Αστρα Χριστουγέννων που φώτισαν τον κόσμο μας

Είναι ημέρες ιδιαίτερες από κάθε άποψη, πασπαλισμένες με «αστερόσκονη», οι ημέρες αυτές των Χριστουγέννων. Και μια έρευνα του «BHMASCIENCE» στο ημερολόγιο (πηγαίνοντας ακόμη και τέσσερις αιώνες πίσω) έδειξε ότι σε κάποιες άλλες «φάτνες» γεννήθηκαν τέτοιες ημέρες πολλά από τα μεγάλα «αστέρια» της επιστήμης – όχι αστέρες διάττοντες αλλά διαχρονικοί και λαμπεροί που άφησαν κληρονομιά αιώνια σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Γνωρίζατε, για παράδειγμα, ότι ο ανθρώπινος… θεός της βαρύτητας, ο σερ Ισαάκ Νεύτων, γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου ή ότι την ίδια ημερομηνία (με διαφορά βέβαια ενός και πλέον αιώνα) ήλθε στον κόσμο ο δημιουργός του «μηχανικού Ιnternet» Κλοντ Σαπ; Οι ημέρες των Χριστουγέννων όμως έχουν «γεννήσει» και πολλές άλλες επιστημονικές μορφές, όπως τον «πατέρα» των υπολογιστών Τσαρλς Μπάμπατζ αλλά και κατόχους Νομπέλ (όπως ο Αντολφ Βιντάους που έλυσε το «μυστήριο» των στερολών και των βιταμινών ή ο Γκέρχαρντ Χέρτζμπεργκ που αποτύπωσε για πρώτη φορά την ηλεκτρονική δομή των ελευθέρων ριζών). Ας περιηγηθούμε λοιπόν μαζί στη χριστουγεννιάτικη επιστημονική γειτονιά των αστεριών και ας ελπίσουμε ότι τέτοιες ημέρες (και όχι μόνο) θα συνεχίσουν να έρχονται στη ζωή φωτεινά μυαλά που θα ρίχνουν τη λάμψη τους σε όλους μας.

Σερ Ισαάκ Νεύτων
(25 Δεκεμβρίου 1642 – 20 Μαρτίου 1727)
Ο «θεός» της βαρύτητας

Ενας μεγάλος επιστήμονας με πολλά πρόσωπα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτός ο άγγλος φυσικός, μαθηματικός, αστρονόμος, φιλόσοφος, αλχημιστής και θεολόγος. Ο Νεύτων (Sir Isaac Newton) θεωρείται ο πατέρας της Κλασικής Φυσικής καθώς ξεκινώντας από τις παρατηρήσεις του Γαλιλαίου αλλά και τους νόμους του Κέπλερ για την κίνηση των πλανητών διατύπωσε τους τρεις μνημειώδεις νόμους της κίνησης αλλά και τον «νόμο της βαρύτητας» (όλοι θα θυμούνται τον θρύλο που ντύνει αυτόν τον νόμο και θέλει τον Νεύτωνα να αναζητεί και να διατυπώνει τον νόμο της βαρύτητας έπειτα από πτώση μήλου από μια μηλιά). Στην οπτική με την οποία ασχολήθηκε, ο Νεύτων ήταν εκείνος που χρησιμοποίησε πρίσμα ώστε να δείξει ότι το λευκό φως χωρίζεται σε ένα φάσμα που αποτελείται από αρκετά χρώματα. Είχε επίσης καθοριστική συμβολή στη θεμελίωση των σύγχρονων μαθηματικών μέσω των μελετών του στον διαφορικό και ολοκληρωτικό λογισμό. Πάντως ο διάσημος στους αιώνες των αιώνων Νεύτων είχε έναν ιδιόρρυθμο χαρακτήρα: πολλοί σύγχρονοί του έκαναν λόγο για τη ζήλια και την ανταγωνιστικότητά του –ήταν ατέρμονη η αντιπαλότητά του με τον γερμανό σύγχρονό του Γκότφριντ Λάιμπνιτς σχετικά με το ποιος από τους δύο ήταν εκείνος στον οποίο ανήκε ο διαφορικός λογισμός. Ισως αυτόν τον απόλυτο χαρακτήρα «σμίλεψε» η παιδική ηλικία του –δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα του που πέθανε πριν από τη γέννησή του -, ενώ η μητέρα του ξαναπαντρεύτηκε αφήνοντάς τον στη γιαγιά του. Η αντίδραση του Νεύτωνος σε όλα αυτά ήταν να δημιουργήσει το δικό του «αμαρτιολόγιο» στο οποίο αναφέρεται με ζήλια και μνησικακία για τη μητέρα του και τον πατριό του. Μεγαλώνοντας ο Νεύτων επέδειξε ένα κοφτερό μυαλό, το οποίο όμως ήταν πλήρως απορροφημένο στις μελέτες και στις σκέψεις του, με αποτέλεσμα να «επικοινωνεί» ελάχιστα με τους γύρω του. Είναι χαρακτηριστική η σκηνή κατά την οποία μία από τις υπηρέτριες του σπιτιού του τον βρήκε μπροστά σε ένα τηγάνι γεμάτο βραστό νερό μέσα στο οποίο μαγειρευόταν το… ρολόι του ενώ εκείνος κρατούσε στο χέρι του το αβγό που προφανώς ήθελε να μαγειρέψει! Ρουτίνα επίσης αποτελούσε το να καλεί σπίτι του κάποιον για δείπνο και όταν ο καλεσμένος έφθανε εκείνος να είναι τόσο απορροφημένος στην έρευνά του ώστε να τον αφήνει να δειπνήσει μόνος του…

