Μια ευθεία γραμμή που τραβήχτηκε επάνω στον χάρτη στην δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα δείχνει την φιλοδοξία – και την τρέλα – του γαλλο-βρετανικού αποικιοκρατικού σχεδίου, βάσει του οποίου διαμορφώθηκε εν πολλοίς η σύγχρονη Μέση Ανατολή.
Οι ευθείες γραμμές απλοποιούν τα σύνορα. Πιθανότατα αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίον οι περισσότερες από τις γραμμές του Μαρκ Σάικς, που εκπροσωπούσε την βρετανική κυβέρνηση, και του Φρανσουά-Ζωρζ Πικό, που εκπροσωπούσε την γαλλική, ήταν τραβηγμένες με τον χάρακα επάνω στον χάρτη που συμφωνήθηκε το 1916.
Οι Σάικς και Πικό ήταν η πεμπτουσία των εκπροσώπων της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στη Μέση Ανατολή. Και οι δύο ήταν αριστοκράτες, έμπειροι στην αποικιακή διοίκηση, και βαθείς γνώστες της περιοχής.
Τα βασικά σημεία της συμφωνίας την οποία έκλεισαν με σχετική βιασύνη μέσα στην αναταραχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου εξακολουθούν να επηρεάζουν, και να ταλαιπωρούν, την Μέση Ανατολή μέχρι σήμερα.
Διότι ενώ οι ευθείες γραμμές Σάικς-Πικό αποδείχθηκαν πολύ χρήσιμες για την Βρετανία και την Γαλλία κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, οι επιπτώσεις τους για τους λαούς της περιοχής ήταν πολύ διαφορετικές.
Ο χάρτης τους χώρισε τα εδάφη που ήταν υπό οθωμανική κυριαρχία από τις αρχές του 16ου αιώνα σε νέες χώρες – και τις ενέταξε σε δύο σφαίρες επιρροής: το Ιράκ, την Υπεριορδανία, και την Παλαιστίνη στη βρετανική, την Συρία και τον Λίβανο στη γαλλική. Παρομοίως στη Βόρεια Αφρική, η Αίγυπτος ετέθη υπό βρετανική κυριαρχία, και το Μαγκρέμπ υπό τον έλεγχο της Γαλλίας.
Η ευθεία γραμμή είχε στόχο να χωρίσει την Μέση Ανατολή και σε θρησκευτική βάση: οι Σάϊκς-Πικό οραματίστηκαν τον Λίβανο σαν καταφύγιο για τους Χριστιανούς (κυρίως Μαρωνίτες) και τους Δρούζους, και την Παλαιστίνη, σαν καταφύγιο για τον εβραϊκό πληθυσμό. Οι σιίτες μουσουλμάνοι θα κυριαρχούσαν στην κοιλάδα Μπεκάα, στα σύνορά τους, και οι σουνίτες στη Συρία.
Αλλά η σκέψη πίσω από αυτόν τον διαχωρισμό δεν μεταφράστηκε σε πράξη: τα νεοσύστατα σύνορα δεν αντιστοιχούσαν στις πραγματικές θρησκευτικές, φυλετικές ή εθνικές σχέσεις στο έδαφος. Αυτές οι διαφορές θάφτηκαν, πρώτα κάτω από τον αγώνα των Αράβων για την αποτίναξη της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, και αργότερα κάτω από το σαρωτικό κύμα του αραβικού εθνικισμού.
Η πιο πρόσφατη εκδήλωση αυτών των εντάσεων ήταν βεβαίως η Αραβική Ανοιξη. Στην αρχή του 21ου αιώνα έναυσμα για την αναταραχή είναι και οι δημογραφικές εξελίξεις.
Κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, ο αραβικός κόσμος έχει διπλασιαστεί σε πληθυσμό, σε πάνω από 330 εκατομμύρια άτομα, τα δύο τρίτα εκ των οποίων είναι κάτω των 35 ετών.
Πρόκειται για μια γενιά που έχει κληρονομήσει μεγάλα κοινωνικο-οικονομικά και πολιτικά προβλήματα – από την φτώχεια, την κακή εκπαίδευση και την ανεργία μέχρι την πολιτική καταπίεση. Στον πυρήνα των αραβικών εξεγέρσεων που ξεκίνησαν το 2011 είναι η προσπάθεια αυτής της γενεάς να αλλάξει τις συνέπειες της περιφερειακής τάξης, όπως διαμορφώθηκε μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
