.
Σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, ο Ενρί Τσανάι εστιάζει σε δύσκολες θεματικές που σοκάρουν με την αλήθεια τους. Δεν είναι δύσκολο να υποψιαστείς το γιατί. Ο Τσανάι έφυγε από την Αλβανία την εποχή που είχε πέσει ο κομμουνισμός (η μητέρα του δούλευε πωλήτρια στο μπλοκ των κυβερνητικών και ο πατέρας του σε εργοστάσιο). Οι Τσανάι πήραν το λεωφορείο και ήρθαν στην Αθήνα με τρίμηνη βίζα και τον πρώτο καιρό έμεναν σε ένα δωμάτιο στον τέταρτο όροφο του ξενοδοχείου «Αθηναΐς», Ευριπίδου και Αθηνάς, όπου εκδίδονταν γυναίκες. Μόνον Ελληνίδες. Την πρώτη άδεια παραμονής του ο Ενρί την έβγαλε το 2000. Ως τότε τον είχαν πιάσει πολλές φορές χωρίς χαρτιά αλλά τον άφηναν επειδή φαινόταν ότι ήταν μέλος μιας «κανονικής οικογένειας. Αν ήθελαν βέβαια μπορούσαν να μας στείλουν όλους πίσω».
Η φωτογραφία μπήκε τυχαία στη ζωή του, έπειτα από πολλές, ανόμοιες μεταξύ τους, δουλειές. Είχε μια αγάπη για τη ζωγραφική αλλά «η φωτογραφία ήταν κάτι κοντινό για την επιβίωση» λέει. Γράφτηκε σε μια σχολή φωτογραφίας και το 2004 αποφοίτησε. Από τότε συνεργάζεται συχνά με τον εγχώριο και διεθνή Τύπο, ενώ αυτή την εποχή επιστρέφει κατά καιρούς στην Αλβανία για ένα σχέδιο που αφορά την παιδική του ηλικία. «Σε όλες τις Τέχνες πρέπει να ισορροπείς ανάμεσα σε αυτό που νιώθεις μέσα σου και αυτό που βλέπεις έξω» λέει. «Με τα θέματα που επιλέγω ίσως παράλληλα να δουλεύω με τον εαυτό μου…».
Στην κάλπη
City streets (2006)
City streets (2006)
«Το «City streets» είναι ένα σχέδιο για το οποίο αισθάνομαι ιδιαίτερα υπερήφανος. Διήρκεσε έναν χρόνο, από το 2006 ως το 2007, με μαθήματα και επιμέλεια φωτογραφιών του Νίκου Οικονομόπουλου που είναι φωτογράφος στο Magnum. Σε αυτή τη φωτογραφία βλέπουμε μετανάστες από το Μπανγκλαντές ενώ είναι έτοιμοι να ψηφίσουν στις εκλογές για την κοινότητά τους. Στην πλατεία Κουμουνδούρου. Οταν μου σήκωσαν την κουρτίνα για να φωτογραφίσω, προς έκπληξή μου είδα ότι δεν βρισκόταν ένας πάνω από την κάλπη, όπως περίμενα, αλλά δύο ζευγάρια μαζί με το μωρό τους. Στις εκλογές υποτίθεται ότι μπαίνει καθένας μόνος του. Το βρήκα πολύ χαριτωμένο».
Αφγάν Οτέλ
Athens (2008)
Athens (2008)
«Μια οικογένεια Αφγανών είχε μόλις έρθει στην Ελλάδα και ζούσε σε ένα από τα πολλά δωμάτια ενός κτιρίου στον Αγιο Παντελεήμονα που φιλοξενούσε μόνο μετανάστες. Μου έκανε εντύπωση ότι ήταν η μόνη οικογένεια στο κτίριο. Μια γυναίκα, ο άντρας της και τα δυο τους παιδιά. Σε όλα τα άλλα δωμάτια, που ήταν πάρα πολλά, ζούσαν νέοι κυρίως άνθρωποι, όλοι μαζί και χωρίς σχέση συγγένειας. Στην αρχή η οικογένεια είχε πρόβλημα με τη φωτογράφιση, διότι οι αλλοδαποί φοβούνται περισσότερο από τους Ελληνες. Οπως κάθε μετανάστης που βρίσκεται σε έναν ξένο τόπο».
