Πριν από λίγες ημέρες ομάδα ερευνητών που χρησιμοποιούσε δύο τηλεσκόπια σε αστεροσκοπείο στα Κανάρια Νησιά ανακοίνωσε ότι εντόπισε ένα σπάνιο είδος μελανής οπής στον γαλαξία μας. Πρόκειται για μια αδρανή μαύρη τρύπα που «συνοδεύει» ένα μεγάλο άστρο. Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει μεγάλο αριθμό μελανών οπών στο Σύμπαν, πολλές από τις οποίες παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, αφού τα χαρακτηριστικά τους ξεφεύγουν, και μάλιστα κατά πολύ, από εκείνα των… συμβατικών. Δείτε ορισμένες από τις πιο ξεχωριστές μαύρες τρύπες του Σύμπαντος.
Η τρύπα «σιντριβάνι»
Διεθνής ομάδα ερευνητών, χρησιμοποιώντας ραδιοτηλεσκόπια που βρίσκονται σε διαφορετικές τοποθεσίες, εντόπισαν στον γαλαξία Κένταυρο Α δύο γιγάντιους πίδακες ύλης η οποία εκπέμπεται από τη γιγάντια μελανή οπή που βρίσκεται στο κέντρο του γαλαξία. Η μελανή οπή στο κέντρο του Κενταύρου Α έχει μάζα 55 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ηλιου! Η ταχύτητα με την οποία κινείται η ύλη από τη μαύρη τρύπα προς τα έξω είναι περίπου 100.000 χλμ./δευτ.
To «μαύρο» σιντριβάνι Η τρύπα… Ακρίτας
Στα τέλη του 2012 έκανε την εμφάνισή της στη διαστημική μας γειτονιά ακτινοβολία ακτίνων Χ, η «επιμονή» της οποίας οδήγησε τους επιστήμονες στο να αναζητήσουν την πηγή της για να δουν τι συμβαίνει. Δύο ανεξάρτητες ερευνητικές ομάδες στις ΗΠΑ πήραν την ακτινοβολία στο «κατόπι» και τελικά κατάφεραν να εντοπίσουν την προέλευσή της.
Η ακτινοβολία προέρχεται από μια γιγάντια μελανή οπή που «καταβροχθίζει» ένα άστρο. Η μαύρη τρύπα που ονομάστηκε Swift J1644+57 βρίσκεται σε απόσταση 4 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς και είναι μέχρι στιγμής το πιο απομακρυσμένο σημείο του Σύμπαντος στο οποίο εντοπίζεται το συγκεκριμένο φαινόμενο.
Η μακρινή μελανή οπή που… «γευματίζει»
«Φρέσκια» και παράξενη
Σε απόσταση 26.000 ετών φωτός από εμάς βρίσκονται τα απομεινάρια μιας έκρηξης σουπερνόβα, η κωδική ονομασία του οποίου είναι W49B. Επιστήμονες του ΜΙΤ χρησιμοποίησαν το διαστημικό τηλεσκόπιο Chandra για να μελετήσουν τα υπολείμματα του W49B. Δεν εντόπισαν την παρουσία ενός άστρου νετρονίου καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι σε αυτή την περίπτωση η έκρηξη οδήγησε στη δημιουργία μιας μαύρης τρύπας. Υπολογίζουν ότι η μελανή οπή δημιουργήθηκε πριν από περίπου χίλια χρόνια και είναι έτσι η νεότερη που γνωρίζουμε στον Γαλαξία. Εκτός από το νεαρό της ηλικίας της, η μελανή οπή παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και εξαιτίας του τρόπου που δημιουργήθηκε, αφού όπως εκτιμούν οι ειδικοί είναι προϊόν ενός σπάνιου κοσμικού φαινομένου.
Η «σκονισμένη» τρύπα
Τις πιο λεπτομερείς παρατηρήσεις που έχουν γίνει ως σήμερα σε μια μελανή οπή έκανε διεθνής ερευνητική ομάδα. Οι ερευνητές κατάφεραν να δουν τι συμβαίνει στο κέντρο του μακρινού γαλαξία NGC 3783 όπου βρίσκεται μια γιγάντια μελανή οπή που καταβροχθίζει τεράστιες ποσότητες ύλης. Μεγάλο μέρος του «γεύματος» της μελανής οπής είναι κοσμική σκόνη η οποία κινείται γύρω από τη μαύρη τρύπα. Ο γαλαξίας NGC 3783 βρίσκεται σε απόσταση δεκάδων εκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς και η ενεργή μελανή οπή στο κέντρο του εκπέμπει ακτινοβολία που είναι ορατή σε όλο το Σύμπαν. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας και του Πανεπιστημίου Christian-Albrechts-Universitat zu Kiel στη Γερμανία χρησιμοποίησαν τοτηλεσκόπιο VLT στη Χιλή για να την παρατηρήσουν.
