Χρειάστηκε να περάσουν 14 χρόνια από τότε που οι πολυδιαφημισμένοι S-300 έφτασαν στην Κρήτη –και όχι στην Κύπρο, η οποία ήταν ο αρχικός προορισμός τους –από τη Ρωσία για να αποφασιστεί επιτέλους να πραγματοποιηθεί η πρώτη τους βολή. Τελικά, η βολή θα γίνει την ερχόμενη Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου, έπειτα από πάμπολλες αναβολές και συνεχή προβλήματα. Η ιστορία των S-300 έχει άλλωστε από την αρχή της εμφάνισής της προκαλέσει ουκ ολίγες αντιπαραθέσεις, με παρεμβάσεις των Αμερικανών, απειλώντας ακόμη και με θερμό επεισόδιο, όταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990 βρέθηκε στο αποκορύφωμά της.
Ο Α/ΓΕΕΘΑ αντιστράτηγος Μ. Κωσταράκος έθεσε τον Δεκέμβριο του 2011, λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ως στόχο να πραγματοποιηθεί επιτέλους η βολή. Κινητικότητα άρχισε να υπάρχει αρκετούς μήνες αργότερα, τον Μάιο του 2013, όταν ομάδα ρώσων τεχνικών επιθεώρησε το σύστημα και επικαιροποίησε την καλή λειτουργία και την ετοιμότητα να εκτελέσει βολή. Δρομολογήθηκαν επίσης οι απαραίτητες ενέργειες για προμήθεια του στόχου, αν και τελικά, λόγω υψηλού κόστους, θα χρησιμοποιηθεί πραγματικό βλήμα. Επιπλέον, δόθηκε εντολή από το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας (ΓΕΑ) να ξεκινήσει η διαδικασία για να συναφθεί σύμβαση «Εν Συνεχεία Υποστήριξης» (Follow on Support –FOS).
Ολα αυτά όμως ακούγονται ανώδυνα σε σχέση με τα πρώτα… επεισόδια του σίριαλ. Η συζήτηση για την ανάπτυξη ολοκληρωμένης αντιαεροπορικής άμυνας στην Κύπρο ξεκίνησε ουσιαστικά μετά το 1993, όταν πρωθυπουργός είχε πάλι αναλάβει ο Ανδρέας Παπανδρέου και υπουργός Εθνικής Αμυνας ο κ. Γερ. Αρσένης. Από διάφορες πλευρές εθεωρείτο μια κίνηση στο πλαίσιο του πολυδιαφημισμένου Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου. Ο λόγος που η Αθήνα επέμενε στους πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς ήταν η απόφαση της Αγκυρας να προμηθευτεί αμερικανικούς πυραύλους εδάφους-εδάφους ATACAMS (με εμβέλεια μεγαλύτερη των 150 χλμ.) οι οποίοι άλλαζαν τελείως τα δεδομένα στην περιοχή.
Ορισμένες πληροφορίες αναφέρουν μάλιστα ότι ομάδα ελλήνων πανεπιστημιακών είχε προχωρήσει και σε σχετική ανάλυση για τα οφέλη της εγκατάστασης ενός τέτοιου συστήματος στην Κύπρο προς το ελληνικό υπουργείο Εθνικής Αμυνας, στο πλαίσιο της προσπάθειας να μεταβληθεί η ισορροπία δυνάμεων στο νησί και η Κύπρος να διαπραγματευθεί από θέση αυξημένης ισχύος.
Στις αρχές Ιανουαρίου 1997, έπειτα από μια διαρροή σε μέσα ενημέρωσης, η Λευκωσία υποχρεώθηκε να ανακοινώσει αυτό που με πάσα μυστικότητα προωθούσε μαζί με τη Μόσχα: την αγορά του συστήματος S-300 PMU-I. Οπως ήταν αναμενόμενο, η Αγκυρα αντέδρασε (οι εξαλλοσύνες της τότε υπουργού Εξωτερικών Τανσού Τσιλέρ έχουν αφήσει εποχή) και η Ουάσιγκτον δεν χάρηκε καθόλου.
Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον θεωρούσε ότι η κίνηση αυτή υπονόμευε την απόπειρα των ΗΠΑ να προωθήσουν νέα πρωτοβουλία επίλυσης του Κυπριακού, ενώ ανησυχούσαν ότι έναν χρόνο μετά τα γεγονότα των Ιμίων η ηρεμία στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο θα διαταρασσόταν ξανά. Είχαν άλλωστε αρχίσει να μπαίνουν οι βάσεις για μια νέα περίοδο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, πλαίσιο που προέβλεπε να γίνουν κινήσεις σε τρία παράλληλα επίπεδα: στην ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, στην προώθηση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας και, ει δυνατόν, στην επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών.
Επειτα από μήνες παρασκηνιακών διαβουλεύσεων, στο τραπέζι έπεσε, στις αρχές του 1998, η ιδέα να μεταφερθούν οι πύραυλοι από την Κύπρο στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Κρήτη, κάτι όχι εύκολο, καθώς υπήρχαν και οι ρωσικές αντιδράσεις. Το δύσκολο έργο να πειστεί η Λευκωσία ανέλαβαν ο τότε υπουργός Εξωτερικών κ. Θ. Πάγκαλος και ο αδικοχαμένος υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννος Κρανιδιώτης (ιδιαίτερα ο ρόλος του δευτέρου υπήρξε καθοριστικός στις συνομιλίες με τους Αμερικανούς). Η τελική απόφαση φέρεται να ελήφθη κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης του αείμνηστου Γλαύκου Κληρίδη στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 1998, όταν συναντήθηκε με τον κ. Κ. Σημίτη. Τελικά, με μια μάλλον μυστικοπαθή επιχείρηση, οι πύραυλοι κατέληξαν στην Κρήτη τον Μάρτιο του 1999. Τυπικά βέβαια το ζήτημα της κυριότητας των S-300 και το πέρασμα αυτής στην ελληνική πλευρά δεν οριστικοποιήθηκε παρά μόνο το 2007.
Οι συνομιλίες Αβραμόπουλου – Σοϊγκού
Οι S-300 ήταν φυσικά ένα, αν και όχι το σπουδαιότερο, από τα ζητήματα που συζήτησαν ο υπουργός Εθνικής Αμυνας κ. Δ. Αβραμόπουλος με τον ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Σοϊγκού κατά την επίσκεψη του δευτέρου στην Αθήνα πριν από λίγες ημέρες. Οι δύο άνδρες υπέγραψαν μια στρατιωτική συμφωνία-πλαίσιο, στα σκαριά ήδη από την εποχή που στο Πεντάγωνο βρισκόταν ως υπουργός Εθνικής Αμυνας ο κ. Ευ. Βενιζέλος και προώθησε ενεργά ο σημερινός υπουργός Πολιτισμού κ. Π. Παναγιωτόπουλος.
Η συμφωνία βάζει ουσιαστικά «σε μια τάξη» ζητήματα όπως η συντήρηση των υπαρχόντων ρωσικών οπλικών συστημάτων που διαθέτει η χώρα μας αλλά και πιθανές μελλοντικές προμήθειες. Ωστόσο, και παρά τα όσα κυκλοφόρησαν, πληροφορίες αναφέρουν ότι οι Ρώσοι δεν ζήτησαν την παραχώρηση βάσης ελλιμενισμού για τα πλοία τους. Αντιθέτως, θα επιθυμούσαν ορισμένες διευκολύνσεις (π.χ., αγκυροβόλια). Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει τη ρωσική πλευρά είναι να έχει παρουσία μελλοντικά σε ενδεχόμενο ελληνικών προμηθειών αλλά και να μπορεί να συνομιλεί γεωστρατηγικά με την Αθήνα για όλα τα θέματα της ευρύτερης περιοχής. «Ο αποκλεισμός δεν είναι κάτι που αρέσει στη Μόσχα» δήλωσε χαρακτηριστικά προς «Το Βήμα» υψηλόβαθμη στρατιωτική πηγή.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