Γουίλιαμ Γκρέγκορ
(25 Δεκεμβρίου 1761 – 11 Ιουνίου 1817)
Ο… τιτάνιος κληρικός

Ανθρωπος του κλήρου, με σπουδές στη Χημεία, ο Γουίλιαμ Γκρέγκορ (William Gregor) θα μείνει στην Ιστορία ως ο άνθρωπος που ανακάλυψε το τιτάνιο. Και την ανακάλυψη αυτή την οφείλει στην… τοπογραφία. Οταν μετακόμισε με την οικογένειά του στην Κορνουάλη, ξεκίνησε να κάνει ενδελεχή χημική ανάλυση των μετάλλων της περιοχής. Το 1791 και ενώ μελετούσε πετρώματα από την κοιλάδα Manaccan, απομόνωσε ένα άγνωστο μέταλλο το οποίο ονόμασε manaccanite. Αργότερα μέσα στην ίδια χρονιά ο Μάρτιν Χάινριχ Κλάπροθ ανακάλυψε αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως τιτάνιο και μάλιστα το «βάφτισε» έτσι από τους Τιτάνες της ελληνικής μυθολογίας. Τελικώς αποσαφηνίστηκε ότι ο Γκρέγκορ ήταν εκείνος που έκανε πρώτος την ανακάλυψη του στοιχείου και έμεινε γνωστός ως ο «πατέρας» του –«νονός» του πάντως παρέμεινε ο Κλάπροθ. Παρά τη ζέση του για τις επιστημονικές εργασίες του, ο Γκρέγκορ δεν παρέλειπε ποτέ τα ιερατικά του καθήκοντα. Στον ελεύθερο χρόνο του λάτρευε να ζωγραφίζει τοπία ενώ ήταν επίσης χαλκογράφος και μουσικός. «Ενοχη» για τον θάνατό του το 1817 σε ηλικία 56 ετών ήταν η φυματίωση.

Κλάρα Μπάρτον
(25 Δεκεμβρίου 1821 – 12 Απριλίου 1912)
Αγγελος στο Πεδίο της Μάχης

