Κινηματογράφος 2013 _ Τα καλύτερα και τα χειρότερα της χρονιάς

Οπως και πέρυσι, έτσι και εφέτος ήρθε η ώρα του τελικού απολογισμού για μια κινηματογραφική χρονιά ιδιαιτέρως πληθωρική από πλευράς ποσότητας. Κάτι λιγότερο από 300 (!) ταινίες καταμετρήσαμε να έχουν βγει στις αίθουσες κατά τη διάρκεια της χρονιάς, συμπεριλαμβανομένων των επανεκδόσεων, που και εφέτος υπήρξαν αρκετές. Και αυτή η χρονιά υπήρξε καλή για τον ελληνικό κινηματογράφο, με μεγάλες επιτυχίες εκτός αλλά και εντός της χώρας.

Μπορεί μεν η «Miss Violence» του Αλέξανδρου Αβρανά να σημείωσε τεράστια επιτυχία στο Φεστιβάλ Βενετίας (δύο μεγάλα βραβεία: σκηνοθεσίας και ανδρικής ερμηνείας), εντός συνόρων όμως το κοινό προτίμησε τη «Μικρά Αγγλία», την τελευταία ταινία του Παντελή Βούλγαρη που ως την περασμένη Κυριακή είχε φτάσει τα 150.000 εισιτήρια σε όλο το πανελλήνιο και η πορεία της δεν έχει παρουσιάσει κάμψη (σε λιγότερο από ένα μήνα η ταινία έχει ξεπεράσει τα 200.000 εισιτήρια).

Σε σχέση πάντως με το 2012, χρονιά που η κρίση είχε δείξει για πρώτη χρονιά τα απειλητικά δόντια της _ακόμη και στο φτηνό λαϊκό θέαμα που λέγεται κινηματογράφος_ τα πράγματα το 2013 φάνηκε να πηγαίνουν καλύτερα. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι κάποιες αίθουσες μπου παρέμεναν επί χρόνια κλειστές άρχισαν δειλά δειλά να επαναλειτουργούν. Ανάμεσά τους η Αλκυονίδα αλλά και η Αλεξάνδρα της Καλλιθέας που μάλιστα τα πηγαίνει πολύ καλά. Και όσον αφορά τον τελικό απολογισμό, ιδού τα δικά μας δεκάρια.

Οι 10 που αγαπήσαμε και οι 10 που ξεχάσαμε.

Ο πιο σεβάσμιος «κλέφτης» του σινεμά ξαναχτύπησε, αυτή τη φορά με μια βαθιά υπόκλιση στα πολυαγαπημένα του «σπαγκέτι» γουέστερν. Ο «Django ο τιμωρός» είναι μια περιπέτεια εκδίκησης που περιέχει ιδέες από το «Django» του Σέρτζιο Κορμπούτσι (και καμιά 20ριά ακόμη «σπαγκέτι») ως τον «Ταξιτζή» του Μάρτιν Σκορσέζε. Και όμως ο Ταραντίνο κατόρθωσε να ενώσει όλα αυτά τα «κλοπιμαία» σε ένα εντελώς δικό του δημιούργημα που προσωπικά δεν χορταίνω να βλέπω ξανά και ξανά και ξανά. Δίπλα στον Τζέιμι Φοξ που υποδύεται τον ήρωα του τίτλου ένας αλησμόνητος Λεονάρντο Ντι Κάπριο υποδύεται έναν μοχθηρό ρατσιστή γαιοκτήμονα. Ο καλύτερος ρόλος της καριέρας του.

Το αριστούργημα του ρώσου σκηνοθέτη Σεργκέι Λόζνιτσα μάς μεταφέρει στο ρωσικό μέτωπο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με άξονα τις σελίδες του μυθιστορήματος του Βασίλι Μπικόφ, ονομαστού λευκορώσου συγγραφέα και επικριτή του αυταρχικού καθεστώτος της χώρας του. Μέσα από την ιστορία τριών ρώσων πολεμιστών η ταινία σβήνει τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον ηρωισμό και στην προδοσία, ανάμεσα στην έχθρα και στη φιλία και υποκλίνεται ταπεινά στο μυστήριο και στην περιπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης.

