Ρούβλια και αίμα στην «κόκκινη γραμμή» του Πούτιν

Χωρίς την Ουκρανία η Ρωσία είναι μια χώρα. Με την Ουκρανία είναι μια αυτοκρατορία. Θέσφατο στις διεθνείς σχέσεις από τον καιρό των τσάρων, που μόλις το απέδειξε, με ρούβλια και αίμα, ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Δεν ήταν τυχαίο που τα ΜΑΤ εισέβαλαν στην πλατεία Ανεξαρτησίας λίγες ώρες αφότου έδωσε η Μόσχα τα πρώτα 2 δισ. δολάρια της βοήθειας που είχε τάξει στον ουκρανό πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Τι κι αν το επόμενο πρωί βρήκε το Κίεβο σε εμπόλεμη κατάσταση, με δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες; Τι κι αν το λουτρό αίματος μαύρισε τη φιέστα των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι;

Η ανάφλεξη της βίας ήταν το τίμημα για τη δόση με την οποία ξεπαγώνει το φτηνό δάνειο των 15 δισ. δολαρίων που υποσχέθηκε ο Πούτιν για να κρατήσει την Ουκρανία στη σφαίρα της επιρροής του. Θεωρήθηκε σημάδι ότι πείστηκε πως ο Γιανουκόβιτς είναι αποφασισμένος να βάλει τέλος στις φιλοδυτικές διαδηλώσεις με άγρια καταστολή.

Οι νεκροί στο «ευρω-μαϊντάν» (την «ευρω-πλατεία») δείχνουν ότι ο Γιανουκόβιτς δίνει αγώνα για την πολιτική επιβίωσή του με άδηλο προς το παρόν αποτέλεσμα. Φαίνεται ότι έπειτα από 10 εβδομάδες κρίσης και δισταγμών διάλεξε το μαστίγιο για να μη χάσει το καρότο από τη Μόσχα.

Για να γυρίσει την πλάτη την τελευταία στιγμή στην τελωνειακή σύνδεση με την ΕΕ, ο Πούτιν τού έταξε έκπτωση 30% στο φυσικό αέριο και δισ. ρούβλια σε βοήθεια, εκεί που η Ευρώπη ζητούσε δύσκολες μεταρρυθμίσεις, με οικονομική στήριξη μόλις 3 δισ. ευρώ σε επτά χρόνια και καμία δέσμευση για μελλοντική ένταξη.

Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης κατηγορούσαν νυχθημερόν τους διαδηλωτές ότι ελέγχονται από το εξωτερικό. Και τις ΗΠΑ ότι τους στηρίζουν με 20 εκατ. δολάρια κάθε εβδομάδα. Λένε ότι οι Αμερικανοί εκπαίδευαν εξτρεμιστές στην πρεσβεία τους στο Κίεβο και προωθούσαν τη βίαιη ανατροπή της εκλεγμένης ουκρανικής κυβέρνησης.

Για τον Πούτιν η Ουκρανία είναι η απόλυτη «κόκκινη γραμμή». Μετά τις χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία, έχει χάσει στα Βαλκάνια, όπου ακόμη και οι εθνικιστές Σέρβοι ονειρεύονται να μπουν κάποια ημέρα στην ΕΕ. Αλλά δεν θα αφήσει ποτέ τη Δύση να εισχωρήσει τόσο βαθιά στον «ζωτικό χώρο» του.

Η Ουκρανία είναι σημαντική για τους Ευρωπαίους. Εχει μια οικονομία 136 δισ. δολαρίων και είναι μια απέραντη χώρα-τράνζιτ για το ρωσικό γκάζι προς την Ευρώπη. Αλλά είναι απολύτως κρίσιμη για τη Μόσχα και ο Πούτιν έχει την τελευταία λέξη εκεί. Αυτό το αναγνωρίζουν εμμέσως πλην σαφώς οι πάντες, ακόμη και οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ.

