Φέραμε το Διάστημα πιο... κοντά

H δημιουργία τού BHMAscience συνέπεσε με την έναρξη μιας πραγματικής έκρηξης στη διαστημική εξερεύνηση και ήμασταν ευτυχείς που την παρακολουθήσαμε μαζί σε κάθε της στιγμή και σε κάθε της πτυχή. Την τελευταία δεκαετία σε ημερήσια βάση γίνονταν πολύ σημαντικές ανακαλύψεις σε κάθε τομέα που σχετίζεται με τον κόσμο στον οποίο βρισκόμαστε.

Σε αυτό συνέβαλαν τα μέγιστα μια σειρά παράγοντες:

Ο στόλος των διαστημικών τηλεσκοπίων που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Γη και μια πλειάδα ισχυρών επίγειων τηλεσκοπίων που άρχισαν να λειτουργούν τα τελευταία χρόνια.

Ο στόλος των δορυφόρων που μελετούν τους πλανήτες και τα φεγγάρια του ηλιακού μας συστήματος.

Τα ερευνητικά σκάφη που ταξίδεψαν και συνεχίζουν να ταξιδεύουν στο Διάστημα.

Τα ρομπότ που στείλαμε στον Αρη.

Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίαςπου επέτρεψε στους επιστήμονες να πραγματοποιούν πολύπλοκες αναλύσεις, μελέτες, προσομοιώσεις και να επεξεργάζονται τεράστιο όγκο δεδομένων, πράγμα ανέφικτο στο παρελθόν.

Μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια χαρτογραφήσαμε τον Αρη και συγκεντρώσαμε πλήθος δεδομένων για τη σημερινή αλλά και για την προηγούμενη κατάστασή του. Επιπλέον βρισκόμασε κοντά στο να επιχειρήσουμε μια επανδρωμένη αποστολή στον Κόκκινο Πλανήτη. Πλουτίσαμε επίσης τις γνώσεις μας για το σύνολο των άλλων πλανητών του ηλιακού μας συστήματος και σκάφη μας επισκέφθηκαν δορυφόρους τους, όπως η Ευρώπη ή ο Τιτάνας (δορυφόροι του Δία και του Κρόνου αντίστοιχα). Σε ορισμένους από αυτούς ανακαλύψαμε υπόγειους ωκεανούς που πιθανώς κρύβουν ζωή, ενώ εντοπίσαμε επίσης την παρουσία νερού στο υπέδαφος της Σελήνης, γεγονός εξαιρετικά σημαντικό για τον ενδεχόμενο εποικισμό της. Ανακαλύψαμε ακόμη περισσότερους από χίλιους πλανήτες μακριά από το ηλιακό μας σύστημα, ορισμένοι από τους οποίους έχουν κοινά χαρακτηριστικά με εκείνα της Γης. Καταγράψαμε είδη πλανητών με χαρακτηριστικά που δεν υποπτεύονταν ούτε οι πιο ευφάνταστοι επιστήμονες. «Κυνηγήσαμε» και ήρθαμε σε άμεση επαφή με κομήτες και αστεροειδείς μαθαίνοντας ότι ανάμεσα στα άλλα κάποιοι από αυτούς κρύβουν ορυκτούς θησαυρούς. Ετσι στα σκαριά βρίσκεται σήμερα μια νέα βιομηχανία, αυτή της διαστημικής εξόρυξης, που στοχεύει στην άντληση και εκμετάλλευση των ορυκτών αυτών πόρων. Τέλος, αυτή η δεκαετία σημαδεύεται από έναν σταθμό για την ανθρωπότητα: ένα από τα δίδυμα σκάφη «Voyager», έπειτα από ένα επικό ταξίδι 36 ετών, βγήκε από τα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος και έγινε το πρώτο ανθρώπινο δημιούργημα που περνάει στο διαστρικό κενό.

