Μια Παρασκευή του Ιανουαρίου, στις δυόμισι το μεσημέρι, στο Café Kοραή της Ιπποκράτους. Ο Γιάννης Οικονομίδης βρίσκεται ήδη εκεί και μιλάει στο κινητό του. Στη βλοσυρή έκφρασή του καθρεφτίζεται η προσήλωση. Ακούει και δίνει οδηγίες. Νιώθεις μια υπόγεια ένταση. Και είναι φυσικό. Ο 46χρονος κύπριος σκηνοθέτης βρίσκεται στην τελευταία φάση της ολοκλήρωσης της τελευταίας ταινίας του. Σε λιγότερο από έναν μήνα το «Μικρό ψάρι», η τέταρτη μεγάλου μήκους δημιουργία του, θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στο Berlinale Palast, το παλάτι της 64ης κινηματογραφικής Μπερλινάλε. Εκατοντάδες δημοσιογράφοι από όλον τον κόσμο θα παρακολουθήσουν την ταινία που προβάλλεται εντός διαγωνισμού διεκδικώντας βραβεία –μία ακόμη μεγάλη επιτυχία του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου.
Την ίδια ημέρα της συνάντησής μας ετοιμαζόταν το τρέιλερ της ταινίας και ως την ημέρα της προβολής της στο Βερολίνο πρόκειται να μεσολαβήσουν κάποια ταξίδια του Οικονομίδη στη Γερμανία για το τσεκάρισμα του master DCP και όλων των λοιπών λεπτομερειών –μεγάλων και μικρών. Ο σκηνοθέτης τα θέλει όλα στην εντέλεια.
Πρόβα στο Καφέ


Συμπτωματικά το σενάριο του «Μικρού ψαριού» (ο ξένος τίτλος του οποίου είναι «Stratos») γράφτηκε στο ίδιο τραπέζι του Kαφέ Corais της Ιπποκράτους όπου έγινε η συνάντησή μας. Στο πατάρι, στη δεξιά γωνία της τζαμαρίας που «βλέπει» την Ιπποκράτους. Εκεί ο Οικονομίδης και ο συνεργάτης του, ο Χάρης Λαγκούσης, πέρασαν ατέλειωτες ώρες γράφοντας και παίζοντας τους διαλόγους και τις σκηνές της ταινίας, που χρειάστηκε πέντε χρόνια για να ολοκληρωθεί. Ο σκηνοθέτης (που γράφει στο χέρι) ετοίμαζε τους διαλόγους από το βράδυ και την επομένη στο Corais σουλούπωνε τις σκηνές με τον Λαγκούση, αφού πρώτα τις έκαναν πρόβα. «Καθόμασταν πέντε-έξι ώρες καθημερινά –μέχρι που το κεφάλι μας γινόταν κουρκούτι» θυμάται μειδιώντας. «Το πιο σημαντικό αλλά και το πιο δύσκολο πράγμα σε ένα σενάριο είναι να γραφτεί ένα καλό, ολοκληρωμένο «πρώτο χέρι». Γιατί τότε μπορείς να «πατήσεις» όπου θες και να γράψεις όσα drafts θέλεις. Το «πρώτο χέρι» για μένα είναι η πιο επίπονη και επώδυνη διαδικασία σε αυτό που λέγεται δημιουργία μιας ταινίας. Ο πιο μεγάλος εφιάλτης».
Ταινία για τον Βαγγέλη