«Είναι η χώρα-κλειδί για την οικοδόμηση της Ευρασιατικής Οικονομικής Ενωσης που θέλει να αφήσει πίσω του ως πολιτική κληρονομιά ο Πούτιν» μας λέει ο δρ Τάρας Κούζιο, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ουκρανικών Σπουδών, στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα, στον Καναδά. «Ο ρώσος πρόεδρος έχει και άλλα κίνητρα. Θέλει να αποδείξει ότι εκείνος κάνει κουμάντο στην Ουκρανία, να πάρει εκδίκηση για την Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004 και να δώσει άλλη μια μπουνιά στο μάτι της Δύσης» προσθέτει.

Γιατί, εκτός από τις πρόσφατες διπλωματικές νίκες στη Συρία και στο Ιράν, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Πούτιν «έχει» και τον Εντουαρντ Σνόουντεν. Ο αμερικανός πρώην αναλυτής της CIA, «βαθύ λαρύγγι» πίσω από τις αποκαλύψεις για το τεράστιο σκάνδαλο των παγκόσμιων παρακολουθήσεων από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και άλλων κρατών της Δύσης, είναι πολιτικός πρόσφυγας και μεγάλο τρόπαιο στη Μόσχα. Ποιος ξέρει πόσα άλλα απόρρητα έχει στα χέρια του και σε ποιον θα τα αποκαλύψει…

Είναι κοινό μυστικό ότι ο Πούτιν θα κάνει τα πάντα για να κρατήσει την Ουκρανία οικονομικά εξαρτημένη και στρατηγικώς κοντά του ώστε να προβάλει ρωσική ισχύ στη Μαύρη Θάλασσα και στη Μεσόγειο με τον μεγάλο ναύσταθμο του πολεμικού στόλου στην Κριμαία.

Πίσω από όλα αυτά υπάρχει μια χώρα κομμένη στα δύο –ιστορικά, γεωγραφικά, θρησκευτικά και πολιτικά. Ρωσόφωνοι και φιλορώσοι κυριαρχούν στην ορθόδοξη Ανατολή και στον Νότο. Οι φιλοδυτικοί υπερέχουν συντριπτικά στο καθολικό δυτικό τμήμα της χώρας. Σε τέτοιες συνθήκες η σχέση με τη Μόσχα είναι αδύνατον να κοπεί παρά μόνο με αίμα, διχοτόμηση και επικίνδυνη αλλαγή συνόρων.

Αλλά πρόβλημα υπάρχει και με την πολιτική αντιπολίτευση. Εχει τρεις αρχηγούς και κανέναν πραγματικό ηγέτη. Η «τρόικα του Κιέβου» αποτελείται από έναν άπειρο πρώην πρωταθλητή του μποξ (Βιτάλι Κλίτσκο), έναν ακροδεξιό (Ολεχ Τιάνιμποκ) και έναν ελάχιστα χαρισματικό πρώην υπουργό Οικονομικών (Αρσένι Γιάτσενιουκ). Κανείς τους δεν ελέγχει τους ακροδεξιούς, ακόμη και νεοναζιστές εξτρεμιστές στην πλατεία. Και δεν έχουν καν συμφωνήσει αν θα κατέβουν με κοινό υποψήφιο όταν γίνουν οι εξαγγελθείσες την Παρασκευή πρόωρες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές.

Το πορτρέτο του Γιανουκόβιτς
Ο «δημοκράτης» που έγινε κλεπτοκράτης
Από «ευρωπαϊστής» και πολιτικός συνέταιρος, αιμοσταγής κλεπτοκράτης. Ετσι μεταλλάχθηκε στα μάτια της Δύσης ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς μέσα σε μόλις τέσσερα χρόνια, από το 2010, όταν βγήκε πρόεδρος με ελεύθερες εκλογές.

Η σχέση του με την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) και τις ΗΠΑ πέρασε από τρία κύματα: στην αρχή επικράτησαν οι ευσεβείς πόθοι, μετά η ανοχή και τώρα η καταδίκη.