Συνδυάζοντας τους στίχους ποιητών όπως ο Ρίτσος και ο Λειβαδίτης, που έγραψαν ποίηση ως κρατούμενοι στη Μακρόνησο, με την επισταμένη έρευνα, το αρχειακό υλικό αλλά και τον σύγχρονο σχολιασμό, ο Ελβετός Ολιβιέ Ζυσουά έφτιαξε ένα ντοκυμαντέρ για τη Μακρόνησο με άποψη και το πιο πρωτότυπο από όσα έχω δει ως σήμερα. Ενα έργο όχι για την τηλεόραση αλλά για το σινεμά. Ενα έργο από το οποίο απουσιάζουν όλα τα κλισέ αφού δεν έχει ούτε έναν άνθρωπο να μιλάει στην κάμερα για τις εμπειρίες του.

Το όνομα Κέιτ Μπλάνσετ ήδη ακούγεται για τα προσεχή βραβεία Οσκαρ χάρη στην ερμηνεία της αυστραλέζας ηθοποιού στην τελευταία ταινία του Γούντι Αλεν. Ενα άκρως επίκαιρο δράμα που ασχολείται με την κατακόρυφη πτώση μιας πάμπλουτης γυναίκας από την κορυφή στο χώμα. Αν φανταζόσασταν ποτέ μια ταινία του Γούντι Αλεν για την κρίση, μόνο με αυτόν τον φίνο και ουσιαστικό τρόπο θα μπορούσε να τη δώσει. Από τις καλύτερες της καριέρας του.

΄

Η εξονυχιστική μελέτη μιας γυναίκας πάνω από τα 50 η οποία, χωρίς να υποκύπτει σε συμβιβασμούς και χωρίς να βάζει νερό στο κρασί της, προσπαθεί να τακτοποιήσει τη ζωή της. Μία από τις αποκαλύψεις του τελευταίου κινηματογραφικού Φεστιβάλ Βερολίνου, χάρισε δικαιότατα στην πρωταγωνίστριά της Παουλίνα Γκαρσία το βραβείο ερμηνείας. Η επιτυχία της Γκαρσία είναι ότι έπλασε στην εντέλεια έναν τύπο γυναίκας με τον οποίο θα ταυτιστούν πολλές γυναίκες των ημερών μας και από όλον τον κόσμο.

Η πρώτη ταινία σε γαλλικό έδαφος του ιρανού σκηνοθέτη που μας έδωσε το «Τι απέγινε η Ελι;» και το «Ενας χωρισμός» τοποθετείται στον μικρόκοσμο ενός σπιτιού στα προάστια του Παρισιού, όπου ο φακός του σκηνοθέτη παρακολουθεί με όρεξη την επιρροή που ασκεί η παρουσία του πρώην συντρόφου μιας γυναίκας από τη στιγμή που την επισκέπτεται και πάλι για να τη βοηθήσει. Στους δύσκολους καιρούς μας, επισημαίνει πολύ εύστοχα ο Φαραντί, όσο προσπαθείς να ξεδιαλύνεις το κουβάρι του παρελθόντος τόσο περισσότερο μπερδεύεις το παρόν σου.

Ενα τροχαίο δυστύχημα θα δώσει την ευκαιρία στον ρουμάνο σκηνοθέτη Κάλιν Πέτερ Νέτζερ να στήσει μια τρομερή «Οικογενειακή υπόθεση» εστιάζοντας στη μητέρα του οδηγού που ευθύνεται για τον θάνατο, μια πάμπλουτη μεγαλοαστή του Βουκουρεστίου που θα κάνει τα αδύνατα δυνατά ώστε ο γιος της να μην κατηγορηθεί. Ερμηνεία για Οσκαρ από τη σεβάσμια ρουμάνα ηθοποιό Λουμίνιτα Γκεοργκίου.

Σε μια ερμηνεία σωματικής δύναμης και ψυχικού σθένους, ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ με κέρδισε άνευ όρων υποδυόμενος τον ιστιοπλόο που βρίσκεται χαμένος πάνω στο σκάφος του στον ωκεανό και προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις να παραμείνει ζωντανός. Αξιοθαύμαστο στα 77 του, το πάλαι ποτέ «all American boy» του κινηματογράφου συμβαδίζει όμορφα με την ηλικία του σε μια δουλειά που αξίζει Οσκαρ.