Αρχικώς το μόνο που υπήρχε στο μυαλό του Γιάννη Οικονομίδη ήταν η ιδέα «μιας ταινίας με πρωταγωνιστή τον Βαγγέλη Μουρίκη». Ο Οικονομίδης εκτιμά τον Μουρίκη, ο οποίος, όπως και ο Οικονομίδης, ασχολείται αποκλειστικά με το σινεμά και συνεργάστηκε στο σενάριο. Γνωστή φυσιογνωμία των ταινιών του Οικονομίδη, ο Μουρίκης τόσο στον «Μαχαιροβγάλτη» όσο και στην «Ψυχή στο στόμα» είχε δευτεραγωνιστικό ρόλο. «Στην αρχή είχα σκεφθεί να κάνω μια ταινία τρόμου με τον Βαγγέλη βρικόλακα» είπε γελώντας ο Οικονομίδης. Ωστόσο, ενώ προσπάθησε να γράψει αυτό το σενάριο, το σχέδιο τελικά ναυάγησε και στη θέση του δημιουργήθηκε μια γκανγκστερική περιπέτεια. «Σε μια χώρα χωρίς γοτθική παράδοση το είδος του τρόμου είναι πολύ δύσκολο για να παίξεις μαζί του» είπε. «Παρ’ ότι αυτή η παράδοση υπάρχει κάπου κρυμμένη στα νησιά και στην επαρχία, δεν είναι και τόσο κυρίαρχη. Ενα σενάριο δεν είναι ανέφικτο αλλά θέλει πολλή δουλειά, έμπνευση και σοβαρότητα για να πετύχει και να μη σε πάρουν με τα γιαούρτια». Κάποια άλλα πράγματα, όμως, όπως η γκανγκστερική παράδοση ή η παράδοση της κοινωνικής ταινίας, είναι για τον σκηνοθέτη πιο δεδομένα στην Ελλάδα. «Είναι κάτι δουλεμένο, έτοιμο. Δεν χρειάζεται να κάνεις ιδιαίτερη έρευνα» είπε για την ιστορία της ταινίας του, στην οποία παρακολουθούμε την ιστορία του Στράτου (Μουρίκης), ενός πρώην καταδίκου που δουλεύει τη νύχτα σε αρτοποιείο και την ημέρα εκτελεί συμβόλαια θανάτου. Στόχος του είναι το παράτολμο σχέδιο απόδρασης ενός φίλου του από τη φυλακή…
Οι κόσμοι του Στράτου


Μέσα στην ιστορία του Στράτου «παίζουν» πάρα πολλοί κόσμοι: ο κόσμος της απάτης, ο κόσμος του εγκλήματος και της παρανομίας, ο κόσμος της μικροαστικής αθλιότητας, ο κόσμος της εργατικής τάξης, ο κόσμος των φυλακών –όλα αυτά που ούτως ή άλλως ο Οικονομίδης μελετά χρόνια. Το πώς μεταγράφονται στην ελληνική πραγματικότητα όμως ήταν αυτό που τον ενδιέφερε. «Η αντανάκλασή τους στην ελληνική πραγματικότητα υπάρχει στην ταινία, όχι όμως με τη στενή έννοια. Το «Μικρό ψάρι» δεν είναι ένα ντοκουμέντο τού σήμερα. Τα ιδιαίτερα στοιχεία της ιστορίας είναι ελληνικά, αλλά ο καμβάς της θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε χώρα του δυτικού κόσμου». Ο Οικονομίδης μιλάει για μια ματιά επάνω στην ευρύτερη κρίση και παρακμή του δυτικού κόσμου, μια δουλειά που βασίζεται στα αρχέτυπα των μεγάλων κλασικών.

