Το στρες της εγκύου «στρεσάρει» το παιδί

Το στρες της εγκύου περνά στο έμβρυο που κυοφορεί μέσω αλλαγών στη βακτηριακή χλωρίδα του κόλπου της. Μια νέα μελέτη σε ποντίκια έδειξε ότι κάτι τέτοιο είναι άκρως σημαντικό αφού μπορεί να επηρεάσει το πόσο καλά «εξοπλίζεται» ο εγκέφαλος του βρέφους ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει το στρες στην ενήλικη ζωή του.

Η σημασία του μικροβιώματος

Τα βακτήρια που «φιλοξενούμε» στο σώμα μας είναι όχι απλώς περισσότερα αλλά πολύ περισσότερα από τα κύτταρά μας –η αναλογία είναι 10 προς 1 –και τα περισσότερα εξ αυτών βρίσκονται στο έντερό μας. Τα τελευταία χρόνια έχει καταστεί σαφές ότι το βακτηριακό οικοσύστημα στο σώμα μας –το μικροβίωμά μας, όπως ονομάζεται –είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη και τη διατήρηση ενός υγιούς ανοσοποιητικού συστήματος.

Παράλληλα το έντερό μας αποτρέπει τους παθογόνους οργανισμούς από το να κυριεύσουν το σώμα μας και βοηθά στην απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων που λαμβάνουμε μέσω των τροφών.

Το μωρό παίρνει την πρώτη μεγάλη δόση… βακτηρίων στη ζωή καθώς περνά κατά τον τοκετό από το γεννητικό κανάλι της μητέρας του. Στο «ταξίδι» του εκτίθεται στα βακτήρια του κόλπου της μητέρας τα οποία και αρχίζουν να αποικίζουν το έντερό του.

Διερεύνηση της επίδρασης στη νευρική ανάπτυξη

Ο Κρις Χάουερτον, ο οποίος όταν διεξήχθη η συγκεκριμένη μελέτη εργαζόταν στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια στη Φιλαδέλφεια, και οι συνεργάτες του θέλησαν να ανακαλύψουν αν αυτός ο αρχικός πληθυσμός βακτηρίων είναι σημαντικός για τη νευρική ανάπτυξη ενός βρέφους καθώς και αν ο συγκεκριμένος βακτηριακός πληθυσμός επηρεάζεται από το στρες κατά την εγκυμοσύνη.

Το πρώτο βήμα για τους ειδικούς ήταν να εντοπίσουν ποια στοιχεία του μικροβιώματος στον κόλπο της εγκύου εμφανίζουν αλλαγές εξαιτίας του στρες και στη συνέχεια να δουν αν ορισμένες από αυτές τις αλλαγές «μεταδίδονταν» στο έντερο του παιδιού της.

Προκειμένου να το καταφέρουν οι ερευνητές εξέθεσαν 10 ποντίκια που εγκυμονούσαν σε διαφορετικές στρεσογόνες εμπειρίες: για παράδειγμα, τα εξέθεταν στη μυρωδιά αλεπούς, άφηναν αναμμένα τα φώτα στα κλουβιά τους τη νύχτα ή τα περιόριζαν κάθε ημέρα επί ένα διάστημα που αντιστοιχεί στο πρώτο τρίμηνο της κύησης για τον άνθρωπο. Δέκα άλλα έγκυα ποντίκια ζούσαν υπό φυσιολογικές συνθήκες κατά το ίδιο διάστημα.

Οι επιστήμονες έλαβαν δείγμα των βακτηρίων του κόλπου των ζώων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αλλά και αμέσως μετά τη γέννα. Τα δείγματα αναλύθηκαν γενετικώς προκειμένου να φανεί τι είδη βακτηρίων εντοπίζονταν σε αυτά.

Το στρες επιφέρει αλλαγές στη βακτηριακή χλωρίδα

Οπως φάνηκε, μετά τη γέννα το μικροβίωμα των στρεσαρισμένων ποντικιών ήταν αξιοσημείωτα διαφορετικό από εκείνο των πειραματοζώων που δεν είχαν στρεσαριστεί. Στα στρεσαρισμένα ποντίκια εμφανίζονταν περισσότεροι τύποι βακτηρίων και μάλιστα ο αριθμός ενός κοινού βακτηρίου του εντέρου, του Lactobacillus, εμφάνιζε σημαντική μείωση.