«Οργώνοντας» τον Αρη
H συνεργασία όλων των μεγάλων διαστημικών υπηρεσιών του πλανήτη είχε ως αποτέλεσμα την κατασκευή ενός στόλου ερευνητικών δορυφόρων αλλά και ρομποτικών εξερευνητών που στάλθηκαν στον Αρη τα τελευταία δέκα χρόνια. Οι δορυφόροι βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον Κόκκινο Πλανήτη, πραγματοποιώντας συνεχώς ατμοσφαιρικές και γεωλογικές αναλύσεις. Τα ισχυρά τους όργανα μπορούν να διεισδύουν και στο υπέδαφος του Αρη, αποκαλύπτοντας σημαντικά στοιχεία για αυτόν. Εχουμε πλέον πολύ καλή εικόνα για όλες τις περιοχές του πλανήτη, τα γιγάντια όρη, τα ηφαίστεια, τα εντυπωσιακά του φαράγγια. Εχουμε αποκρυπτογραφήσει σε σημαντικό βαθμό το ατμοσφαιρικό του παρελθόν, ενώ τα ρομπότ που έχουν προσεδαφιστεί στην επιφάνειά του («Spirit», «Opportunity», «Curiosity») μας παρέχουν εικόνες από διάφορες περιοχές του και πραγματοποιούν σημαντικές αναλύσεις.

Χαρακτηριστική είναι η τελευταία αποστολή του «Curiosity» που πριν από δύο εβδομάδες προέβη σε ένα ιστορικό κατόρθωμα –πραγματοποίησε την πρώτη επιτόπια ραδιοχρονολόγηση πετρωμάτων σε άλλον πλανήτη. Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσουμε ένα μόνο στοιχείο από τα χιλιάδες που μάθαμε για τον Αρη την τελευταία δεκαετία είναι ότι στην επιφάνεια έρρεε νερό και άρα είναι πιθανό να έχουν αναπτυχθεί κάποιες μορφές ζωής, έστω και σε μικροβιακό επίπεδο. Μάλιστα, κάποιοι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτές οι μορφές ζωής μπορεί μετά τις ακραίες κλιματικές αλλαγές που συνέβησαν στον Αρη να βρήκαν καταφύγιο στο υπέδαφος ή μέσα σε κάποια πετρώματα και να συνεχίζουν να υφίστανται. Ο εντοπισμός ποσοτήτων μεθανίου στην ατμόσφαιρα του Αρη ενισχύει την πιθανότητα να εξακολουθεί να υπάρχει ζωή εκεί, αν και η παρουσία του αερίου μπορεί να εξηγηθεί και με γεωλογικές διεργασίες. Οι γνώσεις μας γύρω από τον Κόκκινο Πλανήτη είναι πολύτιμες για την ενδεχόμενη οργάνωση μιας επανδρωμένης αποστολής. Αν και αρχικά η NASA είχε στα σχέδιά της μια τέτοια αποστολή, ο Λευκός Οίκος τα έχει αναστείλει. Υπάρχουν ωστόσο ιδιωτικές εταιρείες και πάμπλουτοι επιχειρηματίες που δηλώνουν έτοιμοι να χρηματοδοτήσουν και να οργανώσουν την αποστολή ανθρώπων στον Αρη και μάλιστα πριν από το τέλος της δεκαετίας.