Στο σενάριο του «Μικρού ψαριού» συνεργάστηκαν επίσης ο Θάνος Ξηρός, ο ίδιος ο Μουρίκης και ένας από τους τρεις παραγωγούς της ταινίας, ο Χρήστος Κωνσταντακόπουλος της Faliro House. Ο σκηνοθέτης δήλωσε ότι η ταινία δεν θα ήταν αυτή που είναι χωρίς την αρμονική συνεργασία της τριπλέτας των εταιρειών Faliro House και Αργοναύτες (Ελλάδα) και του Μάικ Βέμπερ από τη Match Factory Productions (σε συμπαραγωγή Feelgood Entertainment ΑΕ, Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, ΔΤ – ΝΕΡΙΤ ΑΕ, υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου, με την υποστήριξη των Eurimages, Film Und Medien Stifung NRW). «Το «Μικρό ψάρι» είναι και ταινία παραγωγών έτσι ώστε το αποτέλεσμα να έχει πολύ υψηλά στάνταρντ». Εκτός από τον Βαγγέλη Μουρίκη στην ταινία παίζουν επίσης οι Πέτρος Ζερβός, Βίκυ Παπαδοπούλου, Γιάννης Τσορτέκης, Γιώργος Γιαννόπουλος, Γιάννης Αναστασάκης, η μικρή Πωλίνα Δελλατόλα, Γιάννης Βουλγαρακης, Μαρία Καλλιμάνη, Αλέκος Πάγκαλος, Γιώργος Μπινιάρης, Ομηρος Πουλάκης, Σόνια Θεοδωρίδου και σε έκτακτη συμμετοχή η Πόπη Τσαπανίδου.
Η «μικροαστική αθλιότητα»


Ο κόσμος της «μικροαστικής αθλιότητας» ανέκαθεν προβλημάτιζε τον Γιάννη Οικονομίδη. Η πρώτη «έκρηξη» έγινε στο «Σπιρτόκουτο», την καταγραφή ενός μικροαστικού σπιτιού της Αθήνας που κόχλαζε μέσα στις υστερικές φωνές και στο μίσος. Αργότερα το θέμα επανήλθε με ισάξια ένταση αλλά περισσότερη κινηματογραφική γλαφυρότητα στην «Ψυχή στο στόμα» και τέλος στον «Μαχαιροβγάλτη» ο Οικονομίδης πρόσθεσε πινελιές από φιλμ νουάρ χωρίς να ξεφύγει από τη θεματολογία που τον απασχολεί. «Αυτό υπάρχει στην Ελλάδα» είπε κατηγορηματικά. «Η μικροαστική αθλιότητα είναι η δυστυχία αυτής της χώρας. Η Ελλάδα δεν είναι μια χώρα ούτε με μεγαλοαστική καλλιεργημένη τάξη ούτε με προλετάριους σύμφωνα με τη μαρξιστική θεωρία. Είναι μια μεταπρατική κοινωνία μικροαστών. Απλώς άλλοι έχουν λεφτά και άλλοι δεν έχουν». Ο σκηνοθέτης πιστεύει ότι στην Ελλάδα η αστική τάξη είναι στην πραγματικότητα μικροαστική και κουβαλά όλες τις ασχήμιες και τις κατάρες της. «Για μένα» είπε «αυτό είναι το αληθινό πρόσωπο της Ελλάδας, είτε πρόκειται για πολιτικούς, εργάτες, καταστηματάρχες είτε για δημοσίους υπαλλήλους και επιχειρηματίες. Η ηθική της μεσαίας τάξης είναι μια νοοτροπία, μια θέση απέναντι στα πράγματα και στον κόσμο». Ο Οικονομίδης αναφέρεται στη νοοτροπία του φοβισμένου ανθρώπου, εκείνου που εύκολα πηγαίνει όπου φυσάει ο άνεμος, εκείνου που άγεται και φέρεται, του ανθρώπου που είναι έτοιμος να προδώσει και να σκοτώσει τον αδελφό ή τον συμπατριώτη του για ίδιο συμφέρον. «Ας μην ξεχνάμε ποιοι έβγαλαν τον Χίτλερ και ποιοι ακόμη και σήμερα δίνουν όλη αυτή την ώθηση στα ακραία ναζιστικά κόμματα: οι μικροαστοί».
«Βλέπω άδειο το ποτήρι»


