Ο Αδάμ των άστρων

Αστρονόμοι στην Αυστραλία εντόπισαν στον γαλαξία μας ένα άστρο που είναι το αρχαιότερο που έχει ποτέ βρεθεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν. Το άστρο έχει ηλικία σχεδόν ταυτόσημη με εκείνη του Σύμπαντος και η ανακάλυψή του θα προσφέρει νέα δεδομένα για το πώς ήταν το Σύμπαν στη βρεφική του ηλικία καθώς και σημαντικά στοιχεία για την εξέλιξή του.

Γείτονάς μας

Το άστρο εντόπισε ομάδα αστρονόμων της Σχολής Αστρονομίας και Αστροφυσικής του Αυστραλιανού Εθνικού Πανεπιστημίου στην Καμπέρα. Αν και θα πίστευε κάποιος ότι ένα τέτοιας ηλικίας άστρο θα βρισκόταν στις εσχατιές του Σύμπαντος σε κάποιο πανάρχαιο γαλαξία, εντούτοις το άστρο αυτό βρίσκεται στο γαλαξία μας σε απόσταση έξι χιλιάδων ετών φωτός από τη Γη. Η κρατούσα θεωρία τοποθετεί την γέννηση του Σύμπαντος πριν από 13,7-13,8 δισ. έτη. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι το άστρο που εντόπισαν έχει ηλικία 13,6 δισ. έτη κάτι που σημαίνει ότι γεννήθηκε αμέσως μετά τη γέννηση του Σύμπαντος. Τα προηγούμενα άστρα που κατείχαν έως τώρα το ρεκόρ του αρχαιότερου στο Σύμπαν, είχαν ηλικία περίπου 13,2 δισεκατομμυρίων ετών.

Η ανακάλυψη

Το άστρο ανακαλύφθηκε με το τηλεσκόπιο SkyMapper του Αυστραλιανού Εθνικού Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο μιας πενταετούς μελέτης για να δημιουργηθεί ο πρώτος ψηφιακός χάρτης του ουρανού του νοτίου ημισφαιρίου. Στο πλαίσιο του προγράμματος που σύμφωνα με τον σχεδιασμό ολοκληρώνεται φέτος έχουν φωτογραφηθεί εκατοντάδες εκατομμύρια άστρα. Το υπέργηρο άστρο ήταν ανάμεσα στα 60 εκατομμύρια άστρα που είχαν εντοπιστεί και φωτογραφηθεί τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του SkyMapper. Η ανακάλυψη επιβεβαιώθηκε από το Μαγγελανικό Τηλεσκόπιο στη Χιλή. Το άστρο έλαβε την κωδική ονομασία SMSS J031300.36-670839.3.

Ελλειψη σιδήρου

Το διακριτικό χαρακτηριστικό που προδίδει τη μεγάλη ηλικία ενός άστρου είναι τα επίπεδα σιδήρου σε αυτό. Οι αστρονόμοι αναζητούν αυτό το «χημικό αποτύπωμα» στο φως που εκπέμπει ένα άστρο για να προσδιορίσουν την ηλικία του. Όσο λιγότερο σίδηρο περιέχει ένα άστρο, τόσο αρχαιότερο είναι. Στο συγκεκριμένο άστρο η παρουσία του σιδήρου είναι… μηδαμινή. «Η ποσότητα σιδήρου είναι λιγότερη από το ένα εκατομμυριοστό εκείνης του Ήλιου μας και τουλάχιστον 60 φορές μικρότερη απ’ λο,τι σε οποιοδήποτε άλλο γνωστό άστρο. Αυτό ακριβώς δείχνει ότι το άστρο είναι το αρχαιότερο που έχει βρεθεί ποτέ. Είναι η πρώτη φορά που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι έχουμε στη διάθεσή μας τη χημική υπογραφή ενός άστρου από την πρώτη γενιά. Η ανακάλυψη ρίχνει φως στα θεμέλια του Σύμπαντος. Αυτό που βλέπουμε μπροστά μας είναι ο τόπος καταγωγής της ύλης που βρίσκεται γύρω μας και από την οποία εξαρτάται η ύπαρξή μας» αναφέρει ο Στέφαν Κέλερ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. H ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Υπήρξαν και αρχαιότερα

Το άστρο πιστεύεται ότι σχηματίστηκε από υλικό που προήλθε από έναν υπερκαινοφανή αστέρα χαμηλής ενέργειας, δηλαδή από ένα προϋπάρχον άστρο, που είχε μάζα περίπου 60 φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας. Οι εκρήξεις σουπερνόβα θεωρείται ότι έπαιξαν ζωτικό ρόλο στη δημιουργία των άστρων και, σε επόμενο στάδιο, των γαλαξιών στο πρώιμο σύμπαν.