Τον πρώτο καιρό του στην εξουσία ο 63χρονος πρώην συνδικαλιστής ηλεκτρολόγος στα λεωφορεία της σοβιετικής Ουκρανίας φρόντισε να προσλάβει μια στρατιά από αμερικανούς συμβούλους που έκαναν σκληρό λόμπινγκ για τον δήθεν μεταρρυθμιστικό ζήλο του και την πίστη του στη δημοκρατία. Ηταν μια περίοδος χάριτος που οδήγησε σε τέλμα αλλά όχι σε απομόνωση. Ως και τον περασμένο Νοέμβριο η ΕΕ τον περίμενε με ανοιχτές αγκάλες να υπογράψει την τελωνειακή σύνδεση. Το γεγονός ότι έκανε πίσω την τελευταία στιγμή υποκύπτοντας στο Κρεμλίνο ήταν η αφορμή που έβγαλε τους πρώτους φιλοευρωπαίους αλλά και ακροδεξιούς εθνικιστές στους δρόμους.

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η επιχειρηθείσα «καθολική απαγόρευση των διαδηλώσεων» την οποία διέταξε τη «Μαύρη Πέμπτη» (16 Ιανουαρίου). Από τότε άρχισαν να τον φωνάζουν δικτάτορα.

Αλλά οι Ευρωπαίοι έκαναν ξανά τα στραβά μάτια μέχρι να τους γυρίσει οριστικά την πλάτη και να πέσουν στο χιόνι οι πρώτοι νεκροί. Τώρα, με την αιματηρή καταστολή, μιλάνε για αυταρχισμό, νεποτισμό και αχαλίνωτη διαφθορά.

Ληστρικός καπιταλισμός επικρατεί στην Ουκρανία από το 1991. Αλλά ο Γιανουκόβιτς συγκέντρωσε τόσο πολύ πλούτο και τόσο γρήγορα στα χέρια των δικών του παιδιών που εξόργισε ακόμη και τους «παραδοσιακούς» ολιγάρχες. Κερδισμένοι επί των ημερών του είναι νεαροί και τυχάρπαστοι επιχειρηματίες, πολλοί με ύποπτες διασυνδέσεις στο οργανωμένο έγκλημα. Οι περισσότεροι είναι φίλοι και «κολλητοί», η λεγόμενη «Οικογένεια».

Ο γιος του προέδρου Ολεξάντρ Γιανουκόβιτς, που έχει σπουδάσει οδοντίατρος, έγινε μέσα σε δύο χρόνια ένας από τους 50 πλουσιότερους ανθρώπους στη χώρα.

Κροίσοι όπως ο Ρινάτ Αχμέτοφ και ο Ντμίτρο Φιρτάς δεν κρύβουν τη δυσφορία τους για την αυξανόμενη δύναμη αυτής της νέας «κλίκας». Και τον κλωτσάνε τώρα που πέφτει. Τα δικά τους ΜΜΕ, και του μεγιστάνα Βίκτορ Πίντσουκ, ο οποίος διαθέτει έξι τηλεοπτικούς σταθμούς και εννέα εφημερίδες, καλύπτουν πλέον θετικά τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις επενδύοντας στη θολή «επόμενη ημέρα».

Αιματοβαμμένη ιστορία του 20ού αιώνα
Δωσίλογοι, αναρχοκομμουνιστές και άλλα φαντάσματα
Ποιος θυμάται τους ατάκτους του ουκρανού συνεργάτη αλλά και τελικά κρατουμένου των ναζί Στέπαν Μπαντέρα στα Καρπάθια όρη ή τον «Μαύρο Στρατό» του ουκρανού αναρχο-κομμουνιστή Νέστορ Μάχνο παλαιότερα, επί μπολσεβίκων; Μα όλοι αυτοί που μιλάνε με ευκολία για «εμφύλιο στην Ουκρανία», παρότι αυτή τη στιγμή δεν σημειώνεται κανένας συστηματικός εξοπλισμός αντιπάλων του καθεστώτος. Οι ρίζες όμως της ένοπλης αντιπαράθεσης υπάρχουν στην αιματοβαμμένη ιστορία του 20ού αιώνα.

Μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν, οι εθνικιστές του Ουκρανικού Αντάρτικου Στρατού (YΠΑ) πολέμησαν από το 1942 εναντίον των Γερμανών, της ΕΣΣΔ, της Τσεχοσλοβακίας, της αντιστασιακής και της κομμουνιστικής Πολωνίας.

Αντιμέτωποι με τη σοβιετική προέλαση, την άνοιξη του 1944, συνεργάστηκαν με τον Χίτλερ, σε τάγματα ασφαλείας, ελπίζοντας στη μεταπολεμική δημιουργία ενός «ανεξάρτητου» ναζιστικού ουκρανικού κράτους. Το αντάρτικό τους κράτησε χρόνια: ήταν ένοπλοι και ενεργοί ως το 1949, με μεγάλη βάση στήριξης στη Δυτική Ουκρανία.

Σήμερα ο Μπαντέρα είναι ήρωας στα μάτια του ακροδεξιού κόμματος Σβομπόντα (Ελευθερία), που μπήκε στη Βουλή με 10% των ψήφων το 2012.

Υπάρχουν και οι ακραίοι των ακραίων, οι τραμπούκοι του Δεξιού Τομέα, της Μπράστβο (Αδελφότητας) και της οργάνωσης Ουκρανός Πατριώτης: φασίστες που περιγράφουν την ιδεολογία τους ως «χριστιανο-ορθόδοξο εθνικο-αναρχισμό» –μια ιδεολογική τρικυμία εν κρανίω. Φανατικοί εχθροί τόσο της Ευρώπης όσο και της Ρωσίας, είναι αυτοί που πρωταγωνιστούν στις συγκρούσεις με τα ΜΑΤ. Οι μαυρο-κόκκινες σημαίες τους ανεμίζουν στην Πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου και στα κρατικά κτίρια που έχουν καταλάβει σε πέντε πόλεις.

Λιμοκτονία και ανηλεής καταστολή

Η χώρα που ονομάζουμε σήμερα Ουκρανία είναι ένα ακόμη τεχνητό δημιούργημα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ουκρανική εθνική ταυτότητα χτίστηκε νωρίτερα, επί τσάρων, επάνω σε μια «ξεχωριστή» γλώσσα που μοιάζει με τη ρωσική. Αλλά εκείνο το ρομαντικό, απελευθερωτικό και ακραία αντιρωσικό κίνημα περιορίστηκε στην αστική, μορφωμένη τάξη.

Η επανάσταση των μπολσεβίκων έφερε τα πάνω κάτω. Από το 1917 ως το 1920 το κίνημα της εθνικής και ταξικής αυτο-διάθεσης εκφράστηκε με την ανακήρυξη πολλών και διαφόρων ουκρανικών κρατών. Ανάμεσά τους, η Δημοκρατία του Ουκρανικού Λαού, των Κοζάκων Χατμάνων, του Διευθυντηρίου και της Σοβιετικής Ουκρανίας ιδρύθηκαν διαδοχικά στα εδάφη της πρώην ρωσικής αυτοκρατορίας. Στην πρώην επικράτεια των Αψβούργων δημιουργήθηκε η Λαϊκή Δημοκρατία της Δυτικής Ουκρανίας.

Πρωταγωνιστής του πρώτου ουκρανικού εμφυλίου ήταν ο Νέστορ Μάχνο, ένας ασυμβίβαστος αναρχο-κομμουνιστής επαναστάτης που με τον «Μαύρο Στρατό» του πολέμησε και κατά του Λευκού και κατά του Κόκκινου Στρατού στη Νότια Ουκρανία. Ηττήθηκε και πέθανε εξόριστος, από φυματίωση, στο Παρίσι το 1934.

Τελικά ο «πατερούλης» Ιωσήφ Στάλιν διέγραψε, με ανηλεή καταστολή και οδηγώντας εκατομμύρια Ουκρανούς σε θάνατο από λιμό, και το τελευταίο ίχνος αυτοδιάθεσης που παραχωρήθηκε από τους μπολσεβίκους προσδένοντας γερά –ως σήμερα –το άρμα της Ουκρανίας στο Κρεμλίνο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