Λεωνίδας Καβάκος: Στην Ελλάδα υπάρχουν όλα και δεν υπάρχει τίποτα…

«Η εμφάνισή μου στη συναυλία για την επέτειο των 60 χρόνων των Φίλων της Μουσικής έχει ιδιαίτερη συναισθηματική αξία για μένα» λέει χαρακτηριστικά. Και συνεχίζει: «Ο Χρήστος Λαμπράκης ήταν ένας άνθρωπος που με στήριξε πολύ και κοντά του μπόρεσα να ζήσω όλη την ιστορία της γέννησης και της ανάπτυξης του Μεγάρου αλλά και να κάνω ο ίδιος πολύ ωραία πράγματα εκεί». Καθώς έχει περάσει πολύς καιρός από την τελευταία του εμφάνιση στην Αθήνα, τον ρωτώ αν θα ήθελε να εμφανίζεται συχνότερα εδώ: αν του λείπει η επαφή με το ελληνικό κοινό. «Η απάντηση είναι προφανής» λέει αμέσως. «Αν σκεφτείς ότι στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στην Νέα Υόρκη, στο Αμστερνταμ παίζω τέσσερις-πέντε φορές τον χρόνο, νομίζω πως πράγματι θα ήταν καλό να είχα πιο συχνή παρουσία στην Αθήνα. Γι’ αυτά τα πράγματα όμως πρέπει να υπάρχει αμοιβαίο ενδιαφέρον. Προσωπικά δεν υπήρξα ποτέ άνθρωπος που ζητούσε οτιδήποτε».

Παρ’ όλο που βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση, δηλώνει πως προσπαθεί να παρακολουθεί την πολιτιστική ζωή της χώρας μας. Σχολιάζει ότι ακόμη και την εποχή των «παχιών αγελάδων» τα πράγματα δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα ανθηρά. Πιστεύει πως, όταν οι οικονομικές δυνατότητες βοηθούν, δεν υπάρχει καμία δικαιολογία ώστε η πορεία να μην είναι καλή. Οταν όμως τα χρήματα λείπουν, τότε απαιτείται πρωτίστως άλλος τρόπος λειτουργίας: χρειάζεται εφευρετικότητα, όραμα, καλός σχεδιασμός, πλάνο δράσης. Και φυσικά, οι κατάλληλοι άνθρωποι που θα υλοποιήσουν όλα τα παραπάνω. «Κρίση στις εκδηλώσεις με μεγάλο κόστος υπάρχει διεθνώς» σχολιάζει. «Ακόμη και στη Γερμανία, όπου στο κάτω-κάτω υπάρχει μεγάλη παράδοση, συγχωνεύονται θέατρα. Οσο για χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία που έχουν πληγεί επίσης από την οικονομική κρίση, τα προβλήματα είναι τεράστια. Ωστόσο βλέπεις ότι στις χώρες αυτές, επειδή υπάρχουν οι κατάλληλοι άνθρωποι στις σχετικές θέσεις, διασφαλίζονται και η λειτουργία και το επίπεδο. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ετσι, από τη στιγμή που ξέσπασε η κρίση και περιορίστηκαν πολύ οι κρατικές επιχορηγήσεις και οι ιδιωτικές χορηγίες, τα πάντα εξαφανίστηκαν».

Του ζητώ να σχολιάσει τις προσπάθειες ορισμένων νέων, κατά κανόνα, καλλιτεχνών οι οποίοι επιχειρούν «να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους» διοργανώνοντας μόνοι τους εκδηλώσεις σε εναλλακτικούς χώρους. Απαντά ότι πρόκειται αναμφίβολα για θετική και ενδιαφέρουσα αντίδραση. Ωστόσο, προσθέτει, καθώς ο ρόλος της τέχνης είναι κοινωνικός και εκπαιδευτικός, κυρίως στην εποχή μας, «είναι πολύ καλό όταν υπάρχουν τέτοιου είδους πρωτοβουλίες, αλλά δεν είναι καλό να υπάρχουν μόνο αυτές». Ο Λεωνίδας Καβάκος θεωρεί ότι γενικότερα χρειάζονται προσπάθειες πιο οργανωμένες, οι οποίες γίνονται βάσει κάποιου σχεδιασμού. «Το πώς αυτοοργανώνεται η κοινωνία είναι πάντα συναρπαστικό και έχει νόημα να το παρακολουθεί κανείς» σχολιάζει, προσθέτοντας ότι πάντοτε, σε κάθε εποχή, υπάρχουν ανήσυχα πνεύματα που αγωνίζονται να δημιουργήσουν. «Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι υπάρχουν τα πάντα: οργανισμοί, υπουργεία, θέσεις… Θεωρητικά έχουμε όλες τις υποδομές. Το τραγικό όμως για μένα είναι ακριβώς αυτό: ότι υπάρχουν όλα και την ίδια στιγμή δεν υπάρχει τίποτα. Παραγωγή μηδέν. Αυτό είναι τρομερό, σκανδαλώδες. Οχι μόνο στην τέχνη, σε κάθε τομέα της ζωής».

Το ζήτημα που θέτει πώς θα μπορούσε άραγε να αντιμετωπιστεί αυτό. Ο Λεωνίδας Καβάκος θεωρεί ότι χρειάζονται έξυπνες επιλογές προσώπων. Για τον ίδιο αυτή η εποχή της οικονομικής δυσπραγίας είναι ταυτόχρονα μοναδική ευκαιρία. «Δεν μπορεί να επέλθει Ανάσταση χωρίς Σταύρωση» λέει, προσθέτοντας ότι δεν πρόκειται για ζήτημα θρησκευτικό αλλά για ανθρώπινο. Σε ποιο από τα δύο άραγε είμαστε πιο κοντά κατά τη γνώμη του; Απαντά ότι το θέμα δεν είναι αυτό. Εξηγεί: «Ανησυχώ βλέποντας πως, ακόμη και σήμερα, στο σημείο που έχουμε φθάσει, αρνούμαστε να αλλάξουμε πράγματα. Προσπαθούμε να συντηρήσουμε ένα σύστημα το οποίο είναι αποδεδειγμένα αποτυχημένο. Και δυστυχώς, την πληρώνουν οι νέοι άνθρωποι, 20 και 30 ετών, οι οποίοι σχεδόν στερούνται ονείρων. Κι όμως, όσο αργεί η αλλαγή τόσο η προσαρμογή σε μια νέα κατάσταση θα είναι πιο βίαιη. Δεν νομίζω ότι λέω κάτι καινούργιο. Ολος ο κόσμος το ξέρει».

Ο Λεωνίδας Καβάκος προεκτείνει τη σκέψη του κάνοντας λόγο για ευρύτερη κρίση αξιών. Τόσα χρόνια, λέει, έχει διαγραφεί μια πορεία η οποία έχει αγνοήσει τον παράγοντα άνθρωπο. Υπάρχουν μόνο οικονομικοί οργανισμοί οι οποίοι αντιμετωπίζουν κοινωνίες ολόκληρες σαν αριθμούς. «Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει να παραδεχθούμε και εμείς τις ευθύνες μας» ξεκαθαρίζει. «Σε περίπτωση που κάποια από αυτές τις καταστάσεις ήταν επικερδής για εμάς, οι ίδιοι που διαμαρτυρόμαστε σήμερα δεν θα είχαμε κανένα πρόβλημα. Δυστυχώς, έχουμε φθάσει σε σημείο οικονομικού κανιβαλισμού. Η ανθρώπινη ζωή έχει ευτελιστεί εντελώς».

Στο πλαίσιο αυτό, ο κορυφαίος βιολονίστας χαρακτηρίζει την ενίσχυση των άκρων φυσιολογική. «Ο,τι υπάρχει από τη μία πλευρά, υπάρχει και το αντίθετό του» εκτιμά. «Δεν μπορεί από τη μία στο όνομα των όποιων κέντρων αποφάσεων να δημιουργείται η απόλυτη ανισορροπία και επειδή αυτό βαφτίζεται δημοκρατία να έχουμε την απαίτηση ο κόσμος να το «καταπιεί», να μην αντιδράσει» λέει και συνεχίζει: «Το πρόβλημα είναι ότι, δυστυχώς, αυτή η αντίδραση δεν βασίζεται σε σκέψη. Είναι ενστικτώδης, παρορμητική, γι’ αυτό μπορεί να γίνει και επικίνδυνη. Είναι όμως, επαναλαμβάνω, αναμενόμενη. Τα τελευταία 30 χρόνια είμαστε μάρτυρες του συστηματικού ευτελισμού της Παιδείας. Ο άνθρωπος απομακρύνεται τελείως από τις αρχές και από τα ήθη του, του επιβάλλεται μια απονεύρωση. Απομακρυνόμαστε από τις τέχνες, από τον πολιτισμό. Πώς είναι λοιπόν δυνατόν να περιμένουμε ότι αυτός ο συνδυασμός μπορεί να οδηγήσει σε κάτι θετικό; Προσωπικά θεωρώ ότι η κατάσταση που υπάρχει σήμερα μας οδηγεί σε ασύλληπτες καταστροφές…».

Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, ο Λεωνίδας Καβάκος καταλογίζει μεγάλες ευθύνες και στους ίδιους τους πολίτες. «Εχουμε την τάση να τα ρίχνουμε όλα στους πολιτικούς, αλλά αναρωτιέμαι: Αυτούς τους ανθρώπους ποιος τους ψήφισε; Οι ίδιες οικογένειες κυβερνούν τη χώρα εδώ και 30-40 χρόνια. Δεν τους ξέραμε; Θεωρητικά όλοι αποδεχόμαστε την ανάγκη να γίνουν τομές, αλλαγές, αλλά την ίδια στιγμή κοιτάμε να σώσουμε ό,τι μπορούμε».

Συνεχίζει λέγοντας ότι δεν έχει διάθεση για καταστροφολογία, αλλά αισθάνεται πως η κατάσταση ήταν μη αναστρέψιμη εδώ και 20 χρόνια. «Μια ζωή με δανεικά… Οσο νιώθαμε ότι τα δανεικά αυτά δεν τα πληρώναμε εμείς αλλά αυτό το απρόσωπο κράτος, δεν υπήρχε πρόβλημα. Τώρα που ήρθε η ώρα να βάλουμε κι εμείς το χέρι στην τσέπη και να πληρώσουμε μας καίει ασφαλώς. Μάθαμε να ζούμε με περισσότερα απ’ όσα βγάζαμε… Φθάσαμε στο σημείο να παίρνουμε δάνεια ακόμη και για να πάμε για ένα μπάνιο στη θάλασσα… Και αναρωτιέμαι: Γιατί να ζητάμε από τους άλλους να είναι φιλικοί και επιεικείς μαζί μας και να μην είμαστε εμείς οι ίδιοι εντάξει; Στον χώρο της τέχνης, όπως αυτή θεωρείται στην Ελλάδα, πόσοι από τους τραγουδιστές δεν έπαιρναν λεφτά από το κράτος για τις περιοδείες τους; Αν είσαι άξιος, κύριε, βγες έξω μόνος σου και κατάκτησε τον κόσμο… Είναι τα ίδια αυτά πρόσωπα που τώρα βγαίνουν και ασκούν κριτική…».

Και οι πνευματικοί άνθρωποι; Αισθάνεται άραγε ότι αρθρώνεται ένας διαφορετικός λόγος απ’ αυτούς σήμερα; Ο Λεωνίδας Καβάκος απαντά ότι δεν έχει σημασία το τι λέει κανείς αλλά το τι κάνει. «Με τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία στην εποχή μας, ανά δευτερόλεπτο γίνεται κάτι που αποσπά την προσοχή μεταφέροντάς την από το ένα σημείο στο άλλο» λέει και συνεχίζει: «Να βγει ο πνευματικός άνθρωπος να πει τι; Το θέμα είναι να έχει την εξουσιοδότηση ή να αισθάνεται την υποχρέωση και το καθήκον να κάνει ορισμένα πράγματα… Αυτή τη στιγμή υπάρχουν κοινωνικές ομάδες που υφίστανται τρομερούς βιασμούς. Πάει ένα παιδί 18 ετών να γραφτεί στο Πανεπιστήμιο με όνειρα, ο γονιός πληρώνει, και κάποιοι το κρατούν κλειστό. Πώς θα μάθει το παιδί αυτό να σέβεται και να υπηρετεί την κοινωνία στην οποία ζει όταν βλέπει ότι οι προηγούμενες γενιές την απαξιώνουν;».

πότε & πού:
Η συναυλία για τα 60χρονα του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής θα γίνει στις 25/11 στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (στις 20.30). Εκτός από τον Λεωνίδα Καβάκο συμμετέχουν επίσης η υψίφωνος Χριστίνα Πουλίτση, ο βαρύτονος Δ. Πλατανιάς, ο Δ. Γιάκας (πιάνο), η Καμεράτα – Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής σε όργανα εποχής με τον Μ. Χρυσικόπουλο (μουσική διεύθυνση και τσέμπαλο). Το κοινό θα υποδέχεται κατά την είσοδό του η Camerata Junior – Ορχήστρα Νέων των Φίλων της Μουσικής υπό τον Δ. Σέμση.