Πλανήτες παντού
Η δεκαετία που μας πέρασε ήταν μια εκπληκτική περίοδος για τους αστρονόμους, οι οποίοι βρέθηκαν με τα καλύτερα εργαλεία αναζήτησης πλανητών στην ανθρώπινη ιστορία. Ο συνδυασμός της ανάπτυξης νέων μεθόδων εντοπισμού πλανητών μακριά από το ηλιακό μας σύστημα με την κατασκευή πανίσχυρων τηλεσκοπίων οδήγησε αρχικά στην ανακάλυψη δεκάδων πλανητών. Η επανάσταση έγινε όταν ξεκίνησε να λειτουργεί το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler (2009), που ήταν ειδικά σχεδιασμένο να αναζητεί εξωπλανήτες. Με τη βοήθειά του οι επιστήμονες εντόπισαν περισσότερους από χίλιους, ενώ το τηλεσκόπιο έχει ήδη υποδείξει την παρουσία άλλων περίπου δύο χιλιάδων που απλώς περιμένουν την επιβεβαίωση της ύπαρξής τους. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι εντοπίστηκαν πολλά και διαφορετικά είδη πλανητών. Πλανήτες με μέγεθος παρόμοιο με αυτό της Γης (ή λίγο μεγαλύτερο) οι οποίοι ονομάστηκαν από τους ειδικούς «υπερ-Γαίες». Γιγάντιοι πλανήτες δίπλα στους οποίους ο Δίας θα ήταν… μικρός δορυφόρος τους! Πλανήτες με «εξωτική» σύσταση όπως ο Cancri 55 e (ε του 55 του Καρκίνου) που οι ειδικοί ονόμασαν «διαμαντένιο πλανήτη»: οι αναλύσεις έδειξαν ότι τουλάχιστον το ένα τρίτο της μάζας του –το οποίο ισοδυναμεί με περίπου τρεις φορές τη μάζα της Γης –είναι διαμάντι! Παράλληλα τα καινούργια εξελιγμένα τεχνικά μέσα επέτρεψαν στους επιστήμονες να κάνουν νέες εκτιμήσεις για τον αριθμό των πλανητών στον γαλαξία μας. Κάποιες μελέτες κάνουν λόγο για ύπαρξη 100 δισ. πλανητών στον Γαλαξία, ενώ άλλες ανεβάζουν τον αριθμό σε 200-300 δισ. Η τελευταία σχετική μελέτη μάλιστα κάνει λόγο για περίπου 60 δισ. πλανήτες στον γαλαξία μας που διαθέτουν συνθήκες ικανές να φιλοξενήσουν τη ζωή. Τα νούμερα κυριολεκτικά ζαλίζουν αν λάβουμε υπόψη μας ότι στο Σύμπαν υπάρχουν περί τους 200 δισ. γαλαξίες.

«Φως» στον Ηλιο
Μέσα στα τελευταία χρόνια μάθαμε για τον Ηλιο πολύ περισσότερα από όσα γνωρίζαμε τους προηγούμενους αιώνες παρατήρησής του. Βασικό ρόλο σε αυτό διαδραμάτισε το διαστημικό παρατηρητήριο SDO της NASA που μελετά σε 24ωρη βάση το μητρικό μας άστρο. Εχουμε πλέον αποκρυπτογραφήσει το φαινόμενο των σκοτεινών κηλίδων, τις μαγνητικές καταιγίδες, τους ηλιακούς ανέμους και έχουμε στοιχεία για μια σειρά από εντυπωσιακά και μυστηριώδη φαινόμενα που λαμβάνουν χώρα στην επιφάνεια αλλά και το εσωτερικό του άστρου. Καθημερινά δημοσιεύονται εκπληκτικές εικόνες αλλά και βίντεο από τον καυτό κόσμο του ζωογόνου Ηλίου.

Αντίο, ηλιακό μας σύστημα
Το «Voyager 1» ξεκίνησε το μακρύ ταξίδι του από τη Γη στις 5 Σεπτεμβρίου 1977 και το ακολούθησε έναν μήνα αργότερα το δίδυμο σκάφος «Voyager 2». Η κοσμική μοίρα τα έφερε έτσι ώστε να είναι και πάλι Σεπτέμβριος όταν έπειτα από ταξίδι 18 δισ. χλμ. το «Voyager 1» πέρασε τα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος.

Εγινε έτσι το ανθρώπινο δημιούργημα που έχει ταξιδέψει μακρύτερα από οποιοδήποτε άλλο. Σύμφωνα με τα στελέχη της αποστολής, το σκάφος έχει καύσιμα και τεχνική δυνατότητα να συνεχίσει την εξερεύνηση του Διαστήματος ως το 2025.

Το «Voyager 2», που ακολούθησε πιο «λοξή» πορεία, βρίσκεται 3,22 δισ. χλμ. πίσω του.

