Ελένη Αντωνιάδου: «Υπάρχει ένα και μοναδικό εμπόδιο στη ζωή, ο εφησυχασμός»

Οι «Los Angeles Times» περιέγραφαν πρόσφατα τις «αποκαλύψεις» που είχε κάνει η Σέριλ
Σάντμπεργκ, διευθύντρια επιχειρησιακών λειτουργιών του Facebook και φεμινιστικό icon της νέας χιλιετίας, σε μια ακόμη συνάντηση «γυναικών της τεχνολογίας». Μιλώντας για την ισχνή εκπροσώπηση «του δεύτερου φύλου» στη Silicon Valley, η Σάντμπεργκ έφερε στο φως τα «σεξιστικά» σχόλια δύο ανδρών συναδέλφων της. Ο ένας της είχε πει ότι πολύ θα ήθελε να προσλαμβάνει περισσότερες νεαρές γυναίκες αλλά, πώς να το κάνουμε, δεν είναι όλες ικανές, όπως η Σάντμπεργκ. Ο δε άλλος της είχε εξομολογηθεί ότι ευχαρίστως θα προσλάμβανε περισσότερες νεαρές γυναίκες, αλλά η γυναίκα του σίγουρα θα φοβόταν μήπως κοιμηθεί μαζί τους, πράγμα βέβαια που, όπως τόνισε, πιθανότατα θα συνέβαινε!

Η 25χρονη Ελένη Αντωνιάδου από τη Θεσσαλονίκη, πρότυπο της ολιγομελούς girl power στο μικροσύμπαν της Silicon Valley και της NASA, με πρωτοποριακή έρευνα στη νανοτεχνολογία και στην αναγεννητική ιατρική (αναδείχθηκε «Γυναίκα της χρονιάς» για το 2013 από την κριτική επιτροπή της βρετανικής διοργάνωσης FDM Everywoman in Technology Awards), συμφωνεί ότι σε τόσο ανταγωνιστικά και έμπλεα τεστοστερόνης περιβάλλοντα η επιβίωση είναι ζόρικη: «Είναι βέβαιο ότι μέρη όπως η Silicon Valley, όπου παράγονται πεδία μηχανικής και τεχνολογίας, δημιουργούν ανδροκρατούμενους πόλους με βάση σεξιστικά κατεστημένα. Με χαρά, όμως, μπορώ να πω ότι η ΝASA εντείνει σήμερα τις προσπάθειες για να εξισορροπήσει τα φυλετικά ποσοστά του δυναμικού της με βάση τις κυβερνητικές ντιρεκτίβες. Το πρόβλημα, βέβαια, παραμένει στις αναδυόμενες τεχνικές εταιρείες που επικαλούνται κόστη άδειας μητρότητας ή και επιπλέον κατάρτισης για τις γυναίκες υπαλλήλους. Ομως το πιο πολυέξοδο πράγμα που μπορεί να κατέχει κάποιος είναι ένα «κλειστό» μυαλό!».

Το κορίτσι που «φτιάχνει» ανθρώπινα όργανα από βιοϋλικά και βιοκύτταρα (είναι, μάλιστα, συνιδρύτρια της εταιρείας «Transplants without Donors LCC» για την παραγωγή τεχνητών οργάνων ως εναλλακτική μεταμοσχευτική μέθοδο), η οποία το 2012 επελέγη μέσα από 1.200 φοιτητές να φοιτήσει στη NASA Αcademy και σήμερα εκπονεί (έχοντας εννέα υποτροφίες!) τη διατριβή της στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι, αιφνιδιάζει περισσότερο με τη «γρανιτένια» φιλοσοφία της για τη ζωή (σχεδόν παράταιρη με το νεαρό της ηλικίας της). Λίαν ενδεικτικό το άρθρο που είχε γράψει τον περασμένο Οκτώβριο στην ιστοσελίδα Huffington Post, με τίτλο «Even If No One Else Sees It for You, You Must See It for Yourself (The Survivor Personality)» (Ακόμη και αν κανείς δεν το βλέπει για εσένα, πρέπει να το δεις μόνος σου –Η προσωπικότητα του επιζώντος). Εκεί είχε φροντίσει, μεταξύ άλλων, να καταθέσει και δέκα ολόδικές της κωδικοποιημένες συμβουλές επιβίωσης. Αναφέρουμε ενδεικτικά: «Μη δέχεσαι κανέναν ορισμό της ζωής σου εκτός από τον δικό σου», «Υπάρχει ένα και μοναδικό εμπόδιο στη ζωή, ο δικός σου εφησυχασμός», «Αφησε να σε συναρπάσει ένας παιδικός ενθουσιασμός για τη ζωή και τους ανθρώπους. Τίποτε δεν θα σε ωριμάσει περισσότερο από το να αντιμετωπίζεις τα πάντα με τις καλύτερες προθέσεις» και «Μείνε κοντά σε οτιδήποτε σε κάνει να αισθάνεσαι ευτυχής που είσαι ζωντανός».