Ο Γιάννης Οικονομίδης δεν κάνει ευχάριστες σκέψεις για την αυριανή ημέρα στην Ελλάδα. «Δεν βλέπω μισοάδειο το ποτήρι, το βλέπω άδειο» είπε. Θεωρεί ότι η κρίση θα κρατήσει πολλά χρόνια και εναποθέτει τις ελπίδες του αποκλειστικά στις νέες γενιές. «Πού αλλού να πιστέψεις αν όχι στη νεολαία; Υπάρχει κάτι άλλο για να ακουμπήσεις; Η ιστορία του κόσμου γράφεται και ξαναγράφεται μέσα από την ανάγκη των νέων ανθρώπων να επιβιώσουν. Το πότε θα ξεκινήσει η νέα κατάσταση κανείς δεν μπορεί να το πει. Και ίσως τότε να δούμε τα πράγματα να μπαίνουν σε μιαν άλλη τροχιά».
Αν όμως όλες αυτές οι απόψεις ακούγονται μαύρες και άραχνες, ο Οικονομίδης είναι τελικά καταφατικός απέναντι στα πράγματα. Χαίρεται για τη σπουδαία πορεία του ελληνικού κινηματογράφου στο εξωτερικό και πιστεύει ότι η προνομιακή θέση του να κάνει ταινίες είναι μια δύναμη. Η αισιοδοξία του είπε ότι φαίνεται και από το φινάλε του «Μικρού ψαριού». Για τον σκηνοθέτη μια κίνηση του Στράτου είναι αρκετή για να δείξει πόσο καταφατικός είναι απέναντι στη ζωή και στα πράγματα. «Η ταινία λέει ότι ακόμη και σήμερα υπάρχει χώρος για ήρωες. Αν χρειαστεί, ακόμη και με αυτοθυσία. Πάνω απ’ όλα όμως είναι η αξιοπρέπεια. Αυτό που τελικά μετρά είναι το πώς δίνεις τον αγώνα».

Η Ελλάδα «Στο σπίτι» του Βερολίνου

Το έχουμε πει και θα το ξαναπούμε. Οι Γερμανοί αγαπούν τον ελληνικό κινηματογράφο και, αν μη τι άλλο, τον στηρίζουν εμπράκτως. Για πρώτη φορά εφέτος η κινηματογραφική Μπερλινάλε δείχνει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για το ελληνικό σινεμά. Εκτός από τη συμμετοχή της ταινίας «Μικρό ψάρι» του Γιάννη Οικονομίδη στο διαγωνιστικό τμήμα (η τελευταία φορά που έγινε αυτό ήταν με τον «Δεκαπενταύγουστο» του Κωνσταντίνου Γιάνναρη) ελληνικές ταινίες μεγάλου και μικρού τμήματος θα παιχτούν σε αρκετά τμήματα.
Το «Στο σπίτι» του Θανάση Καρανικόλα που θα προβληθεί στο Forum αναφέρεται στην περίπτωση μιας γυναίκας που δουλεύει εσωτερική σε ένα σπίτι αλλά όταν η οικογένεια που την έχει προσλάβει αντιμετωπίζει πρόβλημα αναγκάζεται να την αποδεσμεύσει από τα καθήκοντά της. Στην ταινία πρωταγωνιστεί η Μαρία Καλλιμάνη (που επίσης κρατά έναν μικρό ρόλο στην ταινία «Μικρό ψάρι»), ο Αλέξανδρος Λογοθέτης, η Μαρίσσα Τριανταφύλλου και ο Γιάννης Τσορτέκης. Το «Στο σπίτι» είναι μια συμπαραγωγή Ελλάδας (Oxymoron) και Γερμανίας. Η ταινία γυρίστηκε στα Δικαστικά, στη Νέα Μάκρη, στον Μαραθώνα, στην παραλία του Σχινιά και στο Μάτι.
Η επιστροφή μιας γυναίκας στον τόπο της και τα κοινωνικά προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει είναι πάνω-κάτω το θέμα που πραγματεύεται ο Γιώργος Σερβετάς στο «Να κάθεσαι και να κοιτάς» το οποίο θα προβληθεί στο Panorama. Η Μαρίνα Συμαίου, η Μαριάνθη Παντελοπούλου, ο Νίκος Γεωργάκης και ο Γιώργος Καφετζόπουλος παίζουν στην ταινία που είναι παραγωγής Ηeretic Productions και Blondie Girl Productions.
Σε ό,τι αφορά τις μικρού μήκους ταινίες, η «Washingtonia» της Κωνσταντίνας Κοτζαμάνη σε παραγωγή Γιώργου Ζώη, Αρτεμης Παττακού και ΕΚΚ διαγωνίζεται στις μικρού μήκους, ενώ στο τμήμα Generations (Γενιές) που αφορά ταινίες παιδικού προβληματισμού συμμετέχει το «Προαύλιο» της Ρηνιώς Δραγασάκη. Οι δύο ταινίες είναι παραγωγές του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και γυρίστηκαν το περασμένο καλοκαίρι στο πλαίσιο του φεστιβάλ θερινού κινηματογράφου της Αθήνας, το οποίο υποστηρίζεται από το φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας.
Στο τμήμα Co Production Market της Μπερλινάλε που αφορά μελλοντικά σχέδια συμπαραγωγών θα συμμετέχει η σκηνοθέτρια Ελίνα Ψύκου με το σχέδιο της νέας ταινίας που πρόκειται να γυρίσει «Ιβο και Σοφία» (στο περασμένο Φεστιβάλ Βερολίνου η Ψύκου είχε παρουσιάσει την πρώτη ταινία της «Η αιώνια επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά» στο Forum). Από τις 15 Αυγούστου μέχρι και τις 15 Νοεμβρίου η Ψύκου μαζί με πέντε νέους συναδέλφους της από όλον τον κόσμο συμμετείχε στο Berlinale Residency, ένα νέο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Βερολίνου το οποίο φιλοξενεί κινηματογραφικά σχέδια στο τελικό στάδιο της συγγραφής του σεναρίου τους. Μετά από πολύμηνη δημιουργική επεξεργασία, το σενάριο της Ψύκου είναι έτοιμο. Τα σχέδια της Berlinale Residency συμμετέχουν αυτομάτως στο Co Production Market, όπου συνολικώς παρουσιάζονται 16. Το «Ιβο και Σοφία» είναι παραγωγή της ιδίας της Ψύκου και της Heretic Films. Στο ίδιο Co Production Market θα συμμετέχει και η επόμενη ταινία του κύπριου σκηνοθέτη Χρίστου Γεωργίου με τίτλο «Happy birthday».
Τέλος, στο τμήμα 14plus θα παιχθεί και η μεγάλου μήκους συμπαραγωγή Τουρκίας-Γερμανίας-Ολλανδίας-Ελλάδας «Blue Wave» των Ζεϊνέπ Νατντάκ και Μερβέ Καγιάν, με την εταιρεία 2/35 να έχει αναλάβει το ελληνικό κομμάτι της παραγωγής. Και να μην ξεχνάμε επίσης ότι στην Ευρωπαϊκή Αγορά Κινηματογράφου (Market) του εφετινού Φεστιβάλ θα προβληθούν οι ταινίες «Το δέντρο και η κούνια» της Μαρίας Ντούζα και «Η 10η Μέρα» του Βασίλη Μαζωμένου. Στο εν λόγω τμήμα παρευρίσκονται 455 εκθέτες, 8.098 επαγγελματίες από 94 χώρες, συμπεριλαμβανομένων και των 1.691 διεθνών αγοραστών, όπου γίνονται προβολές 816 ταινιών. Θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές διεθνείς συναντήσεις της κινηματογραφικής βιομηχανίας για αγοραστές, πωλητές, παραγωγούς, διανομείς και χρηματοδότες, καθώς και εκπροσώπους της τηλεόρασης παγκοσμίως.

πότε & πού:
Το «Μικρό ψάρι» θα πραγματοποιήσει την παγκόσμια πρεμιέρα του την Τρίτη 11 Φεβρουαρίου στο 64ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και στις 27 Μαρτίου θα διανεμηθεί στην Ελλάδα από τη Feelgood Entertainment

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