Η ματιά ενός ιταλού σκηνοθέτη επάνω στη σύγχρονη Ρώμη, η οποία, παρ’ ότι εξακολουθεί να μεταφέρει την αιώνια εξωτερική ομορφιά της, στο εσωτερικό της δείχνει κουρασμένη, βαριεστημένη και άδεια. Και αυτό εκφράζεται μέσω του κεντρικού ήρωα της ιστορίας, ενός κάποτε επιτυχημένου δημοσιογράφου και συγγραφέα (Τόνι Σερβίλο), που κινείται πια σαν φάντασμα στο μεταίχμιο του κυνισμού και της παραίτησης. Ενα φιλμ που σε ελκύει εθιστικά στην ιδιαίτερη μελαγχολία του και που συνάμα θυμίζει κάτι σαν συνέχεια της «Γλυκιάς ζωής» του Φεντερίκο Φελίνι.

Σπανίως όταν τελειώνει μια ταινία διάρκειας 2 ωρών και 40 λεπτών σε κάνει να πεις μέσα σου «αχ, και να ‘χε λίγο ακόμη», αυτό ακριβώς όμως ένιωσα βλέποντας τη 12η και καλύτερη ταινία του Βούλγαρη, ένα χορταστικό έπος στηριγμένο στο μπεστ σέλερ της (σεναριογράφου) Ιωάννας Καρυστιάνη. Μέσα από την ιστορία δύο αδελφών (Πηνελόπη Τσιλίκα και Σοφία Κόκκαλη) ερωτευμένων με τον ίδιο άντρα (Ανδρέας Κωνσταντίνου) στην Ανδρο των δεκαετιών του 1930 και του 1940 μιλάει με ποίηση και ουσία για τη γλυκιά αρρώστια του γνήσιου έρωτα.

Η γνώμη μου για τις ταινίες με τα παράλληλα σύμπαντα και το μπλέξιμο στον χωροχρόνο συνοψίζεται σε μία πρόταση: δύσκολα μπορούν να με «πιάσουν» και πολύ εύκολα μπορούν να μου τη «σπάσουν». Ακόμη και με το «Inception» του Κρις Νόλαν αυτό έγινε. Στην περίπτωση του «Ανάμεσα σε δύο κόσμους», του οποίου ο πυρήνας είναι μια ιστορία αιώνιου αλλά ανεκπλήρωτου έρωτα, ένιωσα παγερά αδιάφορος, κάτι στο οποίο συνέβαλαν οι δύο πρωταγωνιστές (Τζιμ Στέρτζες και Κίρστεν Ντανστ), που δεν έχουν καμία χημεία μεταξύ τους.

Μόνο ντροπή μπορεί να νιώθει οποιοσδήποτε έχει αναμειχθεί σε αυτή την καταστροφική επιστροφή στην ελληνική βιντεοκασέτα της δεκαετίας του ’80, με έναν «Ακάλυπτο» που θυμίζει Ταμτάκο εξαιτίας της εντελώς ανεγκέφαλης επιλογής του Πέτρου Φιλιππίδη σε έναν ρόλο που έχει ταυτιστεί τόσο πολύ με τον Αντώνη Καφετζόπουλο. Αν αυτό είναι δείγμα επιστροφής στον λαϊκό εμπορικό κινηματογράφο, τότε αυτός ο κινηματογράφος έχει πεθάνει. Και κρίμα για τον Χρήστο Δήμα που δέχθηκε να βάλει την υπογραφή του σε αυτό το σκουπίδι.

Το μονότονο, μονόχνωτο, χωρίς πάθος και χωρίς στόχο πορτρέτο ενός νέου (Γιάννης Παπαδόπουλος) ενώ περιπλανάται στη μίζερη Αθήνα των ημερών μας. Η σκηνοθετική απειρία του Λυγίζου στον κινηματογράφο αλλά και η ανάγκη του να προκαλέσει με τον οποιονδήποτε τρόπο θόρυβο τον παγίδευσαν σε μια ταινία που, ακριβώς επειδή εξαντλείται στα πρώτα 10 λεπτά της, είναι αναγκασμένη να καταφύγει σε ακραίες αλλά θλιβερές σκηνές άνευ νοήματος, όπως εκείνη όπου βλέπουμε τον πρωταγωνιστή να τρώει το σπέρμα του.