Η ίδια εξομολογείται στο BHmagazino ότι αυτό το απόσταγμα ζωής («το να εκτιμώ, δηλαδή, εξίσου το ταξίδι με τον προορισμό και να έχω πίστη στον εαυτό μου») της το ενέπνευσαν πρωτίστως οι γονείς της και οι αντιξοότητες: «Eχω μάθει πιο πολλά από τα λάθη και τις δυσκολίες παρά από τη φυσική ωριμότητα» υπογραμμίζει. «Τόσο ο ακαδημαϊκός όσο και ο επιχειρηματικός κόσμος είναι σκληρά ανταγωνιστικός και αδίστακτος και, δυστυχώς, παρουσιάζονται ιδεοληψίες, προκαταλήψεις και συμπλέγματα, ιδίως κατά των γυναικών και των μεταναστών. Προσπαθώ να απεμπολήσω αυτά τα φαινόμενα επικεντρωνόμενη στην προσωπική μου εξέλιξη. Αλλωστε, αυτοί που σπάνε πρώτοι τα φράγματα είναι αυτοί που τραυματίζονται πρώτοι».

Tι έχει, όμως, να απαντήσει στο αδυσώπητο brain drain τα τελευταία τρία χρόνια στη χτυπημένη από την ύφεση Ελλάδα (όταν το 89% των ελλήνων νεομεταναστών είναι πτυχιούχοι); Και τι θα έλεγε σήμερα (απόφοιτος και η ίδια του Τμήματος Πληροφορικής με Εφαρμογές στη Βιοϊατρική του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας) σε έναν νεαρό έλληνα επιστήμονα με καταβαραθρωμένο ηθικό; «Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα της παραγωγικής αποδιάρθρωσης, της δανειοδίαιτης ευμάρειας, του ρατσιστικού λαϊκισμού, της αναξιοκρατίας και της πολιτικής διαφθοράς δεν αποτελεί εφαλτήριο για την επαγγελματική σταδιοδρομία της νέας γενιάς» παραδέχεται. «Ωστόσο, παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι η οικονομική κακοδαιμονία και τα φαινόμενα κοινωνικής παρακμής συναντώνται και στο εξωτερικό, τόσο σε έκδηλες όσο και άδηλες μορφές. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν δρόμοι επαγγελματικής επιτυχίας στρωμένοι με τάπητες αξιοκρατίας. Συνεπώς, νομίζω ότι πρέπει να αποζητάμε την προσωπική και επαγγελματική εξέλιξή μας με αποφασιστικότητα και προσαρμοστικότητα, ώστε να μπορέσουμε να χτίσουμε τις ιδανικές συνθήκες, σε όποιο μέρος και αν πορευόμαστε».

