Νίκος Χριστοδουλάκης: Δεν υπάρχει ένδοξη χρεοκοπία

Δύο βιβλία, «Το προπατορικό χρέος» της Μαρίας Χατζηιωάννου και «Από την πτώχευση στην ύφεση του 1898» της Σοφίας Λαζαρέτου, και τα δύο από τις εκδόσεις Gutenberg, κυκλοφόρησαν το τελευταίο διάστημα υπό την επιμέλεια του καθηγητή και πρώην υπουργού Οικονομικών κ. Νίκου Χριστοδουλάκη.

Οταν τον ρωτάμε ποιο είναι το δίδαγμα, απαντά αποφθεγματικά: «Δεν υπάρχει ένδοξη χρεοκοπία». Οποιος μονομερώς επιλέξει αυτόν τον δρόμο, θα βρεθεί σε τέτοια διεθνή απομόνωση και χρηματοδοτική ένδεια που οι παιάνες για τη λύτρωση από τους επαχθείς δανειστές θα ξεχαστούν γρήγορα, υποστηρίζει.

Μπορεί ως χώρα να είμαστε καταχρεωμένοι, αλλά ζούμε σε μια εποχή αφθονίας προσφορών για το ποιος θα μας σώσει καλύτερα. «Ο ένας προτείνει να κηρύξουμε όλο το χρέος «επονείδιστο» και να το διαγράψουμε μόνοι μας, άλλος ότι μας χρωστάνε πολύ περισσότερα και αν τα βάλουμε στο ζύγι θα μείνουν άλλα τόσα δικά μας, άλλος ότι αν τους φοβερίσουμε με καμιά αποχώρηση θα παρακαλάνε να μας τα χαρίσουν μόνοι τους, γιατί χωρίς εμάς δεν έχουν μέλλον» λέει ο πρώην υπουργός.

Η μόνη ενοχλητική λεπτομέρεια σε αυτή τη μεγαλειώδη φαντασίωση είναι η Ιστορία. Τα γεγονότα δυστυχώς αποδεικνύονται πιο πεισματάρικα από τη βολική αυτο-ύπνωση και αυτή η νέα σειρά βιβλίων για τα παλιά και νεότερα χρέη της χώρας έρχεται να μας τα θυμίσει.

Παίρνοντας αφορμή από τη σύναψη του πρώτου δανείου της Ανεξαρτησίας που έγινε στο Λονδίνο το 1824, τονίζει ότι η συμμετοχή στις διεθνείς αγορές ήταν πάντοτε βασικό στοιχείο της αποδοχής ενός κράτους, καθώς αποτελούσε τη «σφραγίδα αξιοπιστίας» για την προσέλκυση κεφαλαίων και επενδύσεων που χρειαζόταν η χώρα.

Στην επόμενη φάση, λέει ο Ν. Χριστοδουλάκης, παραμονεύει το μοιραίο δίπτυχο της βαθιάς ύφεσης από την εξοντωτική φορολογία για να αποπληρωθούν τα νέα δάνεια και, από την άλλη, του κοινωνικού διχασμού, καθώς πολλοί φθάνουν στα όρια της αντοχής τους. Από κοντά έρχονται όμως και άλλοι που εκμεταλλεύονται τη δυσαρέσκεια και παρουσιάζουν την υπεράσπιση των συμφερόντων τους ως αντίσταση κατά των ξένων. Οπως για παράδειγμα οι εστιάτορες της Υδρας που πέρυσι πέταξαν έξω από το νησί το κλιμάκιο του ΣΔΟΕ σαν νέοι μπουρλοτιέρηδες.

Στον Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο του 1898 η ραγδαία αύξηση της έμμεσης φορολογίας προκάλεσε τέτοια απελπισία στα φτωχότερα στρώματα που η κυβέρνηση έχασε όχι μόνο την αυτονομία της δημοσιονομικής πολιτικής αλλά τελικά και τη θέση της.

Μερικές φορές η απόλυτη εξάρτηση από τους πιστωτές οδηγεί σε εξευτελιστικές ενέργειες. Οταν το 1847 ο μεγαλοτραπεζίτης Ρότσιλντ επισκέφθηκε την Αθήνα για να απαιτήσει την αποπληρωμή των δανείων του, η κυβέρνηση ήταν τόσο πανικοβλημένη που απαγόρευσε το κάψιμο του Ιούδα στην Ανάσταση, για να μη δυσαρεστήσει το θρήσκευμά του. Εξαγριωμένοι κάτοικοι επιτέθηκαν τότε σε μια εβραϊκή κατοικία που τελούσε υπό βρετανική προστασία. Με τη σειρά της οργίστηκε η Αγγλία και επέβαλε ναυτικό αποκλεισμό στον Πειραιά. Με το επεισόδιο αυτό η Ελλάδα απομονώθηκε για πολύ καιρό από τη διεθνή κοινότητα με απροσμέτρητες συνέπειες και πολύχρονες καθυστερήσεις στην προσπάθεια εθνικής ολοκλήρωσης.

Ούτε όμως η μονομερής χρεοκοπία αποτελεί διέξοδο γιατί τα προβλήματα που προκαλεί ξεπερνούν όσα νομίζει ότι απέφυγε με την άρνηση πληρωμών. Η χρεοκοπία του 1932 έκλεισε αμέσως τις πόρτες για νέα κεφάλαια και το κόστος χρηματοδότησης εκτινάχθηκε υψηλότερα ακόμη και από το επίπεδο στο οποίο βρισκόταν αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η Ελλάδα έχασε έτσι για πολλές δεκαετίες την ικανότητα να δανείζεται από ξένες αγορές σε δικό της νόμισμα, πράγμα που αποτελεί και την πεμπτουσία της αξιοπιστίας ενός κράτους. Απέκτησε ξανά αυτή τη δυνατότητα μπαίνοντας στην ΟΝΕ και το διαχρονικό κόστος θα είναι πολύ μεγάλο αν το ξαναχάσει.