Η Μάιλι Σάιρους δεν είναι τίποτε παραπάνω από ένα όμορφο μουτράκι που επαναλαμβάνει λέξεις όπως το «Sooo!!!!» και το «Like!». Και όμως μέσω της Χάνα Μοντάνα κατάφερε να γίνει τεράστιο όνομα στην Αμερική και αυτό μας δηλώνει αρκετά πράγματα για την αμερικανική αισθητική. Στην τελευταία σαχλαμάρα της η Σάιρους δουλεύει μυστικά για το FBI. Στα βήματα που χάραξε η Σάντρα Μπούλοκ στο «Μις με το ζόρι»; Μπα! Μπροστά σε αυτή την ταινία η «Μις» είναι ένα μικρό αριστούργημα!

Ενας τρομακτικός θόρυβος από το πρώτο ως το τελευταίο λεπτό, με ρομπότ μεγέθους ουρανοξυστών να αναδύονται από τη θάλασσα απειλώντας την ανθρωπότητα αλλά και τη νοημοσύνη μας. Είναι σχεδόν απίστευτο που ο σκηνοθέτης αυτής της ασυναρτησίας είναι ο Γκιγέρμο ντελ Τόρο, ο ίδιος άνθρωπος που γύρισε τον αριστουργηματικό «Λαβύρινθο του Πάνα».

Σκηνοθετώντας για δεύτερη φορά μετά το «Drive» τον Ράιαν Γκόσλινγκ, ο Δανός Ν. Γ. Ρεφν υπέγραψε μια απογοητευτική, συχνά ακατανόητη και άνευ λόγου ύπαρξης περιπέτεια εκδίκησης με φόντο την Μπανγκόκ. Ο σκηνοθέτης ενδιαφέρεται να κινηματογραφήσει στυλ και το αποτέλεσμα είναι μια καταστροφική συρραφή από όμορφα αλλά άδεια πλάνα από τα οποία σώζεται μόνο η Κριστίν Σκοτ Τόμας που εμφανίζεται μετά το πρώτο 20λεπτο υποδυόμενη μια γυναίκα-τέρας που φτύνει βιτριόλι σε κάθε της λέξη.

Πώς είναι δυνατόν να μιλάμε για τον «Τελευταίο εξορκισμό 2» αφού υποτίθεται ότι «Ο τελευταίος εξορκισμός 1» ήταν ο… τελευταίος; Η απάντηση βεβαίως είναι αμιγώς οικονομικού περιεχομένου, αφού η επιτυχία που σημείωσε λόγω του φανατικού κοινού του είδους η προηγούμενη ταινία είχε ως αποτέλεσμα μια «συνέχεια-αρπαχτή» απευθυνόμενη αποκλειστικώς και μόνο στο ίδιο κοινό.

Το εύρημα του μυθιστορήματος «Η μηχανή του χρόνου» και της μεταφοράς στο παρελθόν χρησιμοποιείται ανόητα προκειμένου ο σκηνοθέτης τού «Αγάπη είναι…» και σεναριογράφος τού «Τέσσερις γάμοι και μία κηδεία» να αφηγηθεί μια ιστορία αγάπης ενός άχαρου ασκούμενου δικηγόρου (Ντόνολ Γουίλσον) ο οποίος προσπαθεί να κατακτήσει την (εξίσου άχαρη) Ρέιτσελ Μακ Ανταμς.

Μια πανδαισία ιδεών σού ανοίγει την πόρτα σε ένα εντελώς σουρεαλιστικό σύμπαν το οποίο έχει ενδιαφέρον μόνο ως τα 15 πρώτα λεπτά. Μετά πολύ απλά κουράζεσαι, παρά τις όποιες ρομαντικές διαθέσεις του σκηνοθέτη, τον οποίο οφείλω να πω ότι ανέκαθεν θεωρούσα «δήθεν», ιδίως μετά την «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού», μία από τις πιο υπερτιμημένες ταινίες της τελευταίας δεκαετίας.

Το πιο αδιάφορο αλλά και πιο «ανώδυνο» κεφάλαιο του βίου της λαίδης Νταϊάνας, η ερωτική σχέση της με τον πακιστανό καρδιοχειρουργό Χασνάτ Καν, αναπαριστάται σε μια ανιαρή και ανέμπνευστη κινηματογραφική σαπουνόπερα που παίρνει φωτιά μόλις προς το τέλος, όταν η αδιέξοδη σχέση της Νταϊάνας με τον Καν την οδήγησε στον αιγύπτιο μεγαλοεπιχειρηματία Ντόντι αλ Φαγέντ με τον οποίο σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα.