Η Κοντορεβιθούλα
Μετάφραση Δημήτρης Ποταμιάνος.
Εκδόσεις Ποταμός, 2013,
σελ. 123, τιμή 9,50 ευρώ
Η κλίση του φιλοσόφου, γράφει ο Μισέλ Σερ στο τελευταίο του βιβλίο, είναι να προβλέπει τις γνώσεις και τις πρακτικές που έρχονται. «Η μόνη αυθεντική πράξη του διανοουμένου είναι η εφεύρεση» σημειώνει χαρακτηριστικά ο διακεκριμένος γάλλος επιστημολόγος. Βιώνουμε σήμερα μία από τις ισχυρότερες ιστορικές ανατροπές μετά τη νεολιθική περίοδο, σύμφωνα με τον ίδιο, ο κόσμος έχει ουσιωδώς αλλάξει και για να συντονιστούμε με τους ρυθμούς του «πρέπει ν’ αλλάξουμε τα λογικά μυαλά μας», να αναζητήσουμε δηλαδή ένα νέο, εναλλακτικό πλαίσιο κατανόησης αλλά και δράσης εντός του.
«Η Κοντορεβιθούλα» («Petite Poucette», 2012) του 83χρονου στοχαστή είναι ένα εμπνευσμένο δοκίμιο με το οποίο επιχειρεί ακριβώς να χαρτογραφήσει το μέλλον που προδιαγράφουν οι νέες τεχνολογίες –είναι αρκούντως αισιόδοξος! –για αυτό το «νέο ανθρώπινο ον» που άρχισε να διαμορφώνεται από τη δεκαετία του 1970. Ονοματίζοντας έτσι τη δραστήρια «ηρωίδα» του –ένας φόρος τιμής στο γυναικείο φύλο που τυγχάνει πλέον της πρέπουσας αναγνώρισης στην εποχή μας –παραπέμπει και στους γυμνασμένους «αντίχειρες» της νεολαίας που χειρίζεται με άνεση τα νέα μέσα επικοινωνίας.
Το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε είναι κομβικό και αφορά πρωτίστως τους νέους: «Ολα πρέπει να γίνουν από την αρχή, όλα μένει ν’ ανακαλυφθούν ξανά». Οι θεσμοί άλλωστε που οργάνωναν ως σήμερα το δίκαιο, την πολιτική, την εργασία ή τις επιχειρήσεις «έχουν προ πολλού πεθάνει». Ο Μισέλ Σερ μάλιστα κηρύττει το «τέλος εποχής για τη γνώση» με τον τρόπο που την έμαθαν οι προηγούμενες γενιές «ως παιδιά του βιβλίου και εγγόνια της γραφής».
Η γνώση, υπογραμμίζει ο ίδιος, είναι πια «ανοιχτή» και «μεταδίδεται συνεχώς και παντού» χάρη στις δυνατότητες πρόσβασης που ανοίγουν οι πύλες του Διαδικτύου. Η γνώση ως κεκτημένο έχει λάβει τη μορφή αντικειμένου που κείται έξω από το κεφάλι μας.
Κάνει λόγο για μια εποχή που ευνοεί «τη συμμετρική κυκλοφορία αξιολογητών και αξιολογουμένων, των ισχυρών και των υποτελών, μια αμοιβαιότητα» και πιο συγκεκριμένα για «μια δημοκρατία που τώρα διαμορφώνεται και που αύριο, να είστε βέβαιοι, θα επιβληθεί». Στην εποχή μας εκπνέει, τονίζει ο Μισέλ Σερ, το αίσθημα πως κάπου ανήκουμε, αυτό ακριβώς το αίσθημα με το οποίο οι ιδεολογίες στρατολογούσαν τους οπαδούς τους.
Η Κοντορεβιθούλα πάντως, η οποία μιλάει εξ ονόματος του ανώνυμου ταπεινού ανθρώπου, προειδοποιεί σε κάποιο σημείο: «Δεν θέλουμε τη συλλογικότητα που χτίζεται με τη σφαγή του άλλου ή και με την ίδια τη δική μας αιματοχυσία». Το «συλλογικό» δίνει τώρα τη θέση του στο «συνδεσμικό» που δεν υποβαθμίζει την ατομικότητα. Μια ιδέα για τον άνθρωπο ως «κώδικα που αναδεικνύει ένα νέο εγώ» είναι προ των πυλών.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