Οι ερευνητές ανέμεναν ότι η σκόνη θα είχε σχηματοποιηθεί σε έναν δίσκο σε σχήμα… ντόνατ ο οποίος θα κινούνταν σε τροχιά γύρω από τη μελανή οπή. Εμειναν έκπληκτοι όταν διαπίστωσαν ότι μεγάλες ποσότητες σκόνης υπήρχαν πάνω και κάτω από αυτό το κοσμικό ντόνατ. Διαπίστωσαν επίσης ότι η σκόνη μέσα στο ντόνατ έχει υψηλή θερμοκρασία που κυμαίνεται από 700 ως 1.000 βαθμούς Κελσίου.
Το κοσμικό ντόνατ
Η μαύρη «κοιμωμένη»
Πριν από μερικά χρόνια αστρονόμοι διαπίστωσαν ότι η μελανή οπή που υπάρχει στο κέντρο του γαλαξία του Γλύπτη έχει έντονη δραστηριότητα. Οι πρόσφατες παρατηρήσεις δείχνουν όμως ότι η μελανή οπή έχει πέσει εδώ και καιρό για… ύπνο. Ο γαλαξίας του Γλύπτη (γνωστός και ως
NGC 253) είναι ένας σπειροειδής γαλαξίας με μεγάλη παραγωγή άστρων.
Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 11,5 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, στον αστερισμό του Γλύπτη. Είναι ένας από τους λαμπρότερους γαλαξίες όπως φαίνονται από τη Γη και είναι ο λαμπρότερος γαλαξίας στην ομάδα του Γλύπτη. Στο κέντρο του γαλαξία υπάρχει μια μελανή οπή με μάζα 5 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ηλιου. Το διαστημικό τηλεσκόπιο Chandra είχε εντοπίσει πριν από περίπου μία δεκαετία έντονη δραστηριότητα στη μελανή οπή. Οι επιστήμονες τότε κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η μαύρη τρύπα «κατάπινε» κοσμικά αέρια.
Νέες παρατηρήσεις που έγιναν με το διαστημικό παρατηρητήριο NuStar δείχνουν ότι το Chandra «συνέλαβε» τη μελανή οπή του Γλύπτη να γευματίζει, και μάλιστα τη στιγμή που έτρωγε τις τελευταίες της… μπουκιές. Σύμφωνα με τη νέα μελέτη η μελανή οπή ολοκλήρωσε το γεύμα της και ύστερα έπεσε σε… λήθαργο.
Στον λαμπερό γαλαξία του Γλύπτη βρίσκεται η μελανή οπή που… κοιμάται Κολοσσιαία!
Τον Δεκέμβριο του 2012 διεθνής ομάδα ερευνητών εντόπισε μια μελανή οπή με χρήση του τηλεσκοπίου Hubble καθώς και του τηλεσκοπίου Hobby-Eberly στο Παρατηρητήριο McDonald του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Οστιν. Αυτή η μαύρη τρύπα βρίσκεται σε απόσταση 220 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, στην «καρδιά» του μακρινού γαλαξία NGC 1277 στον αστερισμό του Περσέα. Η μελανή οπή έχει μάζα 17 δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ηλιου! Είναι τόσο μεγάλη που ισοδυναμεί με το 14% της συνολικής μάζας του γαλαξία της, αντί για το περίπου 0,1% μιας «τυπικής» μελανής οπής. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι ένα τόσο υψηλό ποσοστό ενδέχεται να οδηγήσει σε αναθεώρηση των θεωριών σχετικά με τον σχηματισμό των γαλαξιών.
Γραφιστική απεικόνιση της καρδιάς του μακρινού γαλαξία όπου βρίσκεται η κολοσσιαία μαύρη τρύπα Δημοσιεύτηκε στο HeliosPlus στις 21 Ιανουαρίου 2014
HeliosPlus