Για να αποδειχθεί αν αυτές οι αλλαγές είχαν «κληρονομηθεί» και από τα μικρά των θηλυκών ποντικών, λίγες ημέρες μετά τη γέννα οι ειδικοί απομόνωσαν βακτήρια από το έντερο των μικρών και προχώρησαν σε αλληλούχησή τους. Και στα μικρά ποντίκια παρατηρήθηκαν ίδια βακτηριακά «μοτίβα» με εκείνα των μητέρων τους.

Επίδραση σε γονίδια

Η ανάλυση ιστού από τον υποθάλαμο των μικρών –πρόκειται για μια περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στον έλεγχο των ορμονών, στη συμπεριφορά και στον ύπνο μεταξύ άλλων –έδειξε ποια γονίδια επηρεάζονταν από τις αλλαγές στο μικροβίωμα της κάθε μητέρας οι οποίες οφείλονταν στο στρες. Συγκεκριμένα, η μείωση στον αριθμό των lactobacilli φάνηκε να επιδρά στην έκφραση 20 γονιδίων, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που σχετίζονται με την παραγωγή νέων νευρώνων και τη δημιουργία συνάψεων.

Αυτή η αλλαγή στην έκφραση γονιδίων στον εγκέφαλο είναι πιθανότατα το αποτέλεσμα των διαφορετικών θρεπτικών στοιχείων και μεταβολιτών που κυκλοφορούσαν στο αίμα των «στρεσαρισμένων» μικρών ποντικιών εξαιτίας των αλλαγών στη χλωρίδα του εντέρου που είχαν κληρονομήσει. Πράγματι, όταν οι επιστήμονες ανέλυσαν το αίμα των μικρών που είχαν γεννηθεί από αγχωμένες μητέρες, ανακάλυψαν ότι υπήρχαν λιγότερα μόρια από εκείνα τα οποία είναι απαραίτητα για τον σχηματισμό σημαντικών νευροδιαβιβαστών (των χημικών που μεταδίδουν σήματα στον εγκέφαλο). Επιπλέον, εντοπίζονταν χαμηλότερα επίπεδα ενός μορίου που πιστεύεται ότι προστατεύει τον εγκέφαλο από το επιβλαβές οξειδωτικό στρες, σύμφωνα με σχετική παρουσίαση που έγινε την περασμένη εβδομάδα στο συνέδριο της Εταιρείας Νευροεπιστημών στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας.

«Οι αλλαγές αυτές είναι σημαντικές σε ό,τι αφορά το πώς αναπτύσσεται εξαρχής ο εγκέφαλος και πώς θα αποκριθεί στο μέλλον στο στρες αλλά και σε αλλαγές στο περιβάλλον» ανέφερε η Τρέισι Μπέιλ, επιβλέπουσα του δρος Χάουερτον κατά τη διεξαγωγή της μελέτης από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια.

Βακτηριακό «κοκτέιλ» για τα μωρά τού… στρες

Αν όλα αυτά ισχύουν και για τον άνθρωπο, ίσως υπάρχει μια απλή λύση. «Μπορούμε εύκολα να αλλάξουμε τα βακτήρια εντός μας» σημείωσε ο δρ Χάουερτον. «Για παράδειγμα, αν ένα συγκεκριμένο «κοκτέιλ» βακτηρίων βρεθεί ότι είναι ευεργετικό για τα νεογέννητα των στρεσαρισμένων μητέρων, θα μπορούμε να τους το χορηγούμε αμέσως μετά τη γέννηση» προσέθεσε. Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να βοηθήσει και τα μωρά που γεννιούνται με καισαρική τομή και δεν περνούν από το γεννητικό κανάλι της μητέρας τους ή τα μωρά μητέρων των οποίων η χλωρίδα του εντέρου έχει διαταραχθεί λόγω λήψης αντιβιοτικών κατά την εγκυμοσύνη.

Η δρ Μπέιλ διερευνά τώρα τη σύνδεση μεταξύ των βακτηρίων και της εγκεφαλικής ανάπτυξης σε εγκύους που έχουν περάσει τραυματικές εμπειρίες προκειμένου να αναλύσει την επίδραση στα βακτήρια του εντέρου των μωρών τους. Η ερευνήτρια σκοπεύει να παρακολουθήσει και τα μοτίβα συμπεριφοράς των παιδιών καθώς αυτά μεγαλώνουν.

Δημοσιεύτηκε στο HeliosPlus στις 19 Νοεμβρίου 2013