Η Ένωση Ελλήνων Δημοσιολόγων διοργάνωσε την Τετάρτη και την Πέμπτη, 5 και 6 Φβρουαρίου, στο Αμφιθέατρο Δρακοπούλου στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών επιστημονικό συνέδριο με θέμα «Συνταγματική Αναθεώρηση», με την συμμετοχή 25 Καθηγητών και Διδακτόρων του Δημοσίου Δικαίου.
Συνισταμένη των εισηγήσεων και των παρεμβάσεων, που θα δημοσιευτούν σε βιβλίο, ήταν η διαπίστωση της γενικευμένης παραβίασης του Συντάγματος στην Ελλάδα, της εν τοις πράγμασι «αλλοίωσης» του Συντάγματος στην εποχή των μνημονίων. Διαφωνία διαπιστώθηκε, κάτι φυσιολογικό λόγω των θεμιτών ιδεολογικών διαφορών των συνταγματολόγων, μόνο ως προς την ένταση της παράκαμψης του Συντάγματος και την έκταση των παραβιάσεων της δημοκρατικής αρχής και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ομόφωνο και κεντρικό ήταν πάντως το αίτημα για από εδώ και στο εξής ανεξαίρετη τήρηση του Συντάγματος τόσο από τις κρατικές εξουσίες όσο και από την κοινωνία. Το μείζον διακύβευμα δεν είναι λοιπόν η αναθεώρηση του Συντάγματος, αλλά η αποκατάσταση της πλήρους ισχύος του Συντάγματος στην πράξη, η επούλωση των πληγών του.
Αναδείχθηκε παράλληλα, πως παρότι το Σύνταγμά μας είναι σε γενικές γραμμές αξιόλογο, θα είναι πολύ χρήσιμη μια νέα στοχευμένη και με ειρμό συνταγματική αναθεώρηση.
Υφέρπουσα ήταν στην αρχή η απαισιοδοξία για την κατάληξη του αναθεωρητικού διαβήματος, έκδηλη όμως προϊόντος του χρόνου η αισιοδοξία από την συγκροτημένη κατάθεση συγκεκριμένων αναθεωρητικών προτάσεων από όλους τους εισηγητές. Συνοψίζοντας, προέκυψαν ως προτάγματα της επικείμενης συνταγματικής αναθεώρησης η εισαγωγή αρμοδιότητας νομοθετικής πρωτοβουλίας (δίπλα στην Κυβέρνηση και στους Βουλευτές) και σε έναν αριθμό πολιτών (π.χ. 30.000), η ζυγοσταθμισμένη πρόβλεψη θεσμικών αντιβάρων στον υπερχειλή πρωθυπουργοκεντρισμό (είτε με την ίδρυση δεύτερου νομοθετικού σώματος, είτε με την αύξηση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας με ή χωρίς την οργανωτική πρόσδεσή του με τις 5 συνταγματικά κατοχυρωμένες ανεξάρτητες αρχές), ο αυστηρότερος νομικός (κοινοβουλευτικός ή/και δικαστικός) έλεγχος της τήρησης της κοινοβουλευτικής διαδικασίας και της ποιότητας και εποπτευσιμότητας των νόμων, η απλοποίηση και ριζική τροποποίηση των θεσμών της βουλευτικής ασυλίας και της ποινικής ευθύνης των υπουργών, ο δραστικός περιορισμός των κωλυμάτων εκλογιμότητας του άρθρου 56, η συνταγματική κατοχύρωση των κοινοχρήστων πραγμάτων ως εκτός συναλλαγής, η ίδρυση ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, η συνταγματική κατοχύρωση της ταχείας απονομής δικαιοσύνης, η απλοποίηση του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων με ή χωρίς συνταγματικό δικαστήριο, η απάλειψη ανίσχυρων, αντιφατικών και κακότεχνων διατάξεων, η κατοχύρωση αξιοπρεπούς ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και δωρεάν βασικής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Ειδικά τα δύο τελευταία είναι κρισιμότερο να κατοχυρωθούν σε επίπεδο Συνθήκης της Λισαβόνας. Αυτό πρέπει να είναι το επίδικο των ευρωεκλογών, και θα μπορούσαν να το ασπαστούν και να το προωθήσουν οι περισσότερες ευρωπαϊκές πολιτικές ομάδες.
Συνελόντι ειπείν, ο δικαιοπολιτειακός στοχασμός για το συνταγματικό δίκαιο σε περίοδο κρίσης στην Ελλάδα είναι πρωτίστως και ευρωπαϊκός και είναι διαφορετικός από ό,τι σε κανονικές συνθήκες. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι σε καιρό κρίσης θα πρέπει πρώτον να ιαθούν οι πληγές του Συντάγματος και του πρωτογενούς ευρωπαϊκού δικαίου. Συγκεκριμένα, θα πρέπει τα δικαιώματα που παραβιάστηκαν ή παραβιάζονται να πάψουν να παραβιάζονται στο μέλλον και να αναστυλωθούν θεσμοί που δυσλειτουργούν (π.χ. οι Ανεξάρτητες Αρχές ΕΣΡ, ΑΣΕΠ και Συνήγορος του Πολίτη είναι ακέφαλες) ή διεστράφησαν (κατάχρηση πράξεων νομοθετικού περιεχομένου, πλημμυρίδα ασχέτων τροπολογιών, τεράστια και κακότεχνα νομοσχέδια). Θα πρέπει λοιπόν η βάσανος να εστιάσει στην αποκατάσταση της πλήρους ισχύος του Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου, όπως ισχύει σήμερα.
Δεύτερον, και σε διεπαφή με τα παραπάνω, σημαίνει ότι, στα πλαίσια μιας επιτακτικής «αμυντικής αναθεωρητικής στρατηγικής», θα αποτραπεί η συνταγματοποίηση των πραγματικών εκτροπών που επισυνέβησαν σε δικαιώματα και θεσμούς.
Δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως συνταγματικό δίκαιο η αντισυνταγματική πραγματικότητα, που θέτει την πραγματική προστασία των θεμελιωδών ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων υπό την αίρεση του δημοσιονομικά εφικτού και κοινωνικά ανερμάτιστων μνημονίων. Παράλληλα, πρέπει να αποτραπεί η εισδοχή νέων πτυχών του νεοφιλελεύθερου συνταγματισμού κατά το ατυχές πρότυπο του υβριδίου της τρόικα και του μονολιθικού six pack (εξάδας μέτρων) της οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ.
Τρίτον θα πρέπει το Σύνταγμα, αλλά και πρωτίστως το πρωτογενές ευρωπαϊκό δίκαιο, να τροποποιηθούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να δίνουν θεσμικές λύσεις στα essentialia της κρίσης, στα σοβαρά προβλήματα. Ποιο είναι το μέτρο, το «leitmotiv», τα κριτήρια για αυτό; Τρία: Η ενιαία διεθνής και ευρωπαϊκή προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η επίρρωση της δημοκρατίας και η συναίνεση των κομμάτων τουλάχιστον στα «μεγάλα θεσμικά» που δεν έχουν ιδεολογικό υπόβαθρο.
Ο Δρ. Βασίλης Γ. Τζέμος είναι πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Δημοσιολόγων (ΕΕΔ)