Σεληνιακό… ύδωρ
Επειτα από περίπου 30 χρόνια φθίνοντος ενδιαφέροντος για τη Σελήνη, την τελευταία δεκαετία έγιναν πολλές αποστολές και ανακαλύψεις στον φυσικό μας δορυφόρο. Εγινε εκ νέου χαρτογράφησή του και σειρά γεωλογικών μελετών. Η σημαντικότερη στιγμή όμως ήταν όταν το σκάφος «LCROSS» έφθασε στον Νότιο Πόλο της Σελήνης και έριξε μια βολίδα στον κρατήρα Cabeus με ταχύτητα γύρω στα 9.000 χλμ./ώρα. Η σύγκρουση αποκάλυψε την ύπαρξη παγωμένου νερού στο υπέδαφος του κρατήρα. Λίγες ημέρες αργότερα, σε έναν γειτονικό κρατήρα ονόματι Σάκλετον, εντοπίστηκαν ακόμη μεγαλύτερες ποσότητες παγωμένου νερού. Η ανακάλυψη, εκτός από ιστορική, έχει μεγάλη πρακτική αξία αφού στις περιοχές όπου υπάρχει νερό μπορούν (θεωρητικώς) να δημιουργηθούν επανδρωμένες βάσεις.

Ο Αρχοντας των Δαχτυλιδιών
Βγάζοντας εκτός συναγωνισμού τη Γη, ο Κρόνος είναι αναμφισβήτητα ο πιο εντυπωσιακός και όπως αποδεικνύεται ο πιο ενδιαφέρων πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος. Το διαστημικό σκάφος «Cassini» έφτασε στον Κρόνο το 2004 και έκτοτε έχει ανοίξει κυριολεκτικά ένα νέο ολόκληρο κεφάλαιο στη διαστημική εξερεύνηση. Το «Cassini» μάς έχει προσφέρει καταπληκτικές εικόνες του Κρόνου και των υπέροχων δακτυλίων που, όπως γνωρίζουμε τώρα, αποτελούνται από μικρότερα και μεγαλύτερα… παγάκια. Πρόκειται για κομμάτια παγωμένης ύλης, η κίνηση των οποίων παράγει διάφορα φαινόμενα ειδικά όταν στην πορεία τους «μπερδεύονται» κάποιοι από τους δεκάδες δορυφόρους του Κρόνου που κινούνται σε τέτοιες τροχιές ώστε να διέρχονται κάποια στιγμή από τα δαχτυλίδια. Η πρώτη μεγάλη ανακάλυψη του «Cassini» στο σύστημα του Κρόνου δεν είχε ωστόσο να κάνει με τον πλανήτη αλλά με τον μεγαλύτερο δορυφόρο του, τον Τιτάνα. Οι παρατηρήσεις του «Cassini» στον Τιτάνα αποκάλυψαν έναν ενεργό γεωλογικά και ατμοσφαιρικά κόσμο που, σύμφωνα με τους ειδικούς, βρίσκεται σε μια κατάσταση παρόμοια με εκείνη που βρισκόταν η Γη στα πρώιμα στάδια της ύπαρξής της. Ετσι, μελετώντας τον Τιτάνα στην ουσία βλέπουμε την εξέλιξη του πλανήτη μας. Η δεύτερη μεγάλη ανακάλυψη του «Cassini» είναι ότι εντόπισε στοιχεία σε έναν παγωμένο δορυφόρο του Κρόνου, τον Εγκέλαδο, τα οποία υποδεικνύουν την ύπαρξη ενός ωκεανού κάτω από την παγωμένη επιφάνειά του. Μάλιστα, σύμφωνα με τους ειδικούς, ο Εγκέλαδος μοιάζει να είναι καλύτερος στόχος για την ανακάλυψη ζωής από ό,τι η Ευρώπη, ο παγωμένος δορυφόρος του Δία που οι επιστήμονες γνωρίζουν εδώ και πολλά χρόνια ότι διαθέτει υπόγειο ωκεανό.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