Η Ελένη Αντωνιάδου (που δεν έχει δει ούτε ένα επεισόδιο του «Homeland», που δεν έχει καν τηλεόραση, και που στον πενιχρό προσωπικό της χρόνο κάνει αλεξιπτωτισμό ελευθέρας πτώσεως και πιλοτάρει μικρά αεροσκάφη Cessna) μιλάει εκτενώς για ένα από τα επιστημονικά οράματά της, την αναγεννητική ιατρική. Ετσι έχει βαφτιστεί η διερεύνηση της δυνατότητας αποκατάστασης της λειτουργίας των οργάνων και των ιστών, με τη βοήθεια των βλαστικών κυττάρων, η οποία γνωρίζει μεγάλη άνθηση τα τελευταία χρόνια. Η ίδια, μάλιστα, η ελληνίδα ερευνήτρια ήταν εκείνη που (μαζί με τη συμφοιτήτριά της Κλερ Κρόλεϊ στο Λονδίνο) δημιούργησε το 2009 την πρώτη τεχνητή τραχεία αλλά και το επιχειρηματικό σχέδιο, ώστε το ερευνητικό πειραματικό μοντέλο να μετατραπεί σε κλινικό προϊόν (η μελέτη τους κερδίζει το πρώτο βραβείο στο University College London, ενώ χάρη σε έναν «εθελοντή» καρκινοπαθή τελικού σταδίου, το 2011 πραγματοποιείται η πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση τεχνητής τραχείας). Ενα πολλά υποσχόμενο αλλά πειραματικό ακόμη επιστημονικό πεδίο, η αναγεννητική ιατρική, φιλοδοξεί, μεταξύ άλλων, να γίνει το «αντίδοτο» στην πάταξη του εμπορίου οργάνων που μαστίζει τα τελευταία χρόνια τον πλανήτη (σύμφωνα με πρόσφατες αναφορές, στο Μπλανγκλαντές, φτωχοί χωρικοί πωλούν τους νεφρούς τους για 1.400 ευρώ, ενώ στην αιγυπτιακή έρημο του Σινά αφαιρέθηκαν όργανα από αφρικανούς πρόσφυγες).

«Ευελπιστώ ότι μέσω της δημιουργίας τεχνητών οργάνων που θα παρέχουν την ίδια λειτουργικότητα με τα αληθινά μοσχεύματα, σε μικρότερα ιατρικά κόστη, θα μειωθούν δραματικά τα ποσοστά του παραεμπορίου, εφόσον θα μειωθούν σημαντικά και οι ασθενείς στις λίστες αναμονής μοσχευμάτων. Οργανα, βέβαια, με αυξημένη πολυπλοκότητα, όπως η καρδιά και οι πνεύμονες, αποτελούν μακροπρόθεσμο ερευνητικό στόχο», σχολιάζει. Καθοριστική, όμως, εκτιμά ότι θα είναι η συμβολή της αναγεννητικής ιατρικής και στην καταπολέμηση του καρκίνου με την ανάπτυξη θεραπευτικών οδών και χημειοθεραπειών. «Ηδη έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στη χρήση επαγόμενων πολυδύναμων βλαστοκυττάρων με βάση την ιδιότητά τους να διαφοροποιούνται σε συγγενείς κυτταρικούς τύπους, ώστε να αποτελούν εξειδικευμένους φορείς φαρμακευτικών ουσιών με ασφάλεια και ακρίβεια. Είναι επιτακτική η ανάγκη να εκλείψει η λογική τού να κόβεις ολόκληρο δάσος για να ξεφορτωθείς ένα ξερό δέντρο (δηλαδή να καταστρέφονται υγιείς ιστοί και κύτταρα ως θεραπευτική παρενέργεια)».

Η ίδια, που δεν περιορίστηκε ποτέ στο ασφαλές «κουκούλι» του εργαστηρίου αλλά αποτολμά κάθε χρόνο δύσκολες (και επώδυνες σε προσωπικό επίπεδο) ανθρωπιστικές αποστολές σε χώρες του Τρίτου Κόσμου (ως ενεργό μέλος του Διεθνούς Οργανισμού Ανακούφισης του Πόνου των Παιδιών), έχει βιώσει από πρώτο χέρι αποτρόπαιες ιστορίες βίαιης αφαίρεσης οργάνων: «Μια εμπειρία που με έχει σημαδέψει ως επιστήμονα και ως γυναίκα είναι αυτή ενός τετράχρονου αγοριού που μας έφεραν αναίσθητο στο κινητό ιατρείο μας, σε ορεινή περιοχή του Περού. Τον μετέφερε ένας βοσκός της περιοχής, ο οποίος, φοβούμενος μήπως δεν μας προλάβει, περπάτησε νύχτα-μέρα, διασχίζοντας δύο βουνά. Το τετράχρονο παιδί είχε εγκαταλειφθεί στα βουνά με έναν νεφρό, ενώ τού είχε αφαιρεθεί μεγάλο μέρος του δέρματος από την πλάτη. Ενιωσα πραγματικά δέος για αυτόν τον μικρό ήρωα και το σθένος του». Για τη βραβευμένη νεαρή επιστήμονα δεν πρόκειται για αυτάρεσκη, σελέμπριτι φιλανθρωπία, αλλά για προτεραιότητα ζωής. «Ο εθελοντισμός έχει νοηματοδοτήσει τη ζωή μου και έχει επαναπροσδιορίσει τις προσωπικές μου ιεραρχίες» σημειώνει. «Το πνεύμα του αλτρουισμού και της προσφοράς στον συνάνθρωπο μπορεί να αποτελέσει τη γενεσιουργό δύναμη για μια πιο ανθρώπινη κοινωνία. Η επιστημονική κοινότητα οφείλει να μην παραβλέπει αυτή την ηθική αρχή, που νομίζω ότι συμπυκνώνεται ιδανικά στη φράση του Αϊνστάιν: «Προσπάθησε να γίνεις όχι επιτυχημένος άνθρωπος, αλλά άνθρωπος με αξίες»».