Αποκαλούμενη «Ο Αγγελος του Πεδίου της Μάχης» η Κλαρίσα Χάρλοου Μπάρτον (Clarissa Harlow Barton) ήταν μια γυναίκα με πολλαπλούς –και προχωρημένους –για την εποχή της ρόλους. Σε μια εποχή που πολύ λίγες γυναίκες εργάζονταν, η Κλάρα (όπως την φώναζαν) Μπάρτον έχτισε μια καριέρα που βασιζόταν στο να απαλύνει τον πόνο του άλλου –η προσφορά της ήταν ανεκτίμητη κατά τον αμερικανικό εμφύλιο. Δασκάλα, υπάλληλος στο γραφείο ευρεσιτεχνιών της αμερικανικής κυβέρνησης (παρ’ ότι δέχθηκε μεγάλο πόλεμο και αδικίες λόγω του ότι ήταν απλώς… γυναίκα, κατάφερε να γίνει ίσως η πρώτη γυναίκα που εργάστηκε σε σημαντική θέση για την κυβέρνηση των ΗΠΑ), νοσοκόμα και, κυρίως, φιλάνθρωπος ήταν η ιδρύτρια του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού, ο οποίος από το 1881 συντρέχει τα θύματα πολέμου και καταστροφών. Η γυναίκα αυτή που μακροημέρευσε δεν παντρεύτηκε ποτέ, αλλά διατηρούσε μια μακρόχρονη σχέση (κάτι που και πάλι δεν ήταν σύνηθες για την εποχή της). Παιδί άκρως ντροπαλό –τόσο που οι γονείς της ανησυχούσαν –η Κλάρα ένιωσε την κλίση της για βοήθεια των αδυνάμων ήδη από τα 10 έτη της. Τότε ήταν που έχρισε τον εαυτό της προσωπική «νοσοκόμα» του αδελφού της Ντέιβιντ, ο οποίος είχε τραυματιστεί σοβαρά πέφτοντας από τη στέγη ενός αχυρώνα. Η μικρή Κλάρα έμαθε πώς να του χορηγεί φάρμακα αλλά και να τοποθετεί βδέλλες στο σώμα του (κοινή θεραπεία της εποχής). Και έτσι τον έσωσε, όταν οι γιατροί είχαν παραδώσει τα όπλα. Χρόνια αργότερα έσωσε πάρα πολλούς στρατιώτες του αμερικανικού Εμφυλίου ως εθελόντρια νοσοκόμα. Επειτα από ταξίδια της στην Ευρώπη όπου ήλθε σε επαφή στη Γενεύη με τους υπευθύνους του Ερυθρού Σταυρού, γύρισε στις ΗΠΑ και τελικώς με πολλές προσπάθειες ίδρυσε τον Αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό το 1881 –βοήθησε σε πολλές περιπτώσεις κρίσης και εκτός ΗΠΑ όπως στην Τουρκία μετά τη σφαγή των Αρμενίων στα μέσα του 1890 αλλά και σε νοσοκομεία της Κούβας (στην Κούβα συνέτρεχε μάλιστα τους ασθενείς σε ηλικία 77 ετών). Τελικώς λόγω του προχωρημένου της ηλικίας της παραιτήθηκε από πρόεδρος του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού το 1904, σε ηλικία 83 ετών. Πέθανε τελικώς το 1912 εξαιτίας φυματίωσης. Μία από τις σημαντικότερες γυναίκες (κυρίως για τα χρόνια στα οποία έζησε) η Μπάρτον βρίσκεται ακόμη καθημερινά κοντά σε πολλούς Αμερικανούς, καθώς το όνομά της φέρουν σχολεία, δρόμοι και νοσηλευτικά ιδρύματα.

Αντολφ Βιντάους
(25 Δεκεμβρίου 1876 – 9 Ιουνίου 1959)
Νομπέλ στη διατροφή

Γερμανός ειδικός στην οργανική χημεία, ο οποίος όχι μόνο μπήκε στο πάνθεον των κατόχων Νομπέλ (Νομπέλ Χημείας το 1928 για τη μελέτη του σχετικά με τη σύσταση των στερολών και τη σύνδεσή τους με τις βιταμίνες) αλλά ήταν και ο πρώτος επιστήμονας που έλαβε Νομπέλ για ερευνητική δουλειά επάνω στην ανθρώπινη διατροφή. Ο Αντολφ Βιντάους ( Adolf Windaus) ξεκίνησε τις μελέτες του το 1901 επάνω στη χοληστερόλη –ένα από τα κυριότερα στεροειδή –καθώς ως τότε τίποτε δεν ήταν γνωστό σε ό,τι αφορούσε τη δομή της. Το 1926 απέδειξε ότι το υπεριώδες φως (είτε του ηλίου είτε τεχνητό) ενεργοποιεί την ουσία εργοστερόλη, η οποία δίνει τη βιταμίνη D. Αργότερα στο πλαίσιο των ερευνών του συνέθεσε τη βιταμίνη D3, ανακάλυψε την ισταμίνη (μια ορμόνη τεράστιας σημασίας στη φαρμακολογία η οποία έκανε τις φαρμακευτικές εταιρείες να τον… κυνηγούν) και συνεισέφερε στη σύνθεση της βιταμίνης Β. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο πρωτοπόρος Βιντάους διερεύνησε και την πιθανότητα χρήσης χημειοθεραπείας στον καρκίνο. Ποιο ήταν το κύριο χαρακτηριστικό του; Οτι στο πλαίσιο των ερευνών του δεν ξεκινούσε ποτέ από τη θεωρία αλλά διεξήγε εξαρχής πειράματα στο εργαστήριο.

Τσαρλς Μπάμπατζ
(26 Δεκεμβρίου 1791 – 18 Οκτωβρίου 1871)
Ο «παππούς» των υπολογιστών

Ο Τσαρλς Μπάμπατζ (Charles Babbage) θεωρείται ο «πατέρας», ή μάλλον ο «παππούς», των υπολογιστών –και δικαίως. Ο βρετανός αυτός μαθηματικός, φιλόσοφος, εφευρέτης και μηχανικός ανακάλυψε τις βασικές αρχές του σύγχρονου υπολογιστή αλλά στάθηκε άτυχος, καθώς το φοβερό μυαλό του «γέννησε» τα σχέδια έναν αιώνα προτού υπάρξει η τεχνολογία που θα επέτρεπε την κατασκευή ενός τέτοιου μηχανήματος. Ο Μπάμπατζ ήταν γόνος πλούσιας οικογένειας, γεγονός που του επέτρεψε να λάβει την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση, και έτσι έφθασε να κατέχει έδρα Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ –υπήρξε επίσης από τα ιδρυτικά μέλη της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας. Τμήματα των μη ολοκληρωμένων μηχανών του Μπάμπατζ εκτίθενται στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου, ενώ το 1991 κατασκευάστηκε μια πλήρως λειτουργική διαφορική μηχανή από τα αρχικά του σχέδια με μεθόδους κατασκευής που αντιστοιχούσαν στον 19ο αιώνα –γεγονός που αποδείκνυε περίτρανα ότι η μηχανή του Μπάμπατζ είχε όλα τα… φόντα να λειτουργήσει. Τι σημαίνει όμως διαφορική μηχανή; Την εποχή του Μπάμπατζ, οι αριθμητικοί πίνακες υπολογίζονταν από ανθρώπους, που ονομάζονταν «υπολογιστές». Στο Κέιμπριτζ ο επιστήμονας είδε τον μεγάλο ρυθμό σφαλμάτων αυτής της ανθρωποκεντρικής διαδικασίας και έθεσε ως έργο ζωής την προσπάθεια μηχανικού υπολογισμού των πινάκων. Αρχισε το 1822 με αυτό που θα ονόμαζε διαφορική μηχανή, η οποία υπολόγιζε τις τιμές πολυωνυμικών συναρτήσεων. Σε αντίθεση με παρόμοιες προσπάθειες της εποχής, η διαφορική μηχανή του Μπάμπατζ ήταν σχεδιασμένη να υπολογίζει μια σειρά από τιμές αυτόματα. Το 2000 το Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου ολοκλήρωσε την κατασκευή και ενός εκτυπωτή που ο Μπάμπατζ είχε σχεδιάσει για τη διαφορική μηχανή, μια εξαιρετικά πολύπλοκη συσκευή για τον 19ο αιώνα. Ο μεγάλος αυτός επιστήμονας απέκτησε οκτώ παιδιά, ωστόσο μόνο τα τρία έφθασαν ως την ενηλικίωση. Πέθανε σε ηλικία 80 ετών από νεφρική ανεπάρκεια, η οποία ήταν συνέπεια κυστίτιδας. Ο μισός από τον εγκέφαλό του διατηρείται στο Μουσείο Χαντέριαν του Βασιλικού Κολεγίου Χειρουργικής στο Λονδίνο, ενώ ο άλλος μισός εκτίθεται στο Μουσείο Επιστημών στο Λονδίνο.

Ερνστ Ρούσκα
(25 Δεκεμβρίου 1906 – 27 Μαΐου 1988)
Μας άνοιξε τα μάτια…

Νομπελίστας και ο Ερνστ Ογκουστ Φρίντριχ Ρούσκα (Ernst August Friedrich Ruska), γερμανός ηλεκτρολόγος μηχανικός και «πατέρας» του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου. Η θεμελιώδης ερευνητική δουλειά του στην ηλεκτρονική οπτική και ο σχεδιασμός του πρώτου ηλεκτρονικού μικροσκοπίου τού χάρισαν το Νομπέλ Φυσικής το 1986 (το μοιράστηκε με τον Χάινριχ Ρόρερ και τον Γκερντ Μπίνινγκ). Ωσπου να φθάσει όμως η μεγάλη βράβευση απαιτήθηκαν δεκαετίες σκληρής δουλειάς. Το 1928 ο Ρούσκα ανακάλυψε ότι ένα πηνίο που δημιουργεί γύρω του μαγνητικό πεδίο μπορεί να λειτουργήσει ως φακός στον οποίο επικεντρώνεται μια ηλεκτρονική δέσμη. Με την προσθήκη ενός δεύτερου φακού κατάφερε να δημιουργήσει το πρώτο στοιχειώδες ηλεκτρονικό μικροσκόπιο (μεγέθυνση Χ17). Ως το 1933 οι βελτιώσεις που επέφερε αύξησαν τη μεγέθυνση στο Χ7000 ξεπερνώντας κατά πολύ τις επιδόσεις των συμβατικών οπτικών μικροσκοπίων, ενώ το πρώτο εμπορικό μοντέλο ηλεκτρονικού μικροσκοπίου κυκλοφόρησε το 1939. Η ηλεκτρονική μικροσκοπία άνοιξε νέα σημαντικά κεφάλαια στη Βιολογία, στην Ιατρική και σε πολλά άλλα επιστημονικά πεδία. Την ημέρα απονομής του Νομπέλ το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο του Ρούσκα χαρακτηρίστηκε μία από τις σημαντικότερες εφευρέσεις του 20ού αιώνα.

Ρίτσαρντ Σόουπ
(25 Δεκεμβρίου 1901 – 2 Οκτωβρίου 1966)
Πολύ σκληρός για να πεθάνει

Ενας επιστήμονας… πολύ σκληρός για να πεθάνει (παρ’ότι τελικώς απεβίωσε σχετικώς νέος). Ο ιολόγος Ρίτσαρντ Σόουπ (Richard Shope) του Ινστιτούτου Ροκφέλερ –κάτοχος του σημαντικού βραβείου για την κλινική ιατρική έρευνα Αλμπερτ Λάσκερ το 1957 –καταπιανόταν με τα «ύπουλα» παθογόνα ολόκληρη τη ζωή του και αυτό παραλίγο να του στοιχίσει πολύ ακριβά (κάτι που ευτυχώς δεν συνέβη, για το καλό όχι μόνο το δικό του αλλά και της ανθρωπότητας). Ο Σόουπ ήταν ο πρώτος επιστήμονας που εμβολίασε ζώα ενάντια στη γρίπη, ο πρώτος που ταυτοποίησε το 1928 στέλεχος του ιού της γρίπης Α σε χοίρους (μάλιστα αργότερα τόσο ο ίδιος όσο και τρεις άλλοι συνάδελφοί του από το Ιατρικό Ερευνητικό Συμβούλιο της Βρετανίας ταυτοποίησαν αυτόν τον ιό ως τον ένοχο για την πανδημία γρίπης του 1918). Οι ιοί ήταν οι… σύντροφοί του και τελικώς ένας εξ αυτών έλαβε και το όνομά του. Το 1933 ο Σόουπ εντόπισε έναν ιό των θηλωμάτων που προσβάλλει κουνέλια και ο οποίος «βαφτίστηκε» Shope papillomavirus. Και ερχόμαστε στο «πολύ σκληρός για να πεθάνει»: μελετώντας τον ρόλο των κουνουπιών ως «οχημάτων μεταφοράς» της νόσου του ύπνου (αφρικανική τρυπανοσωμίαση), έγινε και ο ίδιος «θύμα» τους. Κατάφερε όμως να αναρρώσει πλήρως –ήταν ένας από τους λίγους ανθρώπους στον κόσμο που εκείνη την εποχή ξέφυγε από τη νόσο του ύπνου χωρίς να εμφανίσει μόνιμες εγκεφαλικές βλάβες. Ο Σόουπ επιβίωσε των επικίνδυνων μεταδοτικών παθογόνων –όχι όμως και του καρκίνου, που τελικώς τον σκότωσε το 1966.

Τζέιμς Πρέσκοτ Τζουλ
(24 Δεκεμβρίου 1818 – 11 Οκτωβρίου 1889)
Ο ζυθοποιός της ενέργειας

Ενας ζυθοποιός –και μάλιστα ιδιοκτήτης εργοστασίου ζυθοποιίας -, με έντονες όμως επιστημονικές ανησυχίες (τόσες ώστε να τον οδηγήσουν να εγκαταλείψει τη ζωή του βιομηχάνου για να αφοσιωθεί στην επιστήμη), θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτός ο βρετανός φυσικός που ασχολήθηκε με τις μετατροπές των διαφόρων μορφών ενέργειας. Στο χρονικό διάστημα μεταξύ 1837 και 1847 o Τζέιμς Πρέσκοτ Τζουλ (James Prescott Joule) θεμελίωσε την αρχή διατήρησης της ενέργειας, καθώς και την αρχή της ισοδυναμίας της θερμότητας με τις άλλες μορφές ενέργειας. Περίφημη είναι η πραγματεία που παρουσίασε το 1840 στη Βασιλική Εταιρεία στην οποία αναφέρονται οι έρευνές του για ένα φαινόμενο σχετικό με τη συνεχή παραγωγή θερμότητας από τη διέλευση ηλεκτρικού ρεύματος σε έναν αγωγό, ενώ τότε διατύπωσε και τον νόμο που φέρει το όνομά του. Ο ηλεκτρικός λαμπτήρας πυράκτωσης και η ηλεκτρική θερμάστρα αποτελούν δύο συνήθεις εφαρμογές του νόμου του Τζουλ στην καθημερινή μας ζωή. Ο Τζουλ, ταυτόχρονα με τον Γιούλιους Ρόμπερτ φον Μάγερ, ο οποίος μελέτησε το πρόβλημα θεωρητικά, διατύπωσε την αρχή της ισοδυναμίας μεταξύ μηχανικού έργου και θερμικής ενέργειας φτάνοντας στον πειραματικό προσδιορισμό του μηχανικού ισοδυνάμου της θερμίδας. Οι θεμελιώδεις έρευνες του Τζουλ παρείχαν τις πειραματικές βάσεις της μηχανικής θεωρίας της θερμότητας και οδήγησαν στη συνέχεια στη διατύπωση της γενικής αρχής της διατήρησης της ενέργειας.

Γουίλιαμ Χέιγουορντ Πίκερινγκ
(24 Δεκεμβρίου 1910 – 15 Μαρτίου 2004)
Από τη Γη στη Σελήνη

Ο Νεοζηλανδός Γουίλιαμ Χέιγουορντ Πίκερινγκ (William Hayward Pickering) ήταν μια από τις εμβληματικές φιγούρες της… κατάκτησης του Διαστήματος και των πρώτων ρομποτικών εξερευνήσεων στη Σελήνη, στην Αφροδίτη και στον Αρη. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι διετέλεσε επί δεκαετίες (και συγκεκριμένα από το 1954 ως και τη συνταξιοδότησή του το 1976) διευθυντής του διεθνούς φήμης Εργαστηρίου Αεριώθησης (Jet Propulsion Laboratory, JPL). Η μεγάλη του αγάπη για τις (νέες τότε) τεχνολογίες ξεκίνησε ήδη από το Κολέγιο, όπου διέπρεψε στα μαθηματικά και στις επιστήμες. Στη συνέχεια σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός και το 1944 έγινε καθηγητής στο διάσημο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech). Ηταν από τους πρωτοπόρους στα πειράματα που αφορούσαν τον προσδιορισμό της κοσμικής ακτινοβολίας –ανέπτυξε μάλιστα ελαφριά όργανα τα οποία εισήγαγαν νέες ηλεκτρονικές τεχνικές για τη λήψη από τη Γη στοιχείων που αφορούν τις κοσμικές ακτίνες. Στο ζενίθ του Ψυχρού Πολέμου ο Πίκερινγκ έλαβε τη θέση του διευθυντή του JPL και από αυτή τη θέση είδε τον πρώτο αμερικανικό δορυφόρο, τον Explorer 1, να τίθεται σε τροχιά γύρω από τη Γη. Υπό τον Πίκερινγκ το JPL γνώρισε μεγάλες επιτυχίες μέσω φιλόδοξων προγραμμάτων για την εξερεύνηση των μυστηρίων του Διαστήματος. Ενα ειδικά κατασκευασμένο από το JPL διαστημόπλοιο ήταν εκείνο που έστειλε στη Γη τα πρώτα «κοντινά πορτρέτα» της επιφάνειας της Σελήνης, άλλα διαστημόπλοια ταξίδεψαν πολύ πέρα από τη Σελήνη για να μελετήσουν την Αφροδίτη (1963) ενώ το 1965 ειδικά σκάφη χάρισαν στην ανθρωπότητα τις πρώτες κοντινές εικόνες από την επιφάνεια του Αρη. Ο Πίκερινγκ τιμήθηκε πολλάκις κατά τη διάρκεια της μακριάς ζωής του και έδωσε πλήθος διαλέξεων σχετικά με την εξερεύνηση του Διαστήματος. Το χαρακτηριστικό του ήταν ότι μπορούσε να κάνει συναρπαστικά αυτά τα δύσκολα ζητήματα για το αμύητο κοινό. Ο ίδιος, σύμφωνα με ανθρώπους που τον έζησαν από κοντά, δεν αναφερόταν ποτέ στις διακρίσεις του. Ισως γι’ αυτό ένας δημοσιογράφος τον χαρακτήρισε ως τον «ευγενικό γίγαντα της επιστήμης».

Αντονι Φόουτσι
(24 Δεκεμβρίου 1940 – )
Ο εχθρός του AIDS

Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο ανοσολόγος των ΗΠΑ. Ο Αντονι Φόουτσι (Anthony Fauci) είναι διευθυντής από το 1984 του φημισμένου Εθνικού Ινστιτούτου για τις Αλλεργίες και τις Μεταδοτικές Νόσους των ΗΠΑ (ΝΙΑΙD –πρόκειται για ένα από τα αμερικανικά Ινστιτούτα Υγείας), στο οποίο οι επιστήμονες μάχονται καθημερινά ενάντια σε σοβαρές νόσους όπως το AIDS και άλλες σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες, η γρίπη, η φυματίωση, η ελονοσία, οι αλλεργίες, το άσθμα αλλά και νόσοι που μπορούν να προκύψουν από βιοτρομοκρατικό χτύπημα. Ο ίδιος ο δρ Φόουτσι ασχολείται επί έτη με τον ιό HIV του ΑIDS –είναι μάλιστα από τους βασικούς συμβούλους της αμερικανικής κυβέρνησης για θέματα που αφορούν το ΑΙDS αλλά και άλλες σοβαρές για τον πληθυσμό καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης όπως οι πανδημίες γρίπης. Κατέχει ακόμη εδώ και χρόνια τη θέση του επικεφαλής του Εργαστηρίου Ανοσορύθμισης του ΝΙΑΙD –οι μελέτες του έχουν αποκαλύψει πολλά σχετικά με το πώς ρυθμίζεται η απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματός μας απέναντι στους εχθρούς. Είναι γνωστός παγκοσμίως ως ο επιστήμονας που έφερε στο φως τους ακριβείς μηχανισμούς με τους οποίους οι ανοσοκατασταλτικοί παράγοντες (όπως αυτοί που λαμβάνουν οι μεταμοσχευμένοι ασθενείς) τροποποιούν την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ανέπτυξε μάλιστα αποτελεσματικές θεραπείες για φλεγμονώδεις νόσους που κάποτε ήταν θανατηφόρες (οζώδης πολυαρτηρίτιδα, κοκκιωμάτωση με πολυαγγειίτιδα, λεμφοματοειδής κοκκιωμάτωση). Θεωρείται ένας από τους επιστήμονες στων οποίων τις μελέτες γίνονται οι περισσότερες αναφορές από συναδέλφους τους (μεταξύ εκατομμυρίων επιστημόνων διαφορετικών πεδίων και όχι μόνο της Ιατρικής). Κύριος στόχος του παραμένει η νίκη ενάντια στο AIDS και διερευνά νέες θεραπείες αλλά και πιθανά εμβόλια για τον ιό HIV.

Κλοντ Σαπ
(25 Δεκεμβρίου 1763 – 23 Ιανουαρίου 1805)
Εφτιαξε μηχανικό «Internet»

Σε νεαρή ηλικία ο γάλλος μηχανικός Κλοντ Σαπ (Claude Chappe) έκανε ένα σημαντικότατο για την εποχή βήμα ώστε να χαρίσει στην ανθρωπότητα επικοινωνία εξ αποστάσεως –θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε «πατέρα του μηχανικού Internet». Το 1792 παρουσίασε την πρώτη στην ιστορία συσκευή οπτικού τηλεγράφου, η οποία σταδιακά μετετράπη στο… παλαιάς κοπής Διαδίκτυο ολόκληρης της Γαλλίας. Τι ήταν ο οπτικός τηλέγραφος του Σαπ, ο οποίος ουσιαστικώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το πρώτο πρακτικό σύστημα τηλεπικοινωνιών της βιομηχανικής εποχής; Αποτελoύνταν από ένα σύστημα αξόνων, που ελέγχονταν από σxοινιά και τροχαλίες και έπαιρναν θέσεις αντίστοιχες σε γράμματα της αλφάβητου ή σε συμβατικά σήματα. Διαδοχικοί σταθμοί, εφοδιασμένοι με τηλεσκόπιο, μεταβίβαζαν το σήμα και έτσι εξασφαλίστηκε το 1792 η επικοινωνία Παρισιού – Λιλ, με 16 σταθμούς (ένας σταθμός ανά 14 χιλιόμετρα). Το 1794 ο οπτικός τηλέγραφος του Σαπ πληροφόρησε τους Παριζιάνους για το ότι οι Αυστριακοί κατέλαβαν το Conde-sur-l’Escaut μέσα σε λιγότερο από μία ώρα από το συμβάν. Σταδιακώς δημιουργήθηκαν και άλλες γραμμές, ενώ το σύστημα αντιγράφηκε από πολλές ευρωπαϊκές χώρες και χρησιμοποιήθηκε από τον Ναπολέοντα για να συντονίζει τον στρατό του.

Το κίνητρο για τη δημιουργία του οπτικού τηλεγράφου ήταν άκρως… επαναστατικό. Ενας από τους τέσσερις αδελφούς του Κλοντ ήταν μέλος της Νομοθετικής Συνέλευσης κατά τη Γαλλική Επανάσταση. Με πρόταση της οικογένειας Σαπ η Συνέλευση υιοθέτησε την ιδέα να δημιουργηθεί μια γραμμή ταχείας επικοινωνίας μεταξύ Παρισιού και Λιλ. Αρχικώς ο Κλοντ Σαπ ονόμασε την εφεύρεσή του «ταχύγραφο». Ωστόσο τελικώς, έπειτα από παρότρυνση ενός φίλου του, προέκυψε το όνομα τηλέγραφος (αυτός που γράφει από μακριά).

Το 1805, σε ηλικία μόλις 42 ετών, ο Σαπ αυτοκτόνησε στο Παρίσι πέφτοντας σε ένα πηγάδι στο ξενοδοχείο όπου διέμενε –πιστεύεται ότι εμφάνιζε σοβαρή κατάθλιψη εξαιτίας ασθένειας που τον ταλαιπωρούσε. Το «τέκνο» του όμως συνέχισε να ζει και να ενώνει τους ανθρώπους επί σχεδόν 40 επιπλέον έτη, οπότε και ο ηλεκτρικός τηλέγραφος έσβησε τελικώς τον οπτικό.

Γκέρχαρντ Χέρτζμπεργκ
(25 Δεκεμβρίου 1904 – 3 Μαρτίου 1999)
Είδε τις ελεύθερες ρίζες

Αλλος ένας νομπελίστας (Νομπέλ Χημείας 1971 για τη συνεισφορά του στη γνώση της ηλεκτρονικής δομής και γεωμετρίας των μορίων και ιδίως των ελευθέρων ριζών), ο γερμανοκαναδός φυσικός Γκέρχαρντ Χέρτζμπεργκ (Gerhard Herzberg) γεννήθηκε ανήμερα Χριστούγεννα. Η βασική ερευνητική δουλειά του αφορούσε την ατομική και μοριακή φασματοσκοπία. Είναι γνωστός για τη χρήση αυτών των τεχνικών που προσδιορίζουν τη δομή των διατομικών και πολυατομικών μορίων, συμπεριλαμβανομένων των άκρως δύσκολων στην ανάλυση ελευθέρων ριζών. (Πρόκειται για χημικά ασταθή μόρια που παράγονται από τον ίδιο τον οργανισμό ο οποίος, υπό φυσιολογικές συνθήκες, μπορεί και τα εξουδετερώνει. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως οι ελεύθερες ρίζες συσσωρεύονται σε πολύ αυξημένες ποσότητες, τέτοιες που το σώμα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει, με αποτέλεσμα να προκαλούν βλάβες στις μεμβράνες των κυττάρων, πρόωρο γήρας κτλ.) Βέβαια, μεγάλο παιδικό όνειρο του Χέρτζμπεργκ ήταν να γίνει αστρονόμος –έκανε μάλιστα αίτηση στο Παρατηρητήριο του Αμβούργου, η οποία δεν έγινε αποδεκτή καθώς οι υπεύθυνοι του πρότειναν να ακολουθήσει μια άλλη επαγγελματική πορεία, αφού η καριέρα στο συγκεκριμένο πεδίο χρειαζόταν απαραιτήτως ιδιωτική χρηματοδότηση, την οποία ο ίδιος δεν διέθετε. Παρά το επαγγελματικό αυτό… ναυάγιο, ο Χέρτζμπεργκ συνέχισε να ακολουθεί ερασιτεχνικά το όνειρό του ταυτοποιώντας μόρια κομητών, της ατμόσφαιρας πλανητών αλλά και του διαστρικού κενού. Η προσφορά του ήταν τεράστια και είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διάρκεια της τελετής απονομής του Νομπέλ ο Χέρτζμπεργκ προλογίστηκε ως «ο σπουδαιότερος μοριακός φασματοσκόπος του κόσμου».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