Στο σπίτι
Κανούν (2009)
«Κανούν στα αλβανικά σημαίνει βεντέτα, λέξη που προέρχεται από την αρχαιοελληνική κανόνας. Το παιδί της φωτογραφίας, ο Μάριος, είχε χάσει τον πατέρα του σε βεντέτα και επί δύο χρόνια ήταν αναγκασμένος να ζει με τους παππούδες του μέσα σε ένα σπίτι από το οποίο δεν μπορούσε να βγει. Αν έβγαινε, θα τον σκότωναν, γιατί όταν ο Μάριος μεγαλώσει θα πάρει και αυτός εκδίκηση. Το όπλο που κρατά είναι ψεύτικο, αλλά οι παππούδες έχουν αληθινά όπλα. Η βεντέτα είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα της Αλβανίας, ειδικά στον Βορρά. Αν και ο Μπερίσα έχει ποινικοποιήσει την οπλοκατοχή, το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων της Βόρειας Αλβανίας έχει όπλα στα σπίτια και η κυβέρνηση δεν μπορεί να κάνει απολύτως τίποτε. Εχουν τους δικούς τους νόμους».
«M» σημαίνει μαμά
Shadow in Greece (2011-2013)
«Την Ιωάννα, που είναι Ελληνίδα, τη συναντούσα συχνά στο κέντρο της Αθήνας, κυρίως στην Ομόνοια, όπου συνήθως πήγαινε για να βρει τη δόση της. Την έχω φωτογραφίσει πολλές φορές. Κάποια στιγμή παρατήρησα αυτό το M στο στήθος της. Τη ρώτησα τι σημαίνει. Μου απάντησε «μαμά». Η ίδια δεν είναι μητέρα. Το Μ είναι μάλλον για τη δική της μητέρα. Την Ιωάννα την είχαν εγκαταλείψει οι γονείς της όταν ήταν ακόμη παιδί. Ζούσε μόνη με τους παππούδες της και ένα τραβεστί κάπου στη Συγγρού. Εκανε και την πόρνη. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους έχουν σκληρές ιστορίες πίσω τους».
Πειραϊκή-Πατραϊκή και Αφγανοί
Trapped (2012)
«Πολλοί από τους μετανάστες που είχα φωτογραφίσει στο κέντρο της Αθήνας αργότερα χανόντουσαν. Εμαθα ότι πολλοί πήγαιναν στην Πάτρα, απ’ όπου θα προσπαθούσαν να φύγουν για την Ιταλία μέσα σε κάποιο φορτηγό πλοίο. Οι περισσότεροι διαμένουν στο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο της Πειραϊκής-Πατραϊκής, κατάλυμα κυρίως αφγανών μεταναστών. Στην πραγματικότητα είναι εγκλωβισμένοι γιατί στην Ιταλία τούς πιάνουν αμέσως και τους στέλνουν πίσω. Κάθησα μαζί τους πολλές μέρες προτού τους φωτογραφίσω. Μέσα στο εργοστάσιο έκαναν τα πάντα. Μαγείρευαν, έτρωγαν, κοιμόντουσαν, έκαναν την ανάγκη τους. Στη φωτογραφία βλέπουμε έναν μετανάστη να κάνει μπάνιο στο αυτοσχέδιο ντους που είχαν φτιάξει».
Το ταξίδι της επιστροφής
One way (2013)
«Είμαστε στην Αμυγδαλέζα και ξεκινάμε το ταξίδι προς τη Λαχώρη. Πολλές ώρες. Πήγαμε και γυρίσαμε αμέσως. Στην αρχή οι λαθρομετανάστες αντιδρούσαν πολύ έντονα, δεν ήθελαν με τίποτε να μπουν μέσα στην κλούβα. Από ένα σημείο και μετά όμως παραιτούνταν έχοντας πια συνειδητοποιήσει τη μοίρα τους. Είναι μια ήττα για αυτούς τους ανθρώπους το να τους πιάσεις και να τους στείλεις παρά τη θέλησή τους πίσω. Γιατί γυρίζουν πίσω με… τίποτε –ούτε με μια βαλίτσα. Ολη η πολύμηνη ταλαιπωρία για να φτάσουν στην Ελλάδα τελειώνει μέσα στις λίγες ώρες της επιστροφής».
πότε & πού:
«Ενρί Τσανάι: Στην κόψη του κάδρου». Από τις 15 ως τις 23 Μαρτίου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης με την υποστήριξη του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