Οσο για την έρευνά της στον Τομέα Βιοεπιστημών, Νανοτεχνολογίας και Εξερεύνησης του Πλανήτη Αρη της NASA στη Silicon Valley, επικεντρώνεται στην επίδραση της ακτινοβολίας στο νευρικό σύστημα των αστροναυτών (προ ημερών, μάλιστα, με την επιτυχή προσσελήνωση του παρθενικού κινεζικού διαστημικού αεροσκάφος, η ίδια βρισκόταν υπ’ ατμόν, «γιατί το ρομπότ Υutu Rover που μεταφέρθηκε στο φεγγάρι άλλαξε τις ατμοσφαιρικές συνθήκες που μετρούσαμε εμείς στη NASA με το Lunar Atmosphere and Dust Enviroment Explorer και τρέχαμε να το διορθώσουμε!»).

Οπως εξομολογείται, η σχεδόν μεταφυσική σαγήνη που ασκούν επάνω της ο Γαλαξίας και η χαρτογράφησή του εγκαινιάστηκε πολύ νωρίς, όταν ικέτευε τους γονείς της να της αγοράσουν αφυδατωμένα «διαγαλαξιακά» γεύματα. «Ως παιδί με ενθουσίαζε καθετί που έχει να κάνει με το Διάστημα, από τα πρώτα βήματα του Αρμστρονγκ στη Σελήνη μέχρι να παρακολουθώ απλώς με τις ώρες τον έναστρο ουρανό. Είναι συγκλονιστική για εμένα η συνειδητοποίηση ότι αυτά τα αστέρια είναι το αποτέλεσμα μιας εξαιρετικά συντεταγμένης δόμησης που προέκυψε από το Μπιγκ Μπανγκ πριν από 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια και αντιπροσωπεύουν μόλις το 4% από ό,τι υπάρχει εκεί έξω. Μου προκαλεί δέος το ότι είμαστε χαμένοι κάπου ανάμεσα στο αχανές του Διαστήματος και στην αιωνιότητα».

Στα εργαστήρια και στους διαδρόμους της NASA ήρθε σε επαφή με την crème de la crème του αεροδιαστήματος, μέσα σε αυτήν και ο προσωπικός της «ήρωας», ο επιστήμονας (πρώην αστροναύτης) Ρίτσαρντ Χιμπ: «Το καλοκαίρι ήμασταν σε ένα εστιατόριο με την ομάδα των βιοεπιστημόνων και τον ρώτησα αν τον ενοχλεί που ο κόσμος γύρω μας δεν τον αναγνώριζε. Μου απάντησε ότι μετά το τελευταίο διαστημικό ταξίδι του (Μάιος 1992, Πλήρωμα STS-49), λίγες ώρες μετά την προσεδάφιση, βγήκε έξω μαζί με τους δύο αστροναύτες του πληρώματός τους και τις οικογένειές τους για να δειπνήσουν και κανείς δεν τους αναγνώρισε. Μάλιστα, ενώ οι ειδήσεις στις τηλεοράσεις του εστιατορίου μετέδιδαν την επιτυχή αποστολή τους, κάποιος από τους πελάτες άλλαξε κανάλι. Χαμογελώντας, μου είπε ότι το να είσαι ήρωας είναι το πιο βραχύβιο επάγγελμα της Γης».

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 29 Δεκεμβρίου 